Балмуздак;к;а арналган к;ургак; сут, к^ргак; с\т к;оспалары жэне балк;ытылган сыр

CYT КАНТЫНЬЩ К¥РАМЫН АНЬЩТАУ 1-бол1м

Глюкоза сут к;антыньщ к;урауыш болт ретшде пайдаланылатын ферментативН эдю

Молоко сухое, сухие молочные смеси для мороженого и плавленый сыр

ОПРЕДЕЛЕНИЕ СОДЕРЖАНИЯ ЛАКТОЗЫ Часть 1

Ферментативный метод с использованием глюкозы в качестве составной части лактозы

ЦР СТ ИСО 5765-1-2009

ISO 5765-1:2002 Dried milk, dried ice-mixes and processed cheese - determination of galactose content - enzymatic method utilizing the glucose moiety of the lactose, (IDT)

Ресми басылым

Казакстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрлпт Техникалык; реттеу жэне метрология комитет! (Мемстандарт)

Балмуздак;к;а арналган к;уртак; сут, к^ртак; с\т к;оспалары жэне балк;ытылтан сыр

CYT КАНТЫНЬЩ К¥РАМЫН АНЬЩТАУ 1-бол1м

Глюкоза сут к;антыньщ к;урауыш болт ретшде пайдаланылатын ферментативН эдк

КР СТ ИСО 5765-1-2009

ISO 5765-1:2002 Dried milk, dried ice-mixes and processed cheese - determination of galactose content - enzymatic method utilizing the glucose moiety of the lactose, (IDT)

Ресми басылым

Казакстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрлпт Техникалык; реттеу жэне метрология комитет! (Мемстандарт)

а)    егер НАД⁺араша ертщцЫ/цитрат араша ертщцсшщ (4.7) жаца топтамасын, /Е галактоз ид аз жузгшш немесе дегидрогеназ В-галактозидаз жузгшш (4.9) колданса;

б)    егер НАД⁺ араша ертнд1сг/цитрат араша ертщцсш (4.7) жэне/немесе Д-галактозидаз жузпшн (4.8) колданса немесе егер дегидрогеназ В-галактозидаз жузпш (4.9) колданылмай, тоназыткышта 2 аптадан артык сакталса;

в)    егер талдамальщ эрекетсгздж кезещнен кешн талдамалык жумыс жацартылса;

г)    егер жагдай осындай сынактьщ орындалуын актаса.

7.1.2 Сут кантынын, 5,0 см³ жэне 10,0 см³ (4.10) 100 см³ ею елшеу кутысына (5.5) тамшуырмен салу керек. Эр кутыга 50 см³ су косу кажет. Эрекетт1 7.5 жэне 7.6 тармащналарында белгшенгендей етш жалгастыру керек.

7.1.3    Сут кантыныц стандарттык ертнд1Ы курамыныц сут канты моногидратын (4.10) мынадай мэндерд1 колдана отырып, З-формулага (8.1 карацыз) сэйкес есептеу керек:

V₃ - стандарттык сут канты ертщцсшщ мэш (4.10), V₃ = 500 см³;

V₄ - V₄ = 5 см³ жэне 10 см³ колданылатын стандарттык сут канты ертщцсшщ мэт (7.1.2);

V₅ - суйытылган стандарттык ертнд1шн, жалпы мэш (7.1.2), V₅ =100

см³.

7.1.4    Сут канты моногидратынын, тазалыгын назарга ала отырып, ею суйылту унпн алынатын калпына келпру 100 % ± 2 % болуы керек.

Егер калпына келпру осы шектерде болмаса, онда реактивтердк колданылатын эдштердц тамшуыр дэлд1г1н жэне спектрометр жай-кушн тексеру кажет. TnicTi нэтижелер алу уш1н кажетт1 эрекеттер колдану кажет. Кднагаттанарлык сынак нэтижелер1н алганга дей1н, процедураны тексеруге арналган сынакты кайталау керек.

7.2 Сынак улпс1н эз1рлеу

7.2.1    Кургак сут жэне кургак сут коспалары

Сынак yariciH елшем1 улг1ден ек1 есе улкен ауа етюзбейтш какпак карастырылган сынак улпсше орналастырады. Жуксауытты шайкай жэне айналдыра отырып, улг1н1 араластыру керек.

7.2.2    Балкытылган сыр

Эдетте тутынатын сырдын, алдын ала сыналатын улг1с1не кепшдш беру уш1н, сырдыц кабыгын, булшген жэне ецез кабатын алып тастау керек. Уптюш курылгыны пайдаланып, сынак улпсш упту керек (5.14). Езшген массаны араластыру жэне егер мумюн болса, оны еюнш1 рет упту керек. Кбайта мукият араластыру кажет. Егер сынак улпсл уг1т1лмесе, онда оны каркынмен шайкап араластыру кажет.

К? СТ ИСО 5765-1-2009

Егер кщрту мумюн болмаса, сынак улпсш талдау журпзу унпн алынган улгщен ею есе кеп елшемдеп ауа етюзбейтш какпагы болатын жуксауытка орналастырады. Жуксауытты жабу керек. Сынак; улпсшш тшсшше сакталуын жэне жуксауыттыц iniKi бетшдеп ылгал шыгыныц алдын алу yniiH, сактык шараларын кабылдау керек.

Алынган сынак; улпсш келем1 250 см³ зертханалык шыны стаканга салады (5.2). Шамалы су мелшерш косады жэне араластыргыш аппарат аркылы микстураныц толык жузгшш алады (5.12).

7.3    Улпшн, жумыстык болт

Зертханалык; шыны стаканда 1 г сынак; улпсш (7.2.1) немесе сынак; улпсшщ жузгшш (7.2.2) ±1 мг дешнп дэлджпен таразыга тарту керек (5.2). Шыны штабик (5.10) немесе араластыргыш аппаратты (5.12) тшсп турде колдана отырып, 40 °С бастап 50 °С дешнп температурада алдын ала кыздырылган 20 см³ суда улгшщ жумыстык; белшш езу немесе суйылту керек. Зертханалык шыны стакан шшдепсш 100 см³ елшеу кутысына салу керек (5.5). 60 см³ сумей суйылтып араластырады.

