Биологиялык; каушсп.пк Шиюзат жэне тамак; ошмдер1

БИОЛОГИЯЛЬЩ МИКРОЧИПТ1 КОЛДЛНЫЛЫП ОС1МД1К TEKTI ГЕНЕТИКАЛЬЩ ТУРЛЕНД1Р1ЛГЕН КОЗДЕРД1 (ГТК) Б1РДЕЙЛЕНД1РУ ЭД1С1

к;р СТ 1345-2005

(Р ГОСТ 52174-2003, MOD)

Ресми басылым

К;азак;стан Республикасы Индустрия жэне сауда мшшсзрлншщ Техникалык; реттеу жэне метрология жошидеН комитет! (Мемстандарт)

Астана

KP СТ 1345-2005

Алгысез

1    Техникалык реттеу жэне метрология жешндеп комитетшщ «Казахстан стандарттау жэне сертификаттау институты» республикалык мемлекеттж кэсшорны Э31РЛЕП ЕНГ13Д1

2    Казахстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрлтнщ

Техникалык реттеу жэне метрология жешндеп комитетшщ 2005 жылдын, 1 кыркуйегшдеп №    237    буйрытымен    БЕК1Т1Л1П    КОЛДАНЫСКА

ЕНГ131ЛД1

3 Б1Р1НШ1 ТЕКСЕРУ MEP3IMI    2010 жыл

ТЕКСЕРУ КЕЗЕЦД1Л1Г1    5 жыл

4    Осы стандарт «Тамак ешмдершщ сапасы жэне каутаздт туралы» Казакстан Республикасы Занына сэйкес Р ГОСТ 52174-2003 колданылтан терминологияны келйру, сонымен катар КР СТ 1.5-2004 Казакстан Республикасыньщ мемлекетпк техникалык реттеу жуйес1. Стандарттардьщ курылуына, баяндалуына, рес1мделу1не жэне мазмунына койылатын жалпы талаптарта сэйкес стандарт бел1мшщ мазмунын жэне курылымын iuiiHapa езгерту жолымен, Р ГОСТ 52174-2003 Биологиялык каутаздш. Шикззат жэне тамак ешмдерт Биологиялык микрочипп колданып eci мд1 к теки генетикальщ турленд1р1лген кездерд1 (ГТК) б1рдейленд1ру эд1с1, MOD” (2005 жылы жариялантан тузетумен) нормаларына жэне талаптарына катысты турленд1р1лген.

Мэтш бойынша керсет1лген езгертулер келбеу картпен белпленген жэне сынау кез1нде елшеу куралдары мен жабдьщтарды, сонымен катар уксас сынау нэтижелер1н жэне персонал каутаздтн камтамасыз еметш реактивтер мен материалдарды колдану мумкшдшн ескеред1.

5    Осы стандартта: «Казакстан Республикасында денсаулык сактау туралы», «Халыктын, санитарлык-эпидемиологиялык саулыты туралы», «Тамак ешмдершщ сапасы жэне каушспдт туралы», «Тутынушылардын кукыктарын кортау туралы», «Техникалык реттеу туралы» Казакстан Республикасы Зандарынын, нормалары жузеге асырылды

6    АЛЕАШ РЕТ ЕНГ131ЛД1

Осы стандарт Казакстан Республикасыньщ Индустрия жэне сауда министра in Техникалык реттеу жэне метрология жешндеп комитетшщ руксатынсыз ресми басылым ретшде толыктай немесе белшектеп басылып шытарыла, кебейтше жэне таратыла алмайды

II

KP СТ 1345-2005

6.1.7    20 %-ды натрий додецилсульфат ертщцсш дайындау (SDS) [13]

Сыйымдылыгы 100 см³ шыны колбага (20 ±0,1) г кур га к натрий

додецилсульфатын салады 4.27 бойынша жэне 80 см³ ерекше таза зарарасыздандырылтан суды косады. Магнита араластыргышта 6ip калыпты араластырган жэне (40-50) °С температурага дей1н 6ip уакытта кызыгу кез1нде толы к epireHre дешн ер1тед1. Белме температурасындагы сактау мерз1м1 — 6ip жылдан кеп емес.

6.1.8    Экстракция буферш дайындау

Сыйымдылыгы 50 см³ елшеу1ш колбада 6.1.5, 5 см³ бойынша дайындалтан Трис-HCl, ертщцсшщ (5+0,01) см³, 6.1.6 бойынша дайындалган NaCl ертндосшщ 5 см³, 6.1.7 бойынша дайындалтан 20 %-ды SDS (1,25+0,01) см³ ертщцсш, 6.1.2 бойынша дайындалтан ЭДТА ертндшшщ (2,5 0,01) см³ араластырады; эр ертщцш шыны тамызгышпен ipiKTefifli. Ертнд1 келемш 50 см³ дешн ерекше таза зарарсыздандырган сумей жетюзедт (4-5) °С температурада сактау мерз1м1 — ею аптадан кеп емес, муздаткыш камерада ГОСТ 26678 бойынша минус 20 °С температурада — 6ip жылдан кеп емес.

6.1.9    Taq-полимераза ертщцсш 4.31 бойынша минус 20 °С температурада 6ip жылдан кеп емес сактайды. Taq - полимераза ертщцсш минус 23 °С температурадан томен емес сактауга болмайды .

6.2    Талдауга арналган сына мала рды дайындау (ДНК ooiiiiyi)

6.2.1Салмагы (60-80) мг эр талданатын ешмд1 ту унпн 4.15 бойынша

сыйымдылыгы 1,5 см³, ею таза зарарсыздандырыдган микроцентрифугага (15-20) шшде былгауышмен б1ркелю коспага дешн ГОСТ 21400 бойынша белме температурасында жетюзед1 жэне дереу микро дозатормен 400 мм³ -ден 6.1.8 бойынша дайындалган экстракция буферш косады.

6.2.2    6.2.1 бойынша дайындалтан коспасы бар микроцентрифугалы тулки cm куге арналтан аппаратта 5 с шшде сшкщц 4.10 [8] бойынша, су моншасында [20] 65 °С дешн температурада тез кызытады жэне осы температурада (15-20) мин коспаны мукият араластырып устайды.

6.2.3    6.2.2 бойынша дайындалтан коспасы бар микро центрифугалы тулки белме температурасында устел центрифугада 4.8 бойынша [6] 5 мин. шшде 13000 мин^-1 айналым жишгшде центрифугалайды.

6.2.3    бойынша алынган тунба бетшдеп суйыктыкты (300+ 1) мм³ бойынша 1р1ктейд1 жэне курамында 300 мм³ -ден изопропил спирт бар таза микроцентрифугага ГОСТ 9805 бойынша аударады. Курамды араластырады, белме температурасында 5 мин устайды жэне 5 мин. шшде 13000 мин^-1 айналым жишгшде центрифугалайды. ^{1 2}

KP СТ 1345-2005

6.2.4    6.2.4 бойынша тунба бетшдеп суйыктыкты микродозатормен мукият жояды, 6.2.4 бойынша дайындатан ДНК тунбасын 6.1.3 бойынша дайындалтан, (0-4) °С температурата дей1н салкындатылган 70 %-ды этил спирт! нде 1 см³ жуады, 6.2.4 уксас центрифугалайды. Алынтан тунба бетшдеп суйыктыкты кайтадан жояды ДНК тунбасын этил спирт! толы к кеткенше белме температурасында, 6ipaK 30 мин.кеп емес кепт!редт

6.2.5    6.2.5 бойынша алынтан ДНК тунбасын (40-50) мм³ ерекше таза зарарсыздандыртан суда кайта ерыедг ДНК алынтан ертщцш амПЦР журпзу унпн колданылады. ДНК ертщцсшщ сактау мерз1м1 минус 20 °С температурада — 6ip жылдан коп емес.

6.3 Асимметриялык; мультиплекс ы ПЦР дайындау

6.3.1    амПЦР¹ арналган реакциялык коспаны дайындау

6.3.1.1    Сыйымдылыгы 1,5 см³ микроцентрифугалы    тут! кт!

микродозатормен (эр талданатын сынама есебшен): (3+0,1) мм³ 10х ПЦР арналган реакциялык    буфер те    4.32 бойынша; (3+0,1) мм³

дезоксирибонуклеозидтрифосфаттар коспасын 4.36 бойынша [17], (2,5±0,1) мм³ Taq-полимераза ферментш 4.31 бойынша [14] (концентрациясы 5 Ед. акт/мм³)², сонымен катар праймерлердщ су ертщцсш 4.40 бойынша[21] келесл концентрацияда (нг/дм³) ештзедк

35Su/35S оф- 15,32/81,02;

gus u/gus оф - 3,75/37,59;

nosи/nos оф - 3,61/84,74;

npt u/npt оф - 7,51/36,01;

ocs_n/ocs оф - 8,18/41,41.

Коспаны ерекше таза зарарсыздандырган сумей келе\п (27±0,5) мм³ дешн epiTefli (6ip талданатын сынама есеб1нен) жэне мукият (3-5) с шшде сллкуге арналган аппаратта, кеб1к болдырмай араластырады. амПЦР арналган реакциялык коспаныц жалпы келемш талданатын сынама санын есепке алып жэне ею бакылау сынамадан дайындайды: жатымды бакылау жэне жатымсыз бакылау (алдын ала трансгенд1 ДНК 4.37бойынша) жэне жатымсыз бакылау алдын ала трансгенд1 емес ДНК 4.38 бойынша).

6.3.1.2    6.3.1.1 бойынша алынган амПЦР арналган реакциялык коспаны кыска мерз1мде 10-15 с) устел центрифугасында айналым жшл1п (1500-3000) мин^-1 центрифугалайды жэне дереу талдау жург1зу уш1н колданылады.

6.3.2    амПЦР кезепшц барлытын бшкп арнайы окытан [23] талаптарына сэйкес журпзу керек. амПЦР жург1зу уш1н тек зарарсыздандыртан зертханалык ыдысты жэне жаца зарарсыздандыртан микроцентрифугалы туыкп кол дану та болады. амПЦР жург1зу кез1нде эр микроцентрифугалы туыкп сыналатын сынаманы енпзу немесе ipiKTey алдында ашады, манипуляция аякталтан сэп нде дереу жабады. Талданатын сынамалары бар

KP СТ 1345-2005

б1рнеше микроцентрифугалы туп ктерд1 6ip уакытта ашуга жэне узак уакыт ашык устауга тыйым салынады. Эр сыналатын сынаманы сузпнп бар жаца зарарсыздандырган ушы бар микродозатомен 1ржтейдт

7 Талдау журпзу

7.1    Асимметриялык; мультиплекстж ПЦР журпзу

7.1.1    6.3.1.2 бойынша микродозатормен алынган амПЦР унпн реакциялык коспаны сыйымдылыгы 0,2 немесе 0,5 см³ эр кайсысы 27 мм³ бойынша таза микро центрифугалык тут1кке енг1зед1.

7.1.2    6.2 бойынша белшген талданатын ДНК 3 мм³ -дан амПЦР арналган реакциялык; коспасы бар микро центрифугалык; тут1кке 7.1.1 бойынша енпзедт ДНК амплификаторын колдану кез1нде 4.3 [4] бойынша какпактарын жылытпай эр реакциялык; коспасы бар микро центрифугалык тут1кке 30 мм³ дан вазелин майын ГОСТ 3164 бойынша амПЦР су фазасы буланганнан реакциялык коспаныц сактау ушш енпзедт Бул жагдайда талданатын ДНК май кабатыныц астына енг1зед1, оныц салдарынан су жэне май фазасы пай да болады.

7.1.3    Ею баска микроцентрифугалы тутжке микродозатормен 3 мм³ тен алдын ала трансгенд1 ДНК (жагымды бакылау) жэне алдын ала трансгенд1 емес ДНК (жагымсыз бакылау) енпзедт

7.1.4    7.1.3 бойынша дайындалган ертндшер1 бар жэне 7.1.2 бойынша алынган коспасы бар барлык микро центрифугалык тутжке ДНК амплификаторын орналастырады жэне 2 кестеде келпршген багдарлама бойынша амПЦР келпредт

2 Кесте — амПЦР журпзу багдарламасы

Багдарлама кадамы Температура, эС Инкубация уакыты Кезецдер саны 1 95 5 мин 1 2 95 30 с 37 62 30 с 72 30 с 3 72 5 мин 1

7.2 Биологиялык; микрочиптеп гибридтеу

7.2.1 Шаган центрифугалык тутикке микродозатормен кажетп мелшерде 6.1.4 бойынша дайындалган 24 мм³ тен гибридтеу буферш енпзедт Сосын гибридтеу буферше 12 мм³ -ден амПЦР журпзу нэтижесшде алынган су фазасын 7.1.4 бойынша косады, жэне (20-30) с 1нпнде гибридтеу коспасын алу утшн сшкуге арналган аппаратта 4.10 бойынша айналым жишп 1500 мин^-1 кем емес араластырады.Эр микро центрифугалык туикке

KP СТ 1345-2005

микродозатормен 7.2.1 бойынша алынган 28 мм³ ден гибридтеу коспасын (эр биологиялык микрочип упйн) ipiктейд1, жэне барлык

7.2.2    коспаны биологиялык микрочип бет! не пластик какпагы Teciri аркылы орналастырады. Гибридтеуд1 термостатта [5] 37 °С температурада 18 с шшде журпзедт

7.2.3    Гибридтеу аякталган соц пластик какпактарын алады, эр биологиялык микрочипт! уш рет тазартылган сумей ГОСТ 6709 бойынша 25 °С температурада жуады жэне белме температурасында кепт1ред1.

Ос1мд1к тект1 генетикалык турленд1р1лген кездерд1 (ГТК) б1рдейленд1ру эдюшщ сулбасы (ГТК) А косымшасында келт1р1лген.

8 Талдау нэтижелерш оцдеу

8.1    Талданатын сынама ути! и биологиялык микрочипте гибридтеу су рет! н кезбен шолуды аппаратты-багдарламалык кешен кемепмен “Чиидетектор-03” биологиялык микрочип флуоресценциясын талдау [3] жэне компьютерл1к багдарлама упйн жузеге асырады Imageware [2].

8.2    Талданатын сынама упйн компьютер экранында алынган гибридтеу суpeTi н жагымды бакылауга арналган гибридтеу суреымен (алдын ала трансгенд1 ДНК) жэне жагымсыз бакылау уш1н гибридтеу суреымен (алдын ала трансгенд1 емес ДНК) салыстырады. Биологиялык микрочиптш гельд1 уяларында амПЦР флуоресцентт1 ен1мдер1 Б косымшасында келАршген. Курамында мобилизациялык олигонуклеотидтер бар (35S промоторлар жэне nos, терминатор ocs, gus немесе nptll гендер упйн) биологиялык микрочиптш гельд1 курамында ерекше флуоресцентп дабылдыц жогары децгеш болуы талданатын сынамада ДНК накты бетен ызбектердщ болуы туралы, ягни талданатын сынаманыц трансгенд1г1 туралы куэландырады. Жагымсыз бакылаудыц фондык флоуресценциясыныц децгешмен салыстырылатын гибридтеуден кей1н биологиялык микрочиптш гельд1 уясында флуоресцентт1 дабылдардыц теменг1 децгей1, 6ipaK Imageware багдарламасында сез1мталдыктын, белг1ленген босагасынан жогары емес талданатын сынамада ДНК накты бетен Азбектшп жоктыгын керсетед1, ягни талданатын ДНК трансгендт емест1г1 туралы .

8.3    Нэтижелер интерпретациясы

8.3.1    Imageware [2] багдарламасында бершген сез1мталдык босагасынан асатын иммобилизциялык олигонуклеотидтер! бар биологиялык микрочиптш 6ip, 6ipHeme немесе барлык бес гельд1 уялары флоуресценциясыныц жогары децгеш талданатын ен!мде генетикалык турленд!ршген кездерд1ц (ГТК) болуы туралы куэландырады.

8.3.2    Imageware багдарламасында бершген сез1мталдык босагасына жетпейт!н жэне жагымсыз бакылаудыц фондьщ флоуресценциясына жакын иммобилизциялык олигонуклеотидтер! бар биологиялык микрочиптш барлык

KP СТ 1345-2005

бес гельд1 уялары флоуресценциясыныц теменп децгеш талданатын ешмде генетикалык турленд1ршген кездердщ (ГТК) жоктыгы туралы куэландырады.

8.3.3    Алдын ала трансгенд1 емес ДНК пайдалану кезшде гельд1 уялар флоуресценциясынын, жогары децгеш жалтан жатымды нэтижелерд1 алуы туралы куэландырады. Ce6e6i ГМИ-ныц реактивтердщ жэне (немесе жабдыктардыц) ластануы болуы мумкш. Бул жатдайда зертханалык устелдердщ жэне жабдыктардыц беттерш туз кышкылымен (1 моль/дм() сурту керек, реактивтерд1 жацадан дайындалтандарта ауыстыру жэне талдауды кайталау керек. Кбайта талдауда алынтан гельд1 уялар флоуресценциясыныц томенri децгеш алдын ала трансгенд1 емес ДНК пайдалану кезшде соцты болып табылатын сешмд1 нэтижелер туралы куэландырады.

8.3.4    Алдын ала трансгенд1 емес ДНК пайдалану кезшде флуоресцентН дабылдыц теменг1 децгеш (жоктыты) жалтан жатымсыз нэтижелерд1 алу туралы куэландырады. Ce6e6i ПЦР унпн реакциялык коспалар компоненттершщ 6ipi hi н белсендшгш жоталту немесе амПЦР журпзу шарттарын сактамау немесе жэне (немесе) биологиялык микрочипте тибри дтеу болуы мумкш. Бул жатдайда реактивтерд1 жацадан дайындатандарта ауыстыру жэне талдауды кайталау болуы мумкш. Кбайта талдау кезшде алынтан гельд1 уяларды флоуресценциялаудыц жогары децгеш ала трансгенд1 ДНК пайдалану кезшде соцгы болып табылатын сешмд1 нэтижелер туралы куэландырады.

9    Талдау нэтижелерт рэстдеу

Ошмде генетикалъщ турленд1ршген кездердщ болуын талдау нэтижелер1 рэстдеу ) лгза В цосымшасында келт1ртген хаттамамен pecixideaedi.

10    К^аушНздж талаптары

10.1    Жумыстарды орындау кез1нде химиялык реактивтермен жумыс icTey кез1нде каушслздш техникасы талаптарын ГОСТ 12.1.007 бойынша сактау кажет. Бромды этидий ертщцЫмен жэне жуылган гельмен жумыс icTey кез1нде резецке колгаппен жумыс icTey кажет.

10.2    Жумыстар журпзшген белме жалпы юру-сору желдетк1ш1мен ГОСТ 12.4.021 бойынша жабдыкталуы тшс. Жумыс аумагы ауасындагы зиянды заттар курамы ГОСТ 12.1.005 белгшенген нормалардан аспау керек.

10.3    Электр кондыргылармен жумыс icTey кез1нде кау1пс1зд1к ГОСТ 12.1.019 талаптарына сэйкес болу тшс. Зертхана белмелер1 орт каушЫздт талаптарына ГОСТ 12.1.004 бойынша сэйкес болу тшс жэне ГОСТ 12.4.009 бойынша орт сещцру куралдары болу тшс.

13

10.4    УФ-сэулеленумен лс) мыс icmey кезтде цоргау экранын жэне цоргау квз1лд1ртн цолдану керек.

10.5    Бацылау кезтде цолданылатын каутпи материалдармен жэне реактивтермен жумыс icmey кезтде [24] ескершген цаутаздт талаптарын, сонымен цатар олардыц иормативтт цужаттарын сацтау керек.

14

KP СТ 1345-2005

Б косымшасы

(линдетпи)

Флюоресцентп ешмдердщ амПЦР биологиялык микрочигпндеп гибридтеу суреп ши улгча

(курамында промоторлар 35S бар генетикалык турленд1ршген картопты талдау нэтижесшде алынтан компьютер экранындаты гибридтеу cypeTi, геналар gus жэне прШ жэне промотор nos)

А —0ci м д1 к теки генетикалык турленд1ршген кездерд1 (ГТК) б1рдейлещцруге арналтан биологиялык микрочип сулбасы

Б —ДНК талданатын, промотор 35S, gus жэне прШ гендер, сонымен цатар промотор nos бар флуоресценп ешмдердщ биологиялык микрочишнде гибридтеу суреп. Сызьщшамен Imageware батдарламасында бершген сез1мталдык босатасына жетпейпн фондыкка жакын флоуресценция децгешмен биологиялык микрочиптщ гельдж уялары белгшенген.

Б.1 Сурет

16

В косымшасы

(усыпыяатып)

Сынау хаттамаларын рэслмдеу ynrici 0шм атауы (сынау зертханалары) Сынау хаттамалары

№_“_”_ 200_ж.

КундерТ сынау га тускен “_”_200_ж.

Сынаулар соцы“_”_200_ж.

0шм: Тукымдык картоп

Шиьазатты немесе ешмд1 ещцрунп_““Вымпел” ЖШС

0шмдо немесе шиьазатты усы ну_“Биотест-М”.

Сынамаларды ipirrey журпзшш ГОСТ 11856-89

(ти1ст1 б1ркельа шиьазат немесе ешм тобыныц нормативах кужаттарына сэйкес)

Сынамаларды ipirrey aicrici жэне сынауга тех ни калы к тапсырма № 5 01.12.200 ж.

Сынаулар КР СТ* талаптар нег1з1нде журпзшдТ Улп HOMipi 6/2004. 7/2004. 8/2004 жэне 9/2004 .

Сыналатын улгшщ сипаттамасы (тацбалау, Typi жэне орама жагдайы, заттацба, сызьщтау) _-

Тацбалау__

_дешн жарамды Сызыкшалы коды_.

Сынау нэтижелер1

Улп HOMipi Трансгещц пзбектипк 35S gus nos прШ OCS 6/2004 Жоц Жоц Жоц Жоц Жоц 7/2004 Бар Бар Жоц Бар Бар 8/2004 Жоц Жоц Жоц Жоц Жоц 9/2004 Бар Жоц Бар Жоц Жоц

Талдау нэтижелер1: 7/2004 жэне 9/2004 улгшерде келес1 трансгенд1 компоненттер табылды:

№    7/2004 улпде gus жэне прШ гендер1н1ц гомологтары, 35S

промоторлар, osc, ал № 9/2004 улпде 35S промоторлар жэне nos табылды. № 6/2004 жэне 8/2004 улгшерде трансгещц компоненттер табылмады. № 6/2004,

17

7/2004 жэне 8/2004 улгшерде ГТК ешмдершде болуы туралы хабарлайтын каптамадагы тацбалау жок, ал № 9/2004 улгшерде бар.

* Стандарт эз1рленуде

Орындаушылар: КОЛЫ КОЛЫ теп, аты-жеш теп, аты-жеш Сынау зертханалардыц басшысы: КОЛЫ Teri, аты-жен1

Тужырымдама сынауга усынылган улпге таралады.

18

КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫЦ МЕМЛЕКЕТТ1К СТАНДАРТЫ

Биологиялык; i<a\ iiici i iiiv

Шишзат жэне тамак; ошмдер1

БИОЛОГИЯЛЬЩ МИКРОЧИПТ1 КОЛДАНЫЛЫП ОС1МД1К TEKTI ГЕНЕТИКАЛЬЩ ТУРЛЕНД1Р1ЛГЕН КОЗДЕРД1 (ГТК) Б1РДЕЙЛЕНД1РУ ЭД1С1

Енпзшген куш 2006-07-01

1    К;олданылу саласы

Осы стандарт тамак шиьазатына (соныц шшде егетш жэне отыртызатын материал), тамак ешмдерше, гулдерге (будан api карай — ешм) таралады жэне биологиялык микрочипы колданылып еслмдж текы генетикалык турленд1ршген коз дер д1 (ГТК) б1рдейленд1ру эдюш белгшейдт

Эд1с биологиялык микрочипте осы амПЦР ешмдерш opi карай гибридизациялап, асимметриялык мультиплексы полимеразды ызбекы реакциясында (будан opi карай — амПЦР) непзделген. Эд1с 6ip уакытта талданатын сынаманда ДНК-ныц турл1 трансгенд1 ызбектершщ бестен кем eMeci болуын немесе жоктытын белгшейдт Эдютщ сез1мталдыты —10”¹² г (1 иг) ДНК кем емес.

2    Норма м 1в пк сштемелер

Осы стандартта келесл стандарттарта сллтемелер пайдаланылтан:

ГОСТ 12.1.004-91 Ецбек каушЫздтнщ стандарттар жуйес1. Орт каутслздт. Жалпы талаптар.

ГОСТ 12.1.005-88 Ецбек каушЫздтнщ стандарттар жуйес1. Жумыстык ауасы ауматына койылатын жалпы санитарлык-гигиеналык талаптар.

ЕОСТ 12.1.007-76 Ецбек каушЫздтнщ стандарттар жуйест Зиянды заттар. Ж1ктеу жэне жалпы каушслздж талаптары.

ЕОСТ 12.1.019-79 Ецбек каушЫздтнщ стандарттар жуйесг Электр каушслзджг Ж1ктеу жэне каушЫздж Жалпы талаптар жэне кортау турлер1н1ц номенклатурасы.

ЕОСТ 12.4.009-83 Ецбек каушЫздтнщ стандарттар жуйес1. Объект1лерд1 кортаута арналтан орт техникасы. Heri3ri турлер1. Орналастыру жэне кызмет корсету.

Ресми басылым

Косымша

(анъщтамалъщ)

Библиография

Трис (оксиметил) аминометан [NH₂C

19

ГОСТ 12.4.021-75 Ецбек каушЫздтнщ стандарттар жуйесг Желдетюш жуйелер. Жалпы талаптар.

ГОСТ 1770-74 (ИСО 1042-83, ИСО 4788-80) Олшеупп зертханалык шыны ыдыстар. Цилиндрлер, мензуркалар, колбалар, шыны тут1ктер. Жалпы тех ни калы к шарттар.

ГОСТ 3118-77 Туз кышкылы. Техникалык шарттар.

ГОСТ 3164-78 Медициналык вазелин майы. Техникалык шарттар.

ГОСТ 4233-77 Хлорлы натрий. Техникалык шарттар.

ГОСТ 4328-77 Натрий гидро тотыты. Техникалык шарттар.

ГОСТ 6709-72 Тазартылтан су. Техникалык шарттар.

ГОСТ 9284-75 Микропрепараттарта арналтан заттьщ шынылар. Техникалык шарттар.

ГОСТ 9805-84 Изокрил спиртт Техникалык шарттар.

ГОСТ 12026-76 Сузпш зертханалык катаз. Техникалык шарттар.

ГОСТ 12738-77 Градуирленген мойыны бар шыны колбалар. Техникалык шарттар.

ГОСТ 21400-75 Химия - зертханалык эйнек. Техникалык талаптар. Сынау эдштерт

ГОСТ 24104-2001 Зертханалык таразылар. Жалпы техникалык талаптар.

ГОСТ 25336-82 Зертханалык шыны ыдыстар жэне жабдьщтар. Турпаттар, непзп параметрлер жэне елшемдер.

ГОСТ 26678-85 Турмыстык электр компрессЕ параметрл1к катар даты тоцазