ЕТ ЖЭНЕ ЕТ 0Н1МДЕР1 Сапа К0рсетк1штер1н аньщтаудьщ органолептикалык; aflici

МЯСО И МЯСНЫЕ ПРОДУКТЫ Органолептический метод определения показателей качества

КР СТ 1731-2007

Ресми басылым

Казакстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрлКшщ Техникалык; реттеу жэне метрология комитеп (Мемстандарт)

ЕТ ЖЭНЕ ЕТ 0Н1МДЕР1 Сапа корсеткпптерш аньщтаудьщ органолептикалык; o iici

ЦР СТ 1731-2007

Ресми басылым

Катакстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрл1гшщ Техникалык; реттеу жэне метрология комитет! (Мемстандарт)

к;р СТ 1731-2007

3.30    Багалаушы (сенсорлык талдауда):    Органолептикалык

(сенсорлык) талдауга катысатын кез келген тулга.

3.31    Сарапшы-багалаушы (дэмгер): Сенсорлык; сез1мталдыктыц жогаргы децгешне не, органолептикалык; (сенсорлык;) талдау эдюш колдануга даярланган, турл1 ен1мдерге жуйел1 жэне кайталама багалау жасай алатын 1р1ктелген багалаушы.

3.32    Ет ешмшщ тэж1рибелж улпсТ Ет ешмшщ сапасын багалау унпн пайдаланылатын оныц улпсг

4 Багалауды журпзуге койылатын жалпы талаптар

4.1    Жумысгы цаушаз журпзу шарттары

4.1.1    Зертхана уймараты [5], [6], [7], [8] бершген талаптарга сэйкесу1

керек.

4.1.2    0рт кауйклздт бойынша уймараттар [5], [7] ГОСТ 12.1.004 сэйкесу1 жэне КР СТ 1174 бойынша орт сещцру куралдарына не болуы керек.

Орт к;аушс1здшше бак;ылау ГОСТ 12.1.004 бойынша журпзшедт

Мамандар орт K;ayinci3fliri ережелер1 бойынша дайындыктан кезецд1 турде ет1п туруы керек.

4.1.3    Электр кыздыргыш куралдармен жумыс icTey кезшде электр к;аушс1здк ГОСТ 12.1.019 бойынша.

4.1.4    Уймарат ГОСТ 12.4.021 бойынша тарту-экелу желдеткшпмен жабдыкталуы керек.

4.1.5    Ецбектщ биологиялык каушс1здт ГОСТ 12.1.008 талаптарына сэйкесу1 керек.

4.1.6    Жумыс орындарында шу децгеш ГОСТ 12.1.003 (80 дБ артьщ емес), жасанды жарык; бершу децгеш - [8], микроклимат - ГОСТ 12.1.005 талаптарына сэйкесу1 керек.

4.1.7    Багалаудан ететш мамандар ГОСТ 12.0.004 сэйкес каушслздж техникасы бойынша арнайы дайындыктан, окудан ету1 керек.

4.2 Сынак; журпзу шарттары

Сынактар журпзу кез1нде мынадай шарттар сакталады:

-    коршаган орта температурасы, °С............................(25+5)

-    атмосфералык кысым, мм рт.ст.....................................(760±30)

-    ауаныц салыстырмалы ылгалдыгы, %...........................(65+15)

6

к;р СТ 1731-2007

4.3 влшеу куралдары, жабдык;

4.3.1    Жалпы арналган ен, жогаргы елшеу ineri ГОСТ 24104 бойынша 200 г зертханалык таразы, класы жогары.

4.3.2    Жалпы арналган ен, жогаргы елшеу meri ГОСТ 24104 бойынша ЮООг, жогары класты зертханалык; таразы.

4.3.3    ГОСТ 7328 бойынша (1-100) г гирлер жинагы, класы И.

4.3.4    ГОСТ 7328 бойынша 1г-1 кг гирлер жинагы, класы F2.

4.3.5    ГОСТ 7328 бойынша (1-10) кг гирлер жинагы, класы F2.

4.3.6    ГОСТ 28498 бойынша руксат етшетш кшэраты ±1°С температураны елшеу аукымы минус 30 °С -тан плюс 30 °С-ка дешн немесе (0 - 200)°С суйыктыктык шыны термометрлер.

4.3.7    ГОСТ 1770 бойынша дэлдш класы 2 зертханалык; елшемд1 шыны ыдыс, сиымдылыгы 25 см³; 100 см³ цилиндрлер.

4.3.8    ГОСТ 25336 бойынша Кп-1-100 ТС конус куты.

4.3.9    Кез келген тигт электр жылытылатын зертханалык су моншасы.

4.3.10    ГОСТ 14919 бойынша турмыстык электр плиталар, электр

плиткалар мен куыру шкафтары.

4.3.11    ГОСТ 4025 бойынша турмыстык; еттарткыш немесе ГОСТ 20469 бойынша турмыстык электр еттарткыш.

4.3.12    Кез келген типы турмыстык тоцазыткыштар.

4.3.13    ГОСТ 21239 бойынша кайшы.

4.3.14    ГОСТ 21240 бойынша 67-Н маркалы кандауыр.

4.3.15    ГОСТ 21241 бойынша 66-Н маркалы icKeK.

4.3.16    ГОСТ 21400 бойынша шыны таящна.

4.3.17    ГОСТ 21400 бойынша сагат шынысы.

4.3.18    ГОСТ 12026 бойынша сузгпн кагаз.

4.3.19    ГОСТ 11109 бойынша турмыстык дэке.

4.3.20    ГОСТ 5556 бойынша су Ыщргпн медициналык макта.

4.3.21    ГОСТ 6709 бойынша дистилденген су.

4.3.22    Кум сагат немесе кез келген типы таймер.

Барлык елшеу куралдары Кдзакстан Республикасы аумагында колдануга руксат етшген елшеу куралдарыныц мемлекетык ызшмше енпзшу1 жэне олар yniiH белгшенген кезендшкпен тексеруден OTyi керек.

Жогарыда санамаланган метрологиялык жэне техникалык сипаттамаларга сэйкес келеын езге елшеу куралдарын, кемекнп курылгыларды, реактивтер мен материалдарды колдану руксат етшед1.

7

к;р СТ 1731-2007

5 Ет, ет ешмдершщ сапа керсеткнытерш аньщтаудьщ органолеп-тикалык; o iici

5.1    Жалпы ережелер

5.1.1    Органолептикалык (сенсорлык) багалау ешм сапасыныц органолпетикалык керсетюштершщ нормативт1к кужаттар талаптарына сэйкесттн белгшеу, сондай-ак оны енд1р1ске жетюзу кез1нде еттщ жаца турлер1н багалау уш1н журпзшедт

5.1.2    Ораумен туындаган ет ешмдершщ сипаттамаларын органолептикалык; (сенсорлык) багалау КД СТ ИСО 13302 сэйкес журпзшедт

5.1.3    Максаттар мен мшдеттерге карай дэмш керудщ мынадай турлерш ажыратады:

-    Жумысшы дэмш кору - енд1р1ст1к уймаратта т1келей технологтар мен кэсшорын зертханасыныц жумыскерлер1 (багалаушылары) жург1зед1. Жумысшы дэм1н керу жуйел1 турде, енд1р1стщ барлык технологиялык npoueci барысында журпзшедк енд1р1ст1ц технологиялык параметрлер1н1ц бузылуын алдын ала байкау жэне болдырмауга, ешмд1 технологиялык ецдеу мерз1мдер1н дурыс аныктауга мумюнд1к беред1;

-    енд1р1ст1к дэм1н керу - ет ен1мдер1н багалаумен (жаца турлер1н беютуге дайындау, рецептураларды беюту, конкурска сынамаларды ipiKTey жэне т.б.) байланысты мэселелерд1 шешу кезшде дэмш керу комиссиясыныц курамында кэсшорын мамандарыныц тобымен (сарапшы-багалаушы, маманданган сарапшы-багалаушы) журпзшедц

- сараптамалык; немесе терелпс дэмш керу - тагамдык ешмдердщ сапасы туралы даулы мэселелерд1, арнайы м1ндеттер катарын (сол немесе езге улгшщ ен1мн1ц накты тур1не сэйкесттн аныктау, бакылаушы органдар сурауы бойынша, халы карал ы к конкурстарга улгшерд1 ipiKTey кезшде оны багалау) шешу кезшде журпзшедт

5.1.4 Сынак эдюш тацдау сынактар журпзуд1 бастаганга дешн белгшенед1 жэне осы стандарт усыныстары мен [9], [10], [11], [12], [13] ережелерш есепке алып ешм тур1мен, дэлдпс децгешмен жэне т.с.с аныкталады.

5.1.5 Багалауды журпзген мамандар, сынактарды бастаганга дешн багалау эдютемешмен жэне нэтижелерд1 беру нысанымен таныстырылуы керек.

Дэмш керу комиссиясы терагасыныц memiMi бойынша тацдалган эд1ст1 колдану мумюнд1пн растау унпн алдын ала сынактар журпзше алады.

к;р СТ 1731-2007

5.2 Багалау журпзетш мамандар бШктШгше койылатын талаптар

5.2.1    Органолептикалык багалауды ет ешмшщ сапасын багалау бойынша жумыс тэж1рибеЫ бар, жеке немесе дэм керу комиссиясыныц курамында, СТ РК ИСО 8586-1, СТ РК ИСО 8586-2 бойынша сарапшы ретшде багалау жург1зу кукыгына даярлык пен оку дан еткен маман-дэмгерлермен (багалаушылар, сарапшы-багалаушы, маманданган сарапшы-багалаушылармен, opi карай - сарапшылармен) жузеге асырылады.

5.2.2    Сапаны органолептикалык багалау бойынша маманга этика, ездптнен бшм алу жэне даярлык, кэЫби шеберл1к пен ем1р суру режимшщ жогары талаптары койылады.

Кецш куш нашар, суык тиген немесе езге аурулармен наукастанган сарапшылар толык сауыкканга дей1н сынауларга катыстырылмайды.

5.2.3    Сарапшылардыц жумыс icTeyi кез1нде нашар кецш куйдщ, жалпы шаршагандыктыц, бетен шудыц, эцпме, сондай-ак эт1р, шссу, шс жойгыштыц ocepi болуы мумюн.

5.2.4    Дэмш керуд1 тацертецп, туею немесе кецш аска жакын уакытка белгшемеу керек. Сарапшы тойып туру, аш болу жагдайында болмауы керек. Сынакка дей1н жарты сагат бурый тем ею шегуден бас тарту, тагам, сусын imney керек.

5.2.5    Дэмгершшер комиссиясыныц курамы, ол курылатын уйымда, 2 жылдан артык емес мерз1мге бектлед1

5.2.6    Дэмгершшер комиссиясы кем1 5 адамнан туратын курам да багалаушылар, сарапшы-багалаушылардыц жеке сез1мталдыгы мен ет ешмдер1 улгшер1н1ц тус1н, дэм1н, niciH, хош шсш жэне консистенциясын айрыцша ажырату касиет1н есепке алып багалаушыларды ipiKTey нег1з1нде куры лады.

5.2.7    Дэмгерлер комиссиясыныц жумысы органолептикалык багалау жен1ндег1 колданыстагы нормативт1к кужаттар нег1з1нде эз1рленген ережеге сэйкес жузеге асырылады.

5.3 Органолептикалык; багалау журпзуге арналган уймараттарга койылатын талаптар

5.3.1    Дэмш керу сынактарын журпзуге арналган уймараттар ГОСТ Р ИСО 8589, 4-бел1мше сэйкес каушслзджтш жалпы талаптарына жэне осы стандарттыц 5.3-тармагы бойынша арнайы талаптарга сэйкесу1 керек.

5.3.2    Ет пен ет ешмдершщ сапасына органолептикалык багалау журпзу уш1н ею окшауланган уймаратка не болу керек: дэмгерлер жумысына арналып арнайы жабдыкталган жэне дэм1н керу унпн улгшерд1 дайындауга арналган дайындык уймараты.

к;р СТ 1731-2007

5.3.3    Сарапшыларга арналган уймарат:

-    шудан коргалган;

-    жаксы желдетшетш, етпе жел жок, ауа ауыстыру жуйесл болуы;

-    жарыкпен жаксы камтамасыз етшген, тлке кун сэулесл туспейтш кундпп жары к жаксы таратылган болуы керек. Жумыс орындарына жарык етюзшу1 Teric болуы жэне ке\п 500 лк курауы керек. Жарык беру багаланатын ешм тусш езгертпеу1 керек;

-    ашык, кезге жайлы тустерге боялган;

-    таза, бетен июслз болуы керек.

5.3.4    Сарапшылардыц жумыс орындары сарапшылар 6ip 6ipiHe эсер етпейтшдей, баталау журпзгенде кецш болшбейтшдей болуы керек.

Кабиналар немесе калканды (бшктлп 50 см, узындыты 40 см) устелдер (еш 50-ден 60 см-ге дешн, узындыты 80-нен 90 см-ге дешн, бшктт 75-тен 80 см-ге дешн), сондай-ак колайлы орындыктар усынылады.

Устелдер мен калкандар оларды тазалыкта устаута мумюнд1к беретлн, оларды THicTi турде санитарлык тазарту мумюнд)пн камтамасыз ететш материалдардан дайындалуы керек.

Калкандар болматан жатдайда дэмгерлер орнын 6ipiHeH кешн 6ipi катарлап орналастыртан дурыс.

5.3.5    Сарапшы устелшде:

-    дэм кору парактары;

-    карындаш немесе калам;

-    тарелкалар (суретслз ак), стакандар немесе тостатандар;

-    таттанбайтын болаттан жасалтан пышак жэне шанышкы;

-    сулык;

-    калдьщтар салута арналтан ыдыс;

-    дэмд1к сез1мталдыкты калпына келт)ру уш1н бейтараптандырушы куралдар (ак нан, туздалматан крекер, кою емес жэне ыстык емес шай немесе минералды су, ионсыздандырылтан су, дистилденген су) болуы керек.

Барлык жумыс орындарын электрондык индикаторлык жэне берпш куралдармен, ал терата орнын - косымша акпаратты ецдеуге арналтан куралман жабдьщтау усынылады.

5.3.6    Дайындык уймараты:

-    ыдыс, асханалык куралдар, жумысшы керек-жарак жэне т.б. сактауга арналган шкафтармен;

-    сынамалар дайындауга арналган жумысшы устелдермен;

-    тоцазыткыштармен;

-    ыстык жэне суык сумей ыдыс жууга арналган жугыш;

-    таттанбайтын асхана куралдарымен ыдыс аяк;

-    кесу тактайлары мен пышактарымен;

к;р СТ 1731-2007

-    ешм калындыгында (кесшмеген) шст1 аныктауга арналган агаш немесе металл инемен;

-    ГОСТ 24104 бойынша ен, жотарты елшеу ineri ЮООг, класы жотары таразылармен;

-    ГОСТ 28498 бойынша елшеу аукымы (0-100) °С, руксат етшетш елшеу кшэраты ±1 °С термометрлермен;

-    усату жэне тер ми калы к ецдеуге арналган жабдыктармен жабдыкталуы керек.

5.4 Органолептикалык; багалау журпзуге сынамаларды дайындау

5.4.1    Сынамаларды ipiKTeyai К.Р СТ 1729 сэйкес журпзедт

5.4.2    Сынамаларды ipiicreyfli сэйкес кузыретпп бар жэне сынамалар дыц дурыс 1р1ктелу1не жауапты маман журпзедт

Органолептикалык; сынактарга арналган сынамаларды ipiKTey кез1нде пайдаланылатын ыдыс бетен шсЫз болуы керек. Жугыш сиымдылыктарды тек Hicci3, ез1нен кей1н i3 калдырмайтын жугыш куралдарды пайдаланып жуу керек. Ыстык немесе салкын улгшерге арналган изотермиялык сиымдыльщтарды коса кагаз жэне пластик контейнерлер Hicci3 болуы жэне i3 калдырмауы керек.

5.4.3    Сынамалар дэмш керуге ол жагдайында осы ешмд1 эдетте колданатын температура жагдайында усынылады.

5.4.4    Сынамаларды, егер «жабык» дэмш керуд1 журпзсе дэмш керер алдында сан немесе эр1ппен кодтайды немесе егер дэм1н кору «ашык» болса, кыскаша акпаратпен жабдыктайды.

5.4.5    Бершген кодтар дэмш керуд1 бастаганга дешн жумыс журналында белгшену1 керек.

5.4.6    Дэмш керуге усынылган сынамалар балгын, жас болуы керек.

5.5 Дайын ет ешмдершщ са пасы на органолептикалык; багалау журпзу тэрт1б1

5.5.1    Сарапшылар органолептикалык багалау журпзер алдында багаланатын ен1м сапасына койылатын К.Р СТ 1730 талаптарымен танысуы жэне осы стандарттыц 3-бел1м1нде бершген терминдер мен аныктамаларды 6myi керек.

5.5.2    Органолептикалык багалауды журпзген кезде сапа керсеткпнтерг сырткы Typi, кес1нд1дег1 Typi, mci (хош nici), дэм1, консистенциясы (жумсактык, каттылык), селдш1к жэне езгелер1 сезу органдары аркылы аныкталады

11

к;р СТ 1731-2007

5.5.3    Ет ешмшщ ynrdepi дэмш керуге мынадай кезекпен бершедг 6ipiHHii кезекте элс)з бшнетш (нэзш) хош шске ие, аздап туздалган жэне ащы ешмдерд) багалайды. Содан кешн - хош aid мен туздылыгы калыпты, содан кешн хош nici катты бшнетш, туздалган, ащы ешмдер багаланады.

ТТТужътк ешмдершщ дэмш керген кезде (шужыктар турше карай) мынадай кезек сакталады: nicipmreH, жылытылган nicipmreH, ветчина, nicipmin ысталган, жартылай ысталган, шикшей ысталган.

Соцгы кезекте буйымдарды жылытылган куйде (сосискалар, сарделькалар жэне т.б.) жэне тер ми калы к енделгендер (аспаздык тагамдар, тушпаралар, котлеттер жэне езге де шала ешмдер) багаланады. Оларды беру тэрт1б1 хош nici мен дэмшщ бшну децгешне карай аныкталады.

5.5.4    Ет ешмдершщ сапа керсеткпнтерш бутш (кесшмеген), содан кешн кесшген ешмде аныктайды.

Бутш ешм сапасына органолептикалык багалау ен1мн1н, 6ip б1рл1г1нде жург1зше алады.

5.5.5    Бутш ешмнщ сапа керсетюштерш мынадай жуйемен аныктайды:

-    сырткы Typi, Tyci мен бет) Hi н калпы - сыртынан карау жолымен;

-    шсш - ен1м беынде аныктайды. 0шм )ш1нде nicTi аныктау кажетт1 ri жагдайда арнайы агаш немесе металл инеш алады, онын, imiHe батырады, содан кей1н жылдам алып шыгып, ине беынде калган nicTi аныктайды.

-    консистенциясын - калакша немесе саусак батырып аныктайды.

5.5.6    Кесшген ешмнщ сапа керсеткпнтерш мынадай жуйеде аныктайды:

-    багалау журпзер алдында ет буйымдары орау, кабык жэне баудан (клипсылардан) босатылады, олардан суйек алып тасталады (егер болса) жэне еткгр пышак кемег)мен ен)мн)ц осы Typi уш1н тэн турд1 кесшдще камтамасыз етеындей улг1де жукалап кеседк

-    жан,а гана жасалган келденен, жэне (немесе) бойлык ешм кешщцсшде Tyci, Typi мен суреЕ, ингредиенттердщ курылымы мен таралуы;

-    nici, хош nici, дэм1 мен селдшп - кесекке белшген ет ешмдершщ дэмш керумен. Бул жагдайда айрыщна ез)не тэн Hied, хош шс пен дэмд1; бетен nic, дэмнщ болуы, дэмдеу)штер мен ыстау хош шешщ бш)ну децгей), туздылык аныкталады;

-    ен)мдер консистенциясын - басып, Kecin, шайнап, жагып (паштеттер) керед). Консистенциясын аныктауда массаныц тыгыздыгын, жумсактыгы, каттылыгын, угтлу)н, сершмдшпн, 6ipTeKTmiriH (паштеттер) белгшейд).

5.5.7    Сосискалар мен сарделькалардыц шсш, дэмш, солдшгш жылытылган куйде аныктайды, ол уш1н оларды жылы суга (50-60)°С салады жэне оны кайнатады. Табиги каптамадагы сосискалар мен сарделькалардыц селдш)г)н тесш керед). Тескен орында селд) ешмде суйыктык тамшысы KepiHyi керек.

к;р СТ 1731-2007

5.6 Табиги жэне камыр кабыкта муздатылган жэне салкындатылган шала ешмдерд1 органолептикалык; багалау iopiioi

5.6.1    Муздатылган ет шала ешмдершщ, оныц пттщде табиги, шабылган ет шала ешмдершщ, фарштыц, камырга оралган, тартылган шала ешмдердщ сырткы турш аныктау К.Р СТ 1730 талаптарына сэйкестшке кезбен шолып жэне/немесе белгшенген тэртште бектлген уйым стандарттарына, технологиялык нускаулыктарга сэйкестшке кезбен шолып журпзшедт

Муздатылган ет шала ешмдершщ шсш, тус1н, консистенциясын органолептикалык багалау ерггкеннен кей1н шию жэне дайын ен1мде белгшенген тэртште бектлген рецептурада бершген эр накты атау уш1н сипаттамаларга сэйкес журпзшедт

5.6.2    0н1мд1 сынаулар уш1н дайын куйде дайындау технологиялык нускаулыкта, тацбалауда керсетшген тэсшдерд1ц б1реу1мен жург1зшед1:

-    тушпараларды, равиолид1 жэне т.б. кайнап турган суга салады жэне дайын болганга дей1н кайнаганнан кей1н су мен буйымнын, 1:4 катынасында (3-7) минут бойына nicipeai. Тузды дэмше карай (1-1,5) % косады. Дайын буйымды б1рден Судан алып шыгады. Дайын буйымда сырткы турш, дэм1 мен niciH аныктайды;

-хинкали кайнап турган суга салады жэне дайын болганга дешн кайнаганнан кешн су мен буйымныц 1:4 катынасында (7-10) минут бойына гпслредг Тузды дэмше карай (1-1,5) % косады. Дайын буйымды б1рден Судан алып шыгады. Дайын буйымда сырткы турш, дэм1 мен niciH аныктайды;

-    манты, струдельдер жэне т.б. буда торлы салмаларда су кайнаганнан KefiiH (35-40) минут бойына гпслредг Дайын буйымда сырткы TypiH, дэм1 мен niciH аныктайды;

-    чебуректер, беляштар, юшкентай бэлш жэне т.б. сынак журпзер алдында epiTmefli, май мен буйымнын, 6:1 катынасында (7-10) минут бойы дайын болганша фритюрде куырады. Куыру температурасы (155-170) °С. Дайын буйымдарда сырткы TypiH, дэм1 мен niciH аныктайды;

-    самсаны жэне т.б. (220-250) °С температурасы жагдайда (15-20) минут бойына куыру шкафында гпслредг Дайын буйымдарда сырткы TypiH, дэм1 мен niciH аныктайды;

-    табиги, шабылган ет шала ешмдерш - дайындаудыц технологиялык нускаулыгында жэне/немесе ешм тацбалауында керсетшген тэсллдерд1н 6ipeyiMeH дайындайды. Дайын буйымдарда дэм1н, nici, селдт, консистенциясын (жумсактыгы, каттылыгы) аныктайды.

13

5.7    Ет, ет-ес1мдж, ет-кекешс консервшерш органолептикалык; багалау

5.7.1    Ет консервшерш органолептикалык; баталауды канататтанарлык микробиологиялык талдауларды алтаннан кешн жург1зед1.

5.7.2    Ет консервшерш органолептикалык; баталауды осы ешмд1 татамта туты ну тэсшне карай жылытылтан немесе салкын куй1нде жург1зед1. Eipimni жатдайда сырткы караудан кешн жабык банканы акырын кайнап жаткан сута банка келем1 мен консервшер тур1не карай (20-30) минутка батырады. Жылытылтан консервшерд1 б1рден органолептикалык багалауга беред1, олардыц суып калуы руксат етшмейдт

Органолептикалык багалау унпн банка шпндепсш таза куртак тарелката салады.

Салкын куйде колданылатын консервшер сапасын багалау кез1нде ен1мд1 зерттеуге берер алдында кесектер Tyci мен олардыц тауарлык Typi озгермейтшдей кеседт Кесектердщ ец жука калыцдыгы олардыц тутастытын камтамасыз ететшдей болуы керек.

Ашылтан банкаларды (жэне какпактарды) босатканнан кей1н ыстык сумей шаяды жэне карап шытады (кажет жатдайда).

5.7.3    Органолептикалык керсетюштерд1 мынадай жуйемен аныктайды: сырткы Typi, Tyci, nici, дэм1, консистенциясы.

5.7.4    Ошм шсш, дэмш жэне консистенциясын баталатан кезде 6ip б1рлеп немесе жинакта (уш улпден артык емес), кезбен шолып баталатан жатдайда - б1рдей уакытта алты улпге дей1н усынады.

5.7.5    Сыналатын консервшер сипатына карай консистенцияны:

-    куш салып - басып, кысып, Tecin, Kecin;

-    жагып аныктайды.

Консистенциясын багалаган кезде:    жумсактыгын,    селдш1г1н,

тыгыздыгын, серп1мдш1г1н, каттылыгын, тушрнпктелуш, угтлу1н, нэз1кт1г1н, б1ртектш1г1н ескеред1.

5.7.6 Ошмдер касиетше карай 5-8 сынамага багалау журпзгеннен кешн кем1 10 минутка узшс жасайды.

5.8    Талдау нэтижелерш ецдеу

5.8.1    Багалау нэтижелерш беру нысаны тацдалтан, осы стандартта, [9], [10], [11], [12], [13] бершген эдюке сэйкесу1 керек.

5.8.2    Ет ошмшщ сапасын баллмен баталатан жагдайда 5 немесе 9 балдык шкалалар пайдалана алады. Шкаланыц эр керсетюнп баллда кершген сапаныц 5 немесе 9 децгешне не болады.

Дэмд1 кору парагыныц нысаны А, Б, В, Е косымшаларында бершген.

к;р СТ 1731-2007

5.8.3    Муздатылган ет шала ешмдершщ дэм дне багалау ушш усынылатын органолпетикалык (сенсорлык) сипаттамалар Г косымшасында бершген.

5.8.4    Органолептикалык багалау барысында эр дэмгер ез багасын А, Б, В, Г косы мша нысаны бойынша дэм repair паракка жазып отырады.

Кдтелесш жазылган багаларды сызып тастап кол кояды.

5.8.5    Эр сарапшы дэмrepair паракка кол кояды жэне оны комиссия терагасына береду содан reiaiн талкылау жэне nirip алысу журпзу усынылады.

5.8.6    Органолептикалык багалау нэтижелерш ецдеуд1 комиссия хатшысы немесе терага тагайындаган езге тулга журпзедт

Органолептикалык багалау нэтижелерш ешмнщ стандарт талаптарына сэйкесттн аныктай отырып, осы ешм турше арналган нормативтш-техникалык кужаттамада бершген сапа керсетюштер1мен салыстырады.

5.8.7    Органолептикалык багалау журпзу нэтижелерш хаттамага жэне мынадай деректерден туратын жумыс журналына енпзедг

-    багалау журпзшген кун мен орны;

-    жумыс орны мен лауазымын герсетш дэм кору комиссия мушелершщ Ti3iMi;

-    багалауга бершген сынамалар туралы акпарат (ешм мен оны енд1рунпнщ атауы, ipirTenreH кун, улп кодтары жэне т.б.);

-    журпзшетш дэм кору максаты;

-    ет ен1м1н органолептикалык багалау нэтижесу

-    комиссия корытындысы, усынысы мен memiMi;

-    дэм кору комиссиясынын, терагасы мен хатшысынын, колы.

6 Барлык сойылатын мал eriiiin турлер1, erri косалкы ен1мдерд1ц (бауыр, кок бауыр, ми, окпе, буйректен баска), кус, уй кояны еттершщ балгындыгын аныктаудьщ органолептикалык o iic i epi

6.1    Жалпы ережелер

6.1.1    Ет пен ет ешмдершщ сапасын бакылау бойынша сынактар жург1зет1н зертханалар [14] талаптарына, ал сэйкесЕкп растау саласында сынактар журпзген жагдайда - КР СТ ИСО/ МОК 17025 талаптарына сэйкесу1 керек.

6.1.2    Органолептикалык эдютер:

-    сырткы Typi мен тус1н;

-    кесшдще булшык еттер калпын;

-    консистенциясын;

-    шсш;

15

к;р СТ 1731-2007

Алгысез

1    Казахстан Республикасы Ауыл шаруашылыты министрлт Э31РЛЕП ЕНГ13Д1

2    Казахстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрлт Техникалык реттеу жэне метрология комитета Тератасыныц 2007 жылты 26 желтоксандаты № 695-од буйрытымен БЕК1Т1Л1П КОЛДАНЫСКА ЕНГ131ЛД1

3    Осы стандартта мынадай халы карал ы к кужаттардын Heri3ri нормативтж ережелер1 ескершдг

-    ИСО 5492:1992 Сенсорлык талдау. Сездпс (ISO 5492:1992 Sensory analysis. Vocabulary).

-    ГОСТ P ИСО 8589-2005 Органолептикалык талдау. Зерттеулерге арналтан уймаратты жобалау женшдеп жетекшшк (ISO 8589:1994 Sensory analysis. Guidance for the design of test room).

-    ИСО 6658-2005 Сенсорлык талдау. Эд1стеме. Жалпы жетекшшк.

(ISO 6658-2005 Sensory analysis. Methodology. General guidance).

4    Осы стандарт «Ет жэне ет ешмдершщ каутспдтне койылатын талаптар туралы» техникалык регламентпен (дайындалу кезешнде) уйлесИршген.

5    Осы стандартта [1], [2], [3], [4] Кдзакстан Республикасы Зацдарыныц нормалары icKe асырылтан.

6    Б1Р1НШ1 ТЕКСЕРУ MEP3IMI ТЕКСЕРУ КЕЗЕЦД1Л1Г1

7    МЫНА СТАНДАРТТАР ОРНЫНА ЕНГ131ЛД1:

-    ГОСТ 7269-79 «Ет. Сынамаларды ipncTey aaicTepi мен балтындыкты аныктаудыц органолептикалык эд1стерп>;

-    ГОСТ 7202.0-74 «Кус етт Yлгiлepдi ipiKTey эд1стерг Сапаны бакылаудыц органолептикалык эд1стерн>;

ГОСТ 8756.1-70 «Татамдык консервшенген ешмдер. Органолептикалык керсеткштердк курамдас белжтердщ катынасын жэне таза салмакты аныктау эд1стерн> (консервшенген ет ешмдерше койылатын талаптар белнтнде).

к;р СТ 1731-2007

-    май калпын, май шсш;

-    слшрлер жагдайын (сойылатын мал еы унпн)

-    сорпа мелд1рлш мен хош шсш аныктауды карастырады.

Эр yrri жеке талданады.

6.2 Сынак; журпзетш мамандар бШктШгше сойылатын талаптар

6.2.1 Ет балгындыгын кешннен химиялык жэне микроскоп илы к талдаумен барлык сойылатын мал жэне кус, уй кояны етше органолептикалык баталауды жотарты немесе арнайы бшм1, зертханада жумыс тэж1рибес1 бар инженер-химик, техник немесе лаборант журпзу1 керек.

6.2.2 Мамандар ГОСТ 12.0.004 сэйкес каушЫздш техникасы бойынша арнайы дайындык; жэне оку дан, арнайы оку дан етедт

6.3    Уймараттар мен органолептикалык; багалау журпзу шарттарына сойылатын талаптар

6.3.1    Етке органолептикалык; багалау журпзуге арналган уймараттар мен сынактар жург1зу шарттары осы стандарттыц 4-бел1м талаптарына сэйкесу1 керек.

6.4    0лшеу куралдары, жабдык

Элшеу куралдары, жабдык; - 4.3 бойынша.

6.5    Сынамаларды ipiKTey эд1стер1

6.5.1    Сойылатын мал ei i мен ei i i к;осалк;ы ошмдер улгшерш ipiKTey aflicTepi

6.5.1.1    Улгшерд1 эр зерттелетш ушадан немесе онын, белтнен салмагы 200 г кем емес кесектермен мына орындардан:

-    кесу орнынан;

-    жауырын тусынан;

-    сан етшен булшык еттерд1н, калын бел1г1нен 1р1ктейд1.

6.5.1.2    Зерттелетш к;осалк;ы ошмдер улгшерш 200 г кем емес салмак;пен 1'ржтейдг

6.5.1.3    Муздатылган ет блоктарынан жэне к;осалк;ы ошмдерден салмагы 200 г-нан кем емес кесекпен 1р1ктейд1.

к;р СТ 1731-2007

-    ГОСТ 9959-74 «Ет ошмдерг Сапа керсетюштерш аныктаудьщ органолептикальщ эд1С1»;

ГОСТ 20235.0-74 «Уй кояны етт Сапаны бакылаудын органолептикальщ эдютерн>;

-    ГОСТ 29128-91 «Ет ошмдерг Сапаны органолептикалык багалау бойынша терминдер мен аныктамалар».

Осы стандарт Казахстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрлП Техникалык реттеу жэне метрология комитетшщ руксатынсыз ресми басылым ретшде Казахстан Республикасы аумагында толыктай немесе белшектел1п шыгарыла, кебейтше жэне таратыла алмайды

III

к;р СТ 1731-2007

Мазмуны

1    Колданылу саласы................................................................. 1

2    Норматив™ сштемелер........................................................... 1

3    Терминдер мен аньщтамалар..................................................... 4

4    Баталауды журпзуге койылатын жалпы талаптар......................... 6

5    Ет жэне ет ешмдершщ сапа керсетюштерш аныктаудын

органолептикалык эд1Ы........................................................... 8

эдютер1.................................................................................................. 15

7 вцделген 1шектерд1ц сапа керсетк1штер1н аныктаудын

органолептикалык эдютер1......................................................... 23

А косымшасы. Дэмш кору паратыньщ нысаны...................................... 26

Б косымшасы. 0шм сапасын баталаудьщ дэмш кору.......................... 27

В косымшасы. Ет сапасын баталаудьщ дэм кору параты...................... 29

Е косымшасы. Сорпа сапасын баталаудьщ дэм кору параты................. 31

Д косымшасы. Кдмырга салынган, фарш салынып муздатылган шала ешмдердщ, жабылган, табиги шала ен1мдер сапасыньщ органолептикалык керсетюштер ттзшм.................................................................... 33

Е косымшасы. Ет жэне eiri косалкы ешмдер балгындыгын багалаудьщ

органолептикалык керсетк1штер1......................................................... 35

Ж косымшасы. Кус етшщ балгындыгын багалаудьщ органолептикалык

KepceTKinrrepi..................................................................................... 38

И косымшасы. Уй кояны етшщ балтындытын баталаудьщ

органолептикалык керсеткпнтер1.................................................... 40

К косымшасы. Библиография.............................................................. 41

IV

КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫЦ МЕМЛЕКЕТТ1К СТАНДАРТЫ

ЕТ ЖЭНЕ ЕТ 0Н1МДЕР1 Сапа керсетюштерш аньщтаудьщ органолептикалык; o iici

I iii i ji. n eii куш 2009.01.01

1    Колла пылу саласы

Осы стандарт сойылатын малдардыц барлык турлершщ етше, кус, уй кояны етше, етп косалкы ешмдерге (бауыр, ми, екпе, кек бауыр жэне буйректен баска), inieKTiK шиюзатка, сондай-ак: фаршталтан, nicipmreH, жартылай ысталтан, шшршп-ысталган, шикшей ысталтан, екпе-бауыр, кан шужыктарына, ет нандары, сосиска, сарделька, зельц, катырма, д1ршдек, паштеттер, сойылатын мал мен кустар етшен жасалтан ешмдерге -nicipmreH, ысталтан, ысталып-шЫршген, куырылтан, шикшей ысталтан жэне шикшей туздалган, кешгршген, шала ошмдер, муздатылган шала ешмдерге, аспаздык буйымдарга, ет сорпаларына, консервшерге таратылады жэне:

-    дэмгерлерге, арнайы уймараттарга, улплерд1 дайындауга, сапаны органолептикалык багалауды жYpгiзy жэне нэтижелерш ецдеу T9pTi6iHe койылатын талаптарды камтитын ет жэне ет ешмдершщ сапасына органолептикалык (сенсорлык) багалау журпзудщ жалпы талаптарын;

-    сойылатын малдар мен кустардыц барлык тYpлepiнiц етшщ сапасын аныктаудыц органолептикалык эд1стер1не койылатын талаптарды;

-    ет ешмдершщ сапасына органолептикалык (сенсорлык) баталау журпзуге койылатын талаптарды белгшейдт

2    Нормативтж сштемелер

Осы стандартта мынадай стандарттарта сштемелер пайдаланылды:

К,Р СТ 1.9-2003 Мемлекетпк стандарттау жYЙeci. Халыкаралык, ещрлш жэне улттык стандарттар мен стандарттау, сертификаттау жэне аккредиттеу жeнiндeгi нормативык кужаттарды колдану T9pTi6i.

КР СТ 1174-2003 Нысанды кортаута арналтан орт техникасы. Непзп Typi. Орналастыру жэне кызмет корсету.

КР СТ 1728-2007 Ет жэне ет ешмдерт Орау, тацбалау, тасымалдау жэне сактау.

КР СТ 1729-2007 Ет жэне ет ешмдерт К^абылдау ережелер1 жэне сынау эдютерт

КР СТ 1730-2007 Ет жэне ет ешмдерт Жалпы техникалык шарттар.

КР СТ ИСО 5492:1992 Сенсорлык талдау. Сездк.

Ресми басылым

ЦР СТ ИСО 8586-1:2005 (ИСО 8586-1:1993, IDT) Сенсорлык талдау. Багалаушыларды тацдау, окыту жэне мониторинг1не жалпы жетекшшк. 1-бел1м: 1р1ктелген багалаушылар.

ЦР СТ ИСО 8586-2:2005 (ИСО 8586-2:1994) Сенсорльщ талдау. Багалаушыларды тацдау, окыту жэне мониторингше жалпы жетекшшк. 2: бел1м. Сарапшылар.

КР СТ ИСО 13302-2005 Сенсорлык талдау. Ораумен туындаган тагам дык ешмдердщ дэм1н1ц езгеру1н багалау эд1стер1.

К.Р СТ ИСО/МЭК 17025-2001 Сынак жэне калибрлеу зертханаларыныц кузыретттне койылатын жалпы талаптар

ГОСТ Р ИСО 8589-2005 Органолептикалык талдау. Зерттеулер ушш уймаратты жобалау бойынша жетекшшк.

ГОСТ 12.0.004-90 Ецбек каушЫздт стандарттарыныц жуйес1. Ецбек каушЫздтне окытуды уйымдастыру. Жалпы ережелер.

ЕОСТ 12.1.003-83 Ецбек каушЫздпт стандарттарыныц жуйеЫ. Шу. Кдушслзджтщ жалпы талаптары.

ЕОСТ 12.1.004-91 Ецбек каушЫздт стандарттарыныц жуйеЫ. Орт каушЫздт. Жалпы талаптар.

ЕОСТ    12.1.005-88    Ецбек    каушЫздт    стандарттарыныц    жуйеЫ.

Жумысшы аймактыц ауасына койылатын жалпы санитарлык-гигиеналык талаптар.

ЕОСТ 12.1.008-76 Ецбек каушЫздт стандарттарыныц жуйеЫ.

ЕОСТ 12.1.019-79 Ецбек каушЫздт стандарттарыныц жуйеЫ. Элект каушЫздш. Жалпы талаптар жэне корганыс турлершщ атаупз1мт

ЕОСТ    12.4.009-83    Ецбек    каушЫздт    стандарттарыныц    жуйеЫ.

Нысандарды коргауга арналган ерт техникасы. Непзп турлер1. Орналастыру жэне кызмет керсету.

ЕОСТ 12.4.021-75 Ецбек каушЫздт стандарттарыныц жуйеЫ. Желдету жуйелерт Жалпы талаптар.

ЕОСТ 427-75 Олшейтш металл сызгыштар. Техникалык шарттар.

ЕОСТ 1341-97 ©Ымдпстпс пергамент. Техникалык шарттар.

ЕОСТ 1770-74 Зертханалык елшемд1 шыны ыдыс. Цилиндрлер, елшектер, кутылар, сынауыктар. Жалпы техникалык шарттар.

ЕОСТ 4025-86 Турмыстык еттарткыштар. Техникалык шарттар.

ЕОСТ 5556-81 Су cmiprim медициналык макта. Техникалык шарттар.

ЕОСТ 6709-72 Дистиллденген су. Техникалык шарттар.

ЕОСТ 7702.1-74 Кус етт Ет балгындыгын химиялык жэне микроскопиялык талдау эд1стер1.

ЕОСТ 7730-89 Целлюлоза улд1р. Техникалык шарттар.

ЕОСТ 7328-2001 Еирлер. Жалпы техникалык шарттар.

ЕОСТ 8273-75 Орауыш кагаз. Техникалык шарттар.

2

к;р СТ 1731-2007

ГОСТ 9412-93 Медициналык дэке. Жалпы тех ни калы к шарттар.

ГОСТ 10354-82 Полиэтилен улд1р. Техникалык шарттар.

ГОСТ 11109-90 Макта-мата турмыстык дэке. Жалпы техникалык шарттар.

ГОСТ 12026-76 Зертханалык сузпш кагаз. Техникалык шарттар.

ГОСТ 14919-83 Турмыстык электр плиталар, электр плиткалар мен куыру электр шкафтар. Жалпы техникалык шарттар.

ГОСТ 17435-72 Сызу сызтыштары. Техникалык шарттар.

ГОСТ 18300-87 Тазартылтан этил спиртт Техникалык шарттар.

ГОСТ 19496-93 Ет. Гистологиялык талдау эд1стер1.

ГОСТ 20235.1-74 Уй кояныныц ет1. Ет балтындытын химиялык жэне микроскопиялык талдау эд1стерт

ЕОСТ 20469-91 Турмыстык электр еттарткыштар. Техникалык шарттар.

ЕОСТ 21239 -93 Медициналык кайшы. Жалпы техникалык шарттар.

ЕОСТ 21240-89 Медициналык кандауыр мен пышактар. Жалпы техникалык талаптар мен сынау эд1стер1.

ЕОСТ 21241-89 Медициналык 1скектер. Жалпы техникалык талаптар.

ЕОСТ 21400-75 Химия - зертханалык шыны. Техникалык талаптар, сынау эд1стерт

ЕОСТ 23392-78 Ет. Ет балтындытын химиялык жэне микроскопиялык талдау эд1стерт

ЕОСТ 23481-79 Кус етт Еистологиялык талдау эд1стерт

ЕОСТ 24104-2001 Жалпы арналган жэне улгшк зертханалык таразы. Жалпы техникалык шарттар.

ЕОСТ 25336-82 Шыны ыдыс жэне жабдык. Турлерц непзп параметрлер1 мен елшемдер.

ЕОСТ 26678-85 Сыгымдагышты параметрлерл1к катардыц турмыстык электр тоцазыткыштар мен муздаткыштар.

ЕОСТ 28165-89 Шыныдан жасалган зертханалык куралдар мен аппараттар. Су тазарткыштар. Буландыргыштар. Тазарту кондыргылары. Жалпы техникалык талаптар.

ЕОСТ 28498-90 Суйыктыктык шыны термометрлер. Жалпы техникалык талаптар. Сынау эд1стер1.

ЕОСТ 29329-92 Статикалык елшеуге арналган таразы. Жалпы техникалык шарттар.

Ескертпе - Осы стандартты пайдаланган кезде мемлекет аумагында сытеме стандарттардыц цолданысын агымдагы жылдыц 1 цацтарына арналган жагдай бойынша К] рылган стандарттардыц сэйкес сытемеО бойынша жэне агымдагы жылда жарияланган сэйкес акпараттык сытемелер бойынша тексеру максатка сай болады. Егер сытеме К) жат алмастырылган (взгертыген) болса, онда осы стандартты пайдаланган кезде алмастырылган (взгертыген) стандартты жетекшткке алу керек.

Егер сштеме цржат алмастырусыз жойылган болса, онда оган сштеме бершген ереже осы сштемеге цатысты болмайтын бвлтте цолданылады. Халыкаралык, оц/рл/к стандарттарды цолдану mdpmi6i КР СТ 1.9-сэйкес.

3 Терминдер мен аньщтамалар

Осы стандартта [3] тех ни калы к регламент жэне ИСО 5492 бойынша терминдер мен аныктамалар, сондай-ак теменде бершген терминдер мен аныктамалар колданылады.

3.1    Маманданган сарапшы-багалаушы: Eiri енд1ру мен кайта ецдеу бойынша маман ретшде косы мша тэж1рибеЫ бар, ен1мге органолептикалык талдау жург1зу жэне шиьазатпен, рецептурамен, процеспен, сактау, есюрумен жэне т.б. байланысты турлену эсерлер1н баталай немесе болжай алатын сарапшы-багалаушы.

3.2    Турпаттык емес дэм: Тагам дык ешмнщ бузылуымен байланысты

дэм.

3.3    Бетен дэм: Тагам дык ешм уппн бетен болып табылатын дэм.

3.4    Дэм: Дэмш алу кезшде кабылданатын шс сезу, густаториальдык жэне тригеминальдык сез1нуд1н, кешенд1 жинагы.

3.5    Ет ешмшщ сапасын багалаудьщ балдык; э ii с i: Ол жагдайында багалау нэтижесл баллда кер1нетш шкалаларды пайдаланып ет ешмшщ сапасын багалау эд1ст

3.6    Еттщ, ет ешмшщ тэн nici: Етке, осы турдеп ет ешмше тэн шс.

3.7    Ет ешмшщ ащы дэм1: Хинин, кофеиннщ сулы ертщцсшщ дэмше уксас, ет ешм1 дэмшщ курам6ipairi.

3.8    Ет ешмшщ жатылатын консистенциясы: Ет ешмш езге ешмге жагуга мумюнд1к 6epin онымен байланысты камтамасыз ететш, акаулануга томен турактылыгына катысты сипатталатын ет ен1м1н1н, консистенциясы.

3.9    Еттщ, ет ешмшщ нэзнс консистенциясы: Шайнауга жэне (немесе) нысанын бузуга елеуслз карсылыкпен сипатталатын ет ешмшщ консистенциясы.

3.10    Ет ешмшщ цалдьщ дэмк Ошмнщ ауызда болганынан кешн дэмгер сезетш дэм.

3.11    Ет ешмшщ селдшпт: Байланыскан куйде болып ылгалдыц улкен саны болуына цатысты нэз1к консистенциялы ет ешмшщ касиетт

3.12    Ет ешмшщ сапасын баталаудыц дэрежелж o iici: Оны зерттеу нэтижеслнде epiKTi турде бершген улгшер сол немесе езге касиетш1ц жогарылау немесе кему тэрт1б1 бойынша катарга орналастырылатын ет ешмшщ сапасын багалау эд1с1.

к;р СТ 1731-2007

3.13    Еттщ, ет ешмшщ капылык консистенциясы: Шайнауга жэне (немесе) нысанын езгертуге жогары карсылыкпен сипатталатын ет ешмшщ консистенциясы.

3.14    Ет ешмшщ кеуектШгг Оныц кеспццсшде у сак бос орындардыц болуымен сипатталатын ет ен1м1н1ц касиетт

3.15    Еттщ, ет ешмшщ былкылдак консистенциясы: Еттщ, ет ен1м1н1ц колем б1рлтне улкен салмакпен жэне элс1з косылтан белшектермен сипатталатын консистенциясы.

3.16    Еттщ, ет ешмшщ консистенциясы: Ет ешмшщ шайнауга жэне (немесе) нысанын бузуга турактылыгымен сипатталатын касиетт

3.17    Ет ешмшщ цынщыл дэмг Лимон жэне шарап кыттткылыныц сулы ертнд1сшщ дэм1не уксас ет ен1м1 дэм1н1ц курамб1рлпт.

3.18    Ет, ет ешмшщ сапасын баталаудыц сипаттамалык; oiici: Еттщ, ет ешмшщ касиеттерш сезбен сипаттауга нег1зделген етт1ц, ет ен1м1н1ц сапасын багалау эд1с1.

3.19    Ет, ет ешмшщ сапасын органолептикалык; багалау (дэмш кору): Сезу мушелерт коз, дэм сезу, шс сезу кемепмен алынган акпарат нег1з1нде етт1ц, ет ен1м1н1ц сапасын багалау.

3.20    Еттщ, ет ешмшщ тыгыздык; консистенциясы: Механикалык эсер етуд1 токтатканнан кей1н бастапкы калпын калпы на ке л Еру мен сипатталатын етт1ц, ет ен1м1н1ц консистенциясы.

3.21    Еттщ, ет ешмшщ сырткы Typi: Кору органы аркылы танылатын ет, ет ен1м1н1ц касиетт

3.22    Ет ешмшщ тэты дэмг Сахарозаныц сулы ертнд1сшщ дэмше уксас ет ешм1 дэм1н1ц курамб1рл1г1.

3.23    Ет ешмшщ тузды дэмк Ас тузыныц сулы ер1т1нд1с1н1ц дэм1не уксас ет ешм1 дэм1н1ц курамб1рл1г1.

3.24    Еттщ, ет ешмшщ туск Кору органы аркылы танылатын еттщ, ет ешмшщ касиетт

3.25    Ет ешмшщ тыгыз консистенциясы: Колем б1рлптне шагын салмакпен жэне тыгыз косылган белштермен катысты сипатталатын ет ешмшщ консистенциясы.

3.26    Ет ешмшщ бакылау улпсг Осы турдеп ет ешмшщ сапасын багалау кезде нег1зге кабылданган ет ешмшщ улпсг

3.27    Ьакылау улпс1 бойынша ет ешмшщ сапасын багалау oiici: Бакылау улг1с1н1ц касиеттер1мен оныц касиетш салыстыруга нег1зделген ет ешмшщ сапасын багалау эд1с1.

3.28    Шс: Накты утттпа заттарды шскеген кезде шс сезу органдары кабылдайтын органолептикалык (сенсорлык) сипаттама.

3.29    Кес1ндщег1 ет ешмшщ Typi: Кору органы аркылы танылатын ет ешмшщ касиетт

5