Сынак; улпсшщ жумыстык; белтнщ массасын аныктаганнан кей1н, мынаны белг1леу кажет:

-    улгшщ жумыстык бел1г1 толык сынак улпсшщ екшеп болуы уш1н;

-    спектрометр белштершдеп сут кантынын, курамы 5 мг бастап 100 мг дешн болуга тшс;

-сынак улпсшдеп глюкоза уш1н (8.1 карау керек), спектрометр белштершдеп ертнд1шн, оптикалык тыгыздыгы (А₂) 0,1 бастап 0,4 дешнп шектерде болуга тшс;

-    егер улгщеп сут кантыныц массальщ улеш 0,2 %-дан аз болса, онда 1 г жумыстык улпге Караганда артык тутынуы мумюн. Мундай жагдайда, 7.5.1 белг1ленген майлылык, протеин жэне баска заттардын, келем1н1н, ер1т1нд1 келемше елеул1 acepi болуы мумюн (8.1 тармащнасында V₃ карау керек).

7.4    Реактивтерге арналган бакылау сынагы

Бакылау сынагын ею рет орындау керек. Одан api барлык реактивтерд1 колдана отырып, 6ipaK улпшц жумыстык белтн туслрмей, 7.5 жэне 7.6 тармакшаларда белг1ленгендей жалгастыру кажет.

7.5    ПротеинЫздеу

7.5.1 Сынак ертнд1с1не немесе жузпнге келем1 100 см³ 6ip тацбалы елшеу кутысына мынадай ретпен косу керек (7.3):

-    калий гексаноферратынын, (II) 5,0 см³ ертщцш (4.2),

-    мырыш сульфаты гептагидратыныц 5,0 см³ ертщцш (4.3),

-    ap6ip косудан кей1н мукият араластырганнан кешн натрий гидроксид1шц 10,0 см³ ертщцсг

100 см³ сумей суйылтып араластыру керек.

Алынган коспаны 30 минут койып кою кажет. Сузг1леу сэтше дей1н кутынын, imiHflericiH кайта араластырмау керек.

7

ЦБ СТ ИСО 5765-1-2009

7.5.2 Суйыктыктыц жогаргы кабатын сузшдшщ 6ipiHini белтн тастай отырып, сузпш кат аз (5.6) аркылы сузу керек.

7.6 Аныктау

7.6.1 Крлданута дешн НАДФ ⁺ /цитрат араша ертщцсш (4.5.), фосфат араша ертщцсш (4.6) жэне белме температурасындагы (20 °С бастап 25 °С дешн) су бершуш камтамасыз ете отырып, 1-кестеге сэйкес аныктауды жузеге асыру керек.

1-кесте - Аньщтау сызбанускасы

Улп нел стандарттьп сут канты немесе глюкоза зесе К сынак глюкоз а Peaктивтep^ сын; сут канты немесе глюкоза Й бакылау 1ГЫ глюкоза 1 2 3 4 5 Спектрометр белштершдеп тамшуыр: Цитраттьщ араша epiTi нд1 ci (4.5) /-галактозидаз жузпш (4.8) СУ Улп немесе стандарттьщ сузшд1 (7.5.2) Реактивтщ бакылау сузшд1а 0,20 см3 0,05 см3 1,00 см3 0,20 см3 0,05 см3 1,00 см3 0,20 см3 0,05 см3 1,00 см3 0,20 см3 0,05 см3 1,00 см3 Пластмасса калакшаларды колдана араластыру керек (5.9) жэне талап бой температурада 15 минут келемшде ин Содан сон тамшуырды колданып, спек Фосфаттыц араша epiTiHflici (4.6) Су_ отырып, ынша бу м <убацияла) лрометр б< 1.00    см3 1.00    см3 спектрометр л оншасын (5.1 1 кажет. эл1пне косу кд 1.00    см3 1.00    см3 iK белштер 1) колдана о грек (5.4): 1.00    см3 1.00    см3 шшдепсш тырып, 20 °С 1.00    см3 1.00    см3 Спектрометрл1к бел1ктер шшдепсш араластыру керек; 2 минут араластыртаннан кешн, 340 нм толкын узындытында ауата карсы apoip бел1кте ершндшщ оптикальщ тытыздытын А0 елшеу керек. Содан соц тамшуырды колданып, спектрометрдщ теменде керсеплген бел1ктер1не косу керек (5.4): Дегидрогеназ В-галактозидаз жузпн1 (ДА)_ 0,05 см3 0,05 см3 0,05 см3 0,05 см3 Спектрометрл1к бел1ктер 1ш1ндепс1н араластыру керек (5.9) жэне талап бойынша бу моншасын (5.11) колдана отырып, 20 °С температурада 15 минут келемшде инкубациялау кажет. Ауата карсы эрб!р белште ер1т1нд1шц оптикальщ тытыздытын А15 елшеу кажет. Косымша 5 минуттан кей1н, эр ер1т1нд1н1ц оптикальщ тытыздытын кайта елшеу керек. Егер реакция токтатылмайтын болса, оптикальщ тыгыздьщтыц артуы 5 минутта кезекп аральщтардан жогары орньщты болмаганша, эр ершндш1 5 минут аралыгында елшеуд1 жалгастыру кажет.

К? СТ ИСО 5765-1-2009

7.6.2 Оптикалык тыгыздыкты есептеу

7.6.2.1    15 минут инкубациядан кешн пайда болатын оптикалык тыгыздыкты и артуы болмаса, (1) формуласын колданып есептеу кез1нде (8.1 карацыз) op6ip элементте болатын оптикалык тыгыздыкты, А, есептейдк

Л = А, -А₀,    (1)

мундагы, А₀ - HK/G6P-DH жузг1н1н косар алдында елшенген оптикалык тыгыздыктын сандык мэш;

A_t - 15 минут кезенде инкубациялаудан кей1н елшенген оптикалык тыгыздыктын, сандык мэнт

7.6.2.2    Егер реакция 15 минуттан кешн токтатылмаса, (2) формуласын колданып есептеген кезде (8.1 карау керек), op6ip секцияда болатын оптикалык тыгыздыкты, А, есептеу керек:

A=(A,-A₀)-j(A,-A,__s),    (2)

мундагы А₀ - HK/G6P-DH жузгшш косар алдында елшенген оптикалык тыгыздыктын сандык мэш;

A_t - t минут кезещнде инкубациялаудан кешн елшенген оптикалык тыгыздыктын, сандык мэнт

Д, (/ - 5) минут кезен,1нде инкубациялаудан кешн елшенген оптикалык

тыгыздыктын сандык мэнт

7.6.3 Егер оптикалык тыгыздьщ А 0,500 аспаса, сузшдш1 тшсшше сумей суйылтуды колдана отырып, 7.6.1 жэне 7.6.2 тармакшаларында карастырылган процедураны кайталау керек (7.5.2).

8 IIoin/Ke iep ii ецдеу

8.1 Есептеу

Сут кантыныц курамы, \г,, (3 ) формула бойынша есептелед1:

_w [Ц-л)-(т-т)]х^..т,..юо    ₍₃₎

¹    К    xl    V₂xV₄    т ’    ^К    J

мундагы w_L - массасы бойынша пайыздык катынас рет1нде ернектелген сут канты курамыныц массалык улес1;

А_х - сут канты мен глюкозага арналган улг1 немесе стандарттык сынактыц оптикалык тыгыздыгыныц сандык мэш (7.6.2 тармащнасында есептел1нген);

А₂ - глюкозага арналган улп немесе стандарттык сынактыц оптикалык тыгыздыгыныц сандык мэш (7.6.2 тармащнасында есептелшген);

А₃ - сут канты мен глюкозага арналган реактивы бакылау сынагыныц оптикалык тыгыздыгыныц сандык мэш (7.6.2 тармащнасында есептелшген);

9

ЦБ СТ ИСО 5765-1-2009

А₄ - глюкозага ар налган реактивА бакылау сынагыныц оптикалык тыгыздыгыныц сандьщ мэш (7.6.2 тармакшасында есептелшген);

М_г - сут кантынын салыстырмалы молекулярлык массасы; сусыз сут кантына арналган, М_г = 342,30, жэне сут канты нын моногидратына арналган, М_г =360,31;

К - 340 шм (ягни, К = 6,3/1 0" см²/моль) кезшдеп НАДО молярльщ cipipy коэффициент!;

/ - спектрометр болтнщ теориялык узындыгы бойыныц сандык мэш, см (1 см);

Д - спектрометр белтндеп суйьщтыктыц жалпы колем! (7.6.1), см³ (3,30

см³);

V₂ - спектрометр белтне косылган суз!нд! (7.5.2) немесе оны суйылту (7.6.3) колем!, см³ (1,00 см³);

V₃ - 7.5.1тармагы бойынша дайындалган ертнд! колем!, см³ (100 см³);

V₄ - ертнд! (7.6.3) yniiH усынылган суз!нд! (7.5.2) колем!, см³;

V₅ - сынак epmHflici суйылтылган колем (7.6.3), см³;

т - улпшц жумыстьщ бел!г!шц массасы (7.3), г;

Егер Tepic шама (А₂ -А₄) yniiH белпленеын болса, оны ескеру кажет.

ЕСКЕРТПЕ Егер сынак; улпсшщ массасы 1 г кеп болса, онда V₃ мынадай формула бойынша есептелу! мумюн:

V₃ =100 -Р,

мундагы Р - тунба коле Mi, см³.

Р мынадай формула колданылатын сынак; улпс!шц жуьщ курамынан есептелу! мумюн: Р = 1,1 х (май грамы) + 0,73 х (протеин грамы) + 0,65 х (крахмал грамы) + 0,55 (ер1мейтш кул грамы).

8.2 Нэтижелерд1 ернектеу

Нэтижелерд1 белпл! уш есептеу бойынша ернектейдт

9Дэлд1к

9.1    Зертханааральщ сынак

0д!стщ дэлме-дэлд!пне жасалатын зертханааральщ сынак белшектер1 жариялануга тшс ([1] карацыз).

Аталган сынак уш1н шыгарылатын кайталанушылык жэне онд!р!мд!л!к мэндер1 ГОСТ ИСО 5725-1, ГОСТ 5725-2, ГОСТ ИСО 5725-3, ГОСТ ИСО 5725-4, ГОСТ 5725-5, ГОСТ ИСО 5725-6 сэйкес аньщталады. Алынатын мэндер усынылатындарды коспаганда, концентрация мен матрица аралыгымен сэйкес болмауы мумюн.

9.2    Кдйталангыштьщ

К? СТ ИСО 5765-1-2009

Сол зертханада сол жабдыкты пайдаланатын сол оператордыц кыска уакыт аралыгында б1рдей сынак материалдарында сол эдю аркылы алынган тэуелаз ею белек сынак нэтижелер1 арасындагы абсолют айырма, егер мыналардан коп болатын жатдайда, 5 %-дан артык емес:

-    балмуз дакка арналтан куртак сут жэне куртак сут коспалары унпн: сынак нэтижесшщ орташа арифметикалык мэншщ 3 %-ы;

-    балкытылтан сыр унпн: сынак нэтижесшщ орташа арифметикалык мэшнщ 6 %-ы.

9.3 внд1'р1'мд1Л1к

Typni зертханада турл1 жабдыкты пайдаланатын турл1 оператордыц б1рдей сынак материалдарында сол эдю аркылы алынтан тэуелаз ею белек сынак нэтижелер1 арасындагы абсолют айырма, егер мыналардан коп болатын жагдайда, 5 %-дан артьщ емес:

-    балмуздакка арналган кургак сут жэне кургак сут коспалары унпн: сынак нэтижесшщ орташа арифметикалык мэшнщ 6 %-ы;

-    балкытылган сыр унпн: сынак нэтижесшщ орташа арифметикалык мэшнщ 6 %-ы.

10 Бацылау нэтижелерш рэс1мдеу

Сынак хаттамасында мыналар аныкталуга тшс:

а)    улпш толык б1регейлеу унпн кажеты барлык акпарат;

б)    сынамаларды ipiKTeyain пайдаланылатын эд\с\ ;

в)    осы стандартка жасалатын сштемемен 6ipre пайдаланылатын сынак ЭД1СЦ

г)    осы стандартта аныкталмаган немесе сынак нэтижелерше эсер eTyi мумюн кез келген соктыгыс белшектер1мен 6ipre мшдетп емес ретшде карастырылатын барлык жумыс белшектерц

д)    сынак нэтижелер1 немесе, егер кайталангыштык тексершген болса, онда б1рнеше сынак нэтижелерг

11

ЦБ СТ ИСО 5765-1-2009

А косымшасы

(Mmdemmi)

Ферментативп эд1ст1 орындауга арналган практикалык зертхана пт/юрибесшщ (ПЗТ) epe>Ke iepi

A.l Kipicne

Ферментативп эдюке арналган практикалык; зертханальщ тэж1рибе ережесл химияльщ талдауга Караганда шамалы белгшг

Дэлдт жеткшкп нэтижелер алу унпн усынылады.

А.2 Реактивтер

А.2.1 Белгшенген типтеп ферменттерд1 гана пайдалану керек (меннпки белсендшк, концентрация, фермента белсещц болатын ластану, ерташ).

А.2.2 Белгшенген типтеп коферменттерд1 гана пайдалану керек (тазальщ дэрежесц туз немесе кышкылды форма, ластанулар).

А.2.3 Ферменттер мен коферменттерден баска реактивтер талдамалык дэрежеде болу га тшс.

А.2.4 Фермента ертндш1 дайындауга арналган су жэне баска реактивтер ею рет тазартылган болуга тшс,

А.2.5 Улгшердщ ертндюш дайындауга арналган су ею рет тазартылган немесе ионсызданган болуы керек.

А.2.6 Реактивтер мен фермента жузгш/ертндшерд1 нускаулыктарга сэйкес сактау керек (2 °С бастап 8 °С дешнп температурада).

А.2.7 Фермента койыртпактарды катырмау керек.

А.2.8 Егер реактивтерд1 сактау мерз1м1 етлп кетсе, талдау кезшде аныкталатын заттыц ауыспалы мелшер1 болатын стандартты ертщцмен тексер1п, аталган реактивтердщ колданылуын тексеру немесе реактивтерд1 тастау кажет. Алынатын оптикалык тыгыздыктар концентрацияларга катынасы бойынша уйлеслмд1 болуга тшс.

А.2.9 Тоцазыткыштан алынатын араша ертндшер сыналатын коспа косылганша, белме температурасына дешн кыздырылуга тшс.

А.З Фотометрлш жэне спектрометрлж белжтер

А.3.1 Оптикалык узындыгы 1 см шыны немесе пластмасса бел1ктерд1 пайдалану керек.

ЕСКЕРТПЕ Пластмасса белштердщ шыны бел1ктерден мынадай артьщшылыгы болуга тшс:

-    олар арзан болып табылады (кол жететш);

-    талдаулардьщ кеп саны кадагалануга Tnic;

-    пластмасса белштер 6ip топтаманьщ iiniime оптикалык; тыгыздыкка катысты ете жаксы уйлеседт

12

К? СТ ИСО 5765-1-2009

А.3.2 Жаца топтама пайдаланута енпзшетш кезде, бел ж жолдарыныц оптикальж тытыздытын теменде баяндалгандай, бакылау белжтер1мен салыстыра отырып тексеру кажет (мысалы, кварцты белжтер).

Бакылау белжш жэне пластмасса белжтерд1 сумей толтырып, эр белжтщ ауата карсы оптикалык тытыздытын (А,) елшеу керек. Белжтерд1 НАДГ (шамамен 0,15 мг/ см³) ертщцЫмен шайтаннан кей1н толтырып, ауата карсы оптикалык тытыздытын (А₂) тагы елшеу керек.

Бакылау белжтер1 мен пластмасса белжтер уппн (л₂ - А_х) есептеу кажет. Белжтер дщ ею Typi арасындагы айырма (А₂-А₁) катты ерекшеленуге тшс. Егер айырма (А₂ - А_х) прецизиондык бел1к уннн оптикалык тыгыздьщты елшеу дщ 0,5 %-ынан асатын болса, он да орташа айырманы пайыздык катынаста есептеу керек жэне осыны есептеген кезде жол узындыгы, /, уш1н назарга алу керек (8.1 карау керек).

А.3.3 Эркашан таза эр! сызылмаган бел1ктерд1 пайдалану кажет. Белжтщ оптикалык бет1н жумсак матамен гана куртату немесе тазарту керек.

А.3.4 Бакылау сынагыныц ез1нен оптикалык тыгыздык шамасыныц ретз туралы акпарат алынбайтындыктан, бастапкы аткару бел1г1 бойынша улгшщ сынау белжшщ оптикалык тыгыздыгын елшемеу керек. Улгшщ жэне ауата карсы бакылау сынатына арналтан бел1кт1н, оптикалык тытыздытын елшеп, айырмасын есептеу керек.

А.3.5 Улгшщ жэне бос белжтеп бакылау сынагына арналган бел1кт1н, оптикалык тыгыздыгын елшемеу керек (жарыктыц сейшушен).

А.3.6 Бел1кт1ц 1ш1ндепс1н пластмасса калактармен араластыру керек немесе балауыз жэне жещл айналдырып бел1кт1 кымтау керек.

А.3.7 К,алакты пайдаланып, бел1к кабырталарынан ауа кеб1ктер1н кеыру керек. Белжтщ оптикалык бетшщ сызылуына жол бермеу керек.

А.3.8 Тацдап сынау жэне бакылау сынатын елшеу утшн, эркашан белгшенген бел1ктерд1 колдану кажет.

А.3.9 К,ашанда бел1кт1 белгш 6ip орынта жэне бел1к устатыш батытына орналастыру керек.

А.4 Фотометрлер мен спектрометрлер

А.4.1 Спектрометр (спектр ен1 10 нм аз немесе тен,), бегеушдерд1 басу уш1н усынылатын сузг1 (спектр еш 10 нм аз немесе тец) немесе сынап шамымен жабдьщталтан спектральды сызыктаты фотометр пайдаланылады. Спектрометр немесе сузгш фотометр колданылып орындалтан елшеулер НАДГ жэне НАДО кабшетш с1н,1рет1н максимум кез1нде жузеге асырылута ти1с, ятни 340 нм кезшде; олар сынап шамымен жабдыкталтан спектральды сызыктаты фотометр колданылып орындалута жэне 365 нм немесе 334 нм кезшде жузеге асырылута тшс.

ЕСКЕРТПЕ 334 нм, 340 нм жэне 365 нм кезшде аньщталган НАДЕ жэне НАДФ молярльщ ci Hiру коэффициент! мынадай болуы керек:

13

-    334 нм (Гг) кезшдеп НАДГ жэне НАДФ: 6,18 х 10^б см² / моль;

-    340 нм кезшдеп НАДГ жэне НАДФ:    6,3 х 10^б    см² / моль ;

-    365 нм (Гг) кезшдеп НАДФ:    3,5 х 10^б    см² /моль;

-    365 нм (Гг) кезшдеп НАДГ:    3,4 х 10^б    см² / моль .

А.4.2 2,0 оптикалык тыгыздьжка дешнп сызыктык каты нас НАДГ жэне НАДФ оптикалык тытыздыты мен концентрациясы арасында болута тшс. Муны теменде бершген тармактар бойынша тексеру кажет.

а)    2,0 см³ тамшуырларды тазартылтан сумей белжке косу керек. Ауата карсы оптикалык тытыздыкты А ₀ елшеу керек.

б)    0,10 см³ тамшуырларды НАДГ (0,5 мг/ см³) ертщцпмен 6ipre белжке косып араластырады. Оптикалык тытыздыкты А , елшейдт

Мынадай формуланы колдана отырып (А.1), бер1лген оптикалык тытыздыкты, А _гп, есептеу кажет:

T,=U-4)x    (А.1)

мундаты Д - НАДГ (б) ер1т1нд1с1мен аньжтау аркылы алынатын оптикалык тыгыздьщтыц сандык мэш;

А₀ - суды (а) аныктау аркылы алынатын оптикалык тытыздыктыц сандык мэш.

в)    процедураны б) тармагында 14 рет кайталау кажет.

Op6ip елшеу жубынан кей1н, (А.2) формуласын колдана отырып, бер1лген оптикалык тытыздыкты, А _гп, есептеу керек:

X, =(Т-4)хГ,    (А.2)

мундаты А_п - елшеу п кезшде алынган оптикалык тытыздыктыц сандык мэш;

V - елшеу п кезшдеп белж курамыныц келем1.

г)    Op6ip елшеу уппн, бер1лген TnicTi оптикалык тыгыздыкпен салыстырганда усынылатын НАДГ epiTiHflici келем1н1ц жоспарын куру кажет. Тузу сызык алынган киысу нуктелер1н косып алынуы керек.

А. 5 Автоматты тамшуырлар жэне баска тамшуыр-мелшерлепштер

А.5.1 Автоматты тамшуырлар мен баска тамшуыр-мелшерлепштерд1 енд1руш1 нускаулыгына сэйкес пайдалану керек.

А.5.2 Ор тамшуыр уш1н ти1ст1 уттттыктар пайдаланылуга ти1с.

А.5.3 Теменде бершген тармактар бойынша автоматты тамшуырлар мен баска тамшуыр-мелшерлепштердщ келем1 мен кайталангыштыгы утшн кезецд1к ерекшел1ктерд1 тексеру керек (мысалы, ай сайын):

а)    уакыт t бойынша толтырылган зертханалык шыны стаканды таразыга тарту керек;

б)    судыц 6ip елшем1н стаканга бел1п, алганщы таразыга тартканнан кей1н t + 1 минут бойы таразыга дэл тарту керек;

К? СТ ИСО 5765-1-2009

в)    белу процедурасын б) тармагына сэйкес тогыз рет кайталау кажет;

г)    t + 11 минут, t + 12 минут, t + 13 минут, t + 14 минут жэне t + 15 минут сэтшде стаканды белмей таразыта тарту керек; осы елшеулерден 6ip минутта буланудан болатын кемуд1 есептеу керек;

д)    булану кезшде судыц кему1н назарта ала отырып, тамшуыр немесе мелшерлег1ш тамшуырыныц келем1 мен кайталанты штыты н есептеу керек.

А.5.4 Кейб1р автоматты тамшуырлар мэнше жалтастырып колдану уакытындаты колдьщ алаканынан болатын жылу алмасу эсер ету1 мумюн.

Осы кубылысты А.5.3 сипатталтан процедурамен тексер1п, осындай тамшуырлардыц колданылуын болдырмау кажет.

А. 5.5 Крлданар алдында тамшуыр уштыктарын белг1ленген ер1т1нд1/жузг1нмен б1рнеше рет шаю кажет. Op6ip ер1т1нд1 уш1н тамшуырдыц жаца уштытын колдану кажет.

А.5.6 ¥штыкты белжтщ турл1 бурыштарына мумюндшнше темен коя отырып, сулы, араша, фермента, кофермента ертнд1ш белу керек.

ЕСКЕРТПЕ: Фермента ертщц/жузгшнщ аздаган мелшер1 (10 см³ жэне 50 см³) к;алак;пен белше, бел1кке жетюз1ле жэне к;алак;шамен араластырыла алады.

А.5.7 Ластануды жою керек.

А.6 Куюымша акпарат

А.6.1 Заттарды талдау кез1нде аныкталатын турл1 концентрациялар аркылы ею ер1т1нд1н1н, оптикалык тытыздытын аныктатан кезде, ыктимал эсерлер мен ерескел кателерд1 тексеру керек.

А.6.2 Ферментативт) реакцияларды тексеру уттлн эталонды колдану керек. Аталтан эталон жумыстык эталон реАнде карастырылута Tnic.

А.6.3 Улп epiTiHflici болтан кезде, калпына келыру сынагын орындау керек. Затты талдау кез1нде аныкталатын коспа мелшер1 улг1н1н, агымдагы ер1т1нд1с1не жуык болуы керек.

Калакшада калатын суйыктык мелшер1 шамалы болып карастырылута

тшс.

15

ЦБ СТ ИСО 5765-1-2009

Алгысез

1    «Казахстан стандарттау жэне сертификаттау институты» республикалык мемлекеттж кэсшорны жэне «Технолог» № 44 стандарттау бойынша тех ни калы к комитет! («Эксперт-Консалтинг» жауапкершшп шектеул1 сержтестт) Э31РЛЕП ЕНГ13Д1

2    Казахстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрлтнщ Техникалык реттеу жэне метрология комитет! Тератасынын, 2009 жылты 17 тамыздаты № 418-од буйрытымен БЕК1Т1Л1П КОЛДАНЫСКА ЕНГ131ЛД1

3    Осы стандарт мэт!нде косы мша талаптары келбеу сызыкпен бер!лген ISO 5765-1:2002 Dried milk, dried ice-mixes and processed cheese -determination of galactose content - enzymatic method utilizing the glucose moiety of the lactose (ИСО 5765-1:2002 Балмуздакка арналтан куртак сут, куртак сут коспалары жэне балкытылтан сыр. Сут кантынын курамын аныктау. 1-бел1м. Сут канты нын курауыш болт ретшде глюкоза пайдаланылатын ферментативт! эд1с) халы карал ы к стандартымен б1рдей

4    Осы стандартта «Техникальщ реттеу туралы» Казахстан Республикасы Зацыныц нормалары жузеге асырылды

5    Б1Р1НШ1 ТЕКСЕРУ MEP3IMI ТЕКСЕРУ КЕЗЕЦД1Л1Г1

6    АЛЕАШ РЕТ ЕНГ131ЛД1

Осы стандартна епгптетт взгержтер туралы ацпарат «Стандарттау бойынша нормативтж цужаттар» сттеместде, ал взгержтер мэтш - ай сайынзы «Мемлекеттж стандарттар» ацпараттъщ сттеместде жарияланады. Осы стандартты цайта царазан немесе ауыстырзан (жойзан) жаздайда, muicmi ацпарат «Мемлекеттж стандарттар» ацпараттъщ сттеместде жарияланатын болады

Осы стандарт Казахстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрлтнщ Техникалык реттеу жэне метрология комитетшщ руксатынсыз ресми басылым ретшде толыктай немесе белшектелш басылып шытарыла, кебейтше жэне таратыла алмайды

II

ЦБ СТ ИСО 5765-1-2009

Библиография

[1] Зертханааралык жалпы зерттеулер, ектттп серия. Халы карал ы к сут енд1рушшер федерациясыныц бюллетеш, 285, 1993, А косымшасы, В косымшасы жэне С косымшасы.

ЭОЖ 637.143.2:663.674:637.358:637.345:547.455.623:006.354(574)

МСЖ 67.100

Тушщн создер: куртак сут, балмуздак, балкытылтан сыр, сут кантыныц курамы, ферментативт! эдю, глюкоза, улгшщ жумыстык болт, реактивтер, аспаптар

К? СТ ИСО 5765-1-2009

Мазмуны

Kipicne    IV

1    Кдлданылу саласы    1

2    Норматива к сштемелер    1

3    Эдютщ мацызы    2

4    Реактивтер    3

5    Аспаптар    4

6    Yarmepai ipiKTey    5

7    Бакылау журпзу тэртз6i    5

8    Нэтижелерд1 ендеу    9

9    Дэлдпс    10

10    Бакылау нэтижелерш рэсамдеу    11

А косымшасы (мшдетт|). Ферментативп эджт! орындауга арналган практикалык зертхана тэж1рибесшщ (ПЗТ) ережелер1    12

Библиография    16

III

ЦБ СТ ИСО 5765-1-2009

Kipicne

Осы стандартта галактозаны аныктау унпн сут кантыныц курауыш болт репнде глюкоза пайдаланылатын ферментативп эдю сипатталады.

Осы стандартта немесе Кр СТ ИСО 5765-2 сипатталтан эдютщ колданылуын тацдауды аньщтау талдау yniiH усынылатын улпдеп глюкоза мен галактозаныц мелшерше байланысты. Егер улпдеп глюкозаныц курамы сут кантыныц курамына Караганда аса жогары болса, онда КР СТ ИСО 5765-2 сипатталган эдюп колдану усынылады. KepiciHHie, сут кантынын, курамына Караганда, галактозаныц курамы елеул1 болатын улгшер унпн осы стандартта сипатталатын эдюп пайдалану усынылады.

Глюкоза мен галактоза курамы томен болатын улгшер унпн, эд\с артьщ кер1нбей колданыла алады. Глюкоза мен галактоза курамы жогары болатын улплер yniiH, сут кантыныц курамын аныктау дэлдш ект эдю уттпн де темендет1лед1.

Жылумен ецделепн сут жэне сут ешмдер1нде сут кантыныц уйлешмдшп лактулозага айналуы мумьан. Лактулоза осы стандартта сипатталган эдю аркылы аныктала алмайды. Егер, осыган карамастан, Кр СТ ИСО 5765-2 сипатталган эдю пайдаланылса, лактулоза сут канты сиякты аныкталатын болады. Будан баска, жылумен каркынды ецделепн сут (стерилденген сут) жэне сут ешмдершдеп сут кантыныц уйлес1мдш1п Мэйллард бойынша реакция салдарынан протеиндермен байланысты болуы мумюн. Мундай жагдайларда байланыскан сут канты КР СТ ИСО 5765-2 сипатталган эдаспен аньщтала алмайды.

Ферментативп эдю yniiH практикалык тэжipибe epeжeлepi (GEP) катац колданылатын жагдайда гана дурыс нэтиже алынатын болады. Практикалык тэжipибe epeжeлepi (GEP) А косымшасында белгшенген.

IV

КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫЦ МЕМЛЕКЕТТ1К СТАНДАРТЫ

Ьалмуздакка арналган курган сут, курган сут коспалары жэне балкытылган сыр

CYT КАНГЫНЫЦ К АРАМЫ II АНЬЩТАУ 1-бол1м

Сут кантыньщ курауыш белил ретшде глюкоза пайдаланылатын ферментативтз эдю

Ешлзшген куш 2010-07-01

1    К^олданылу саласы

Осы стандарт баска ке\пртектер мен тотьщсыздандыртыш заттарда пайызбен бершетш кургак формадаты бал муздакка арналган кургак сут, сут коспаларынын барлык типтершдеп жэне балкытылган сырда сут кантынын курамын аныктау утттш, сут кантынын курауыш болт ретшде глюкоза пайдаланылатын ферментативт! эдютг белгшейдт

2    Нормативтпс сштемелер

Осы стандартты колдану унпн, мынадай сштемелж нормативен кужаттар кажет:

К,Р СТ ИСО 5765-2-2009 Балмуздацца арналзан ц\ ргац сут, сут цоспалары жэне балцытылзан сыр. Сут цантыныц цурамын анъщтау. 2-болш. Сут цантыныц цурауыш болт ретшде глюкоза пайдаланылатын фермептативт! ddic.

ГОСТ 1770-74 (СТ СЭВ 1247-78, СТ СЭВ 4021-83, СТ СЭВ 4977-85) Зертханалыц влшейтт шыны ыдыс. Цилиндрлер, влшектер, цутылар, сынауыцтар. Жалпы техникалыц шарттар.

ГОСТ 3622-68 Сут жэне сут onixidepi. Сынамаларды ipmmey жэне оларды сынацца дайындау.

ГОСТ 12026-76 Зертханалыц с] за цагаз. Техникалыц шарттар.

ГОСТ 24104-2001 Зертханалыц таразылар. Жалпы техникалыц талаптар.

ГОСТ 26809-86 Сут жэне сут ouiMdepi. Сынамаларды талдауга дайындау жэне ipmmey ddicmepi, цабылдау epe.xce.iepi.

ГОСТ 28498-90 Суйыцтыцты шыны термометрлер. Жалпы техникалыц талаптар. Сынац ddicmepi.

Ресми басылым

ЦБ СТ ИСО 5765-1-2009

ГОСТ ИСО 5725-1-2003 Олшеу ddicmepi мен нэтижелертщ дэлдт (дурыстыц жэне дэлме-дэлдт). 1-бо.им. Иегпгг ережелер мен анъщтамалар.

ГОСТ ИСО 5725-2-2003 Олшеу ddicmepi мен нэтижелертщ дэлдт (дурыстыц жэне дэлме-дэлдт). 2-бол'\м. Стандарттыц влшеу эдтииц цайталангыштыгы мен опсИршРсигт анъщтаудыц пегпм эдШ.

ГОСТ ИСО 5725-3-2003 Олшеу ddicmepi мен нэтижелертщ дэлдт (дурыстыц жэне дэлме-дэлдт). 3-бвлiм. Стандарттыц влшеу эдтнщ аралыц дэлме-дэлдт Kopcenmiuimepi.

ГОСТ ИСО 5725-4-2003 Олшеу ddicmepi мен нэтижелертщ дэлдт (дурыстыц жэне дэлме-дэлдт). 4-бвлiм. Стандарттыц влшеу эдШнщ дурыстыгын анъщтаудыц пегим ddicmepi.

ГОСТ ИСО 5725-5-2003 Олшеу ddicmepi мен нэтижелертщ дэлдт (дурыстыц жэне дэлме-дэлдт). 5-бвлiм. Стандарттыц влшеу эдтнщ дэлме-дэлдтн анъщтаудыц балама ddicmepi.

ГОСТ ИСО 5725-6-2003 Олшеу ddicmepi мен нэтижелертщ дэлдт (дурыстыц жэне дэлме-дэлдт). 6-бвлiм. Дэлдт мэндерт практикада пайдалану.

ЕСКЕРТПЕ Осы стандартты пайдаланган кезде, жыл сайын шыгатын «Стандарттау бойынша нормативтт цужаттар» атты акпараттык сытеме бойынша стандарттар мен жттеггштердщ цолданысын агымдагы жылгы жай-куш жэне агымдагы жылы жарияланган ай сайын шыгарылатын muicmi акпараттык сытемелер бойынша тексерген жвн. Егер сттемелт цужат ауыстырылса (взгертысе), онда осы стандартты пайдаланган кезде, ауыстырылган (взгертыген) цужатты басшылыща алган дурыс. Егер сттемелт цужат ауыстырылмай жойылса, онда сытеме берыетт ереже осы сытемеге цатыссыз бвлгмде цолданылады.

3 vXiic i iu мацызы

3.1    Улпшц жумыстык белтнщ жузпш немесе ертщцс1 таза сытынды алу утттш протеинслзденедт

3.2    Улпнщ жумыстык белтнщ тазартылган сытындысы мынадай ферменттермен немесе биохимиялык заттармен реакцията туседт

а)    сут канты н глюкоза мен галактозата ыдыратута арналтан В-галактозидаза;

б)    никотинамид-аденин-динуклеотидфосфат (НАД⁺) пайыздык катынасындаты дегидрогеназ В-галактозидазасы галактозаны галактон кыттткылына орннтюлеу унпн. НАД⁺ НАДФГ келАршедг

3.3    НАДФГ мелшер1 340 нм кезшде сынак ертнд1с1шц оптикалык тыгыздыгынан аныкталады.

3.4    НАДФГ мелшерше пропорционал сут кантыныц курамы, егер тузету талдау жург1зуд1 бастар алдында глюкозаны сынак улпслнде керсету унпн жасалатын болса, есептелед1.

К? СТ ИСО 5765-1-2009

4 Реактивтер

4.1 Тал дам алы к тазалык дэрежесшдеп реактивтер д1 тана колдану керек. Фермента ертндшерд1 эз1рлеу ушш колданылатын су ею рет тазартылута тшс. 0зге максаттар уинн колданылатын су тазартылтан немесе тец баталы тазальщ дэрежесл нде болуы керек.

0нд1руш1 усынатын реактивтердщ жарамдылык мерз1м1не назар аудару кажет.

Егер фермента жузпн белг1ленген колданыстан баскалармен колданылса, жузпн келем1 (7.6.1) пропорционал артуга немесе томендетшуге тшс.

ЕСКЕРТПЕ 4.5, 4.7-4.9 сипатталган реактивтер сынак амалы ретшде кеп мелшерде алынуы мумкш, мысалы, Борингердщ сынак; жиынтыты.*

4.2    Калий гексаноферрат (II) ертщцсу К₄ [Fe(CN)₆]

3.6    г калий гексаноферрат тригидратын (II) суда ерпу керек. 100 см^{1 2 3} сумей езш араластырады.

4.3    Мырыш гептагидрат сульфаты ертщцЫ, ZnS0₄

7,2 г мырыш гептагидрат сульфатын суда суйылту керек. 100 см³ сумей езш араластырады.

4.4    Натрий гидроксид! ертщцс!, т(ЫаОН) = 0,1 моль/дм³

4,0 г натрий гидроксид! ертщцсш суда суйылту кажет. 1000 см³ сумей езш араластырады.

4.5    Цитратты араша ертщц, pH 6,6 ±0,1

2,8 г цитрат дигидрат трисодиумын (C₆H₅0₇Na₃-2Н₂О), 0,042 г лимон кыпщылы моногидратын (С₆Н₈0₇-Н₂0) жэне 0,625 г магний сульфаты гептагидратын (MgSO-7H₂ 0₄) 40 см³ суда суйылту керек.

pH 6,6 ± 0,1 дешн 20 °С температурада куюрт кышкылымен (2 моль/дм³) немесе натрий гидроксид! ертщцс!мен (0,1 моль/ дм³) белгшеу керек. 50 см³ суда суйылтып араластырады.

Аталтан ертнд! егер оны 0 °С бастап 5 °С дей!нг! температурада тоцазыткышта сактаса, 3 ай сакталуы мумюн.

4.6    Триэтаноламиншц араша epmHflici (ТЭА), pH 7,6 ± 0,1

16.6    г калий дигидрофосфатын 80 см³ суда суйылту керек. pH 8,6 ±0,1 дешн 20 °С температурада натрий гидроксид! ертщцс! аркылы (1 моль/дм³) белгшеу керек. 100 см³ суда суйылтып араластырады.

4.7    НАДФ ⁺ /АТФ/ТЭА араша ертщцс!

65 г кос натришп никотинамидадениндинуклеотид тузын [C₂₁H₂₇N₇0₁₇P₃, шамамен талдаудыц 98 %-ы]    5 см³ цитрат араша

ертндосшде суйылтады (4.4).

Осы ертщц, егер оны 0 °С бастап 5 °С дешнп температурада тоцазыткышта сактаса, 3 апта сакталуы мумкш.

4.8    //-галактозидаз жузпш (inieK таякшасыныц), 3,2 моль/дм³ аммоний сульфаты ертщцсшдеп жузпн, pH шамамен 6 ± 0,1 тец.

//-галактозидаз жузпшшц колданысы, кем дегенде, 60 б1рлж/см³ (сут цанты 25 °С температурада субстрат сиякты) болута тшс. Жузпн, егер оны 0 °С бастап 5 °С дешнп температурада тоцазыткышта сактаса, 12 ай сакталуы мумкш. 1нпнде жузг1н болатын ыдыс усакталтан музда сакталуы керек.

ЕСКЕРТПЕ Эркайсысы тшсшше белпленген //-галактозидазанын менгшкп белсендшк корсетка urrepi нде есептелетш //-фру ктоз ид аз д ы н, а-галактозидазаньщ, глюкоза дегидрогеназыньщ, а-галактозидаза мен НАДЕ-оксидазаньщ 0,001 %-ынан артьщ болмайтын //-галактоз ид аз жузпш.

4.9    Дегидрогеназ В-галактозидаз жузпш (синегнойдты флуоресценциясында - Pseudomonas fluorescence), 3,2 моль/ дм³ аммоний сульфаты ертщцсшдеп жузпн, pH шамамен 6 ± 0,1 тец.

Дегидрогеназ В-галактозидаз жузпшшц эре кету кем дегенде, 8 олтттем 6ipairi/cM³ болуы керек.

Жузпн, кем дегенде, егер оны 0 °С бастап 5 °С дешнп температурада тоцазыткышта сактаса, 6 ай сакталуы мумкш. Егер жузпн колданылатын болса, оныц ыдысы усакталтан музда сакталута Tnic.

ЕСКЕРТПЕ Дегидрогеназ В-галактозидазыньщ жузпн1нде opoip алкогольдегидрогеназ В-галактозидаздьщ 0,01 %-дан артьщ болмайтын, 0,1 %-дан артьщ болмайтын НАДЕ-оксидаз жэне глюкозамен езара эрекеттесепн ферменттер жэне тшйнше белпленген 0,5 %-дан артьщ болмайтын лактатадегидрогеназ болады.

4.10    Сут кантыныц стандарттык ертнд1с1, с(С₁₂Н₂₂О_пН₂ О) = 0,8 мг/

з

см .

Крлданар алдында, сут кантыныц моногидратын 87 °С температурада кептзру шкафында орныкты массасына дей1н куртатады.

400 мг сут кантыныц куртак моногидратын суда суйылтады. 500 см³ суда ертп араластырады. Ертндшц егер ол 0 °С бастап 5 °С дешнп температурада тоцазыткышта сакталса, 2 кун устаута болады. Крлданар алдында ертнд1н1 б1рден 20 °С дешн кыздыру керек.

5 Аспаптар

5.1 ГОСТ 24104 бойынша 0,1 дешн есептеу мумкшдш болатын ±1 мг дей1нп дэлд1кпен таразыта тартута каб1летт1 талдамалык таразылар.

К? СТ ИСО 5765-1-2009

5.2    ГОСТ 1770 бойынша сыйымдылыгы 50 см³ и 250 см³ зертханальщ шыны стакан.

5.3    Келем1 5 см³ жэне 10 см³, ОД белуге елшемделген елшеу тамшуырлары.

5.4    Келем1 10 см³, 5 см³, 1 см³ жэне 0,05 см³тамшуырлар.

5.5    Eip тацбалы, сыйымдылыгы 100 см³ елшеу кутысы.

5.6    Диаметр! шамамен 15 см сапасы орташа сузп кагаз ГОСТ 12026 бойынша.

5.7    Диаметр! шамамен 7 см сузп-куйгыш.

5.8    340 нм кезшде елшеу уш!н колданылатын, оптикалык жол узындыгы 1 см бел!ктермен жабдыкталган спектрометр.

5.9    Спектрометр белжтершде улп/фермент курамын араластыру ymiH пайдаланылатын пластмасса калактар.

5.10    Диаметр! шамамен 6 мм жэне узындыгы 150 мм, улпш сулауга арналган шыны штапик.

5.11    Спектрометр болты (5.8) (7.6 косымша карацыз) устау ymiH колданылатын устагышы болатын, 20 °С бастап 25 °С дей!нг! температурада сактауга каб!летт! су моншасы.

ЕСКЕРТПЕ Егер белые температурасы 20 °С темен болса гана су моншасында бел1 KTi инкубациялау кажет.

5.12    Балкытылган сыр улпсшщ жумыстык белтнщ жузгшш эз!рлеу ymiH колданылатын араластыргыш аспап.

5.13    87 °С ± 2 °С температураны сактауга кабшетп, термостатикалык бакыланатын кепт!ру шкафы.

5.14    Сырды сындыруга каб!летт! жэне оцай тазартылатын, езуге арналган курылгы.

5.15    Сагаттар.

5.16    Термометр ГОСТ28498 бойынша.

6    Улгшерд1 ipiKTey

Улгшерд! ipiKTey -ГОСТ 2622, ГОСТ 26809 бойынша.

Зертхананыц тасымалдау немесе сактау кез1нде бул1нбеген немесе езгермеген улп алуы мацызды.

7    Бакылау журпзу тэрт1б1

7.1    Процедураны тексеруге арналган сынактар

7.1.1    Егер теменде бершетш 6ip немесе о дан кеп шартты колданса, сут кантыныц калпына келгенш тексеру ymiH мынадай сынакты орындау керек:

5

1

* Борингердщ сынак; жиынтыты кеп мелшерде к;ол жетюзшетш тшсп ен1м улпс1

2

рейнде колданылады. Осы аппарат осы стандартты пайдаланушыларта кол ай л ы болуы уш1н карастырылтан.

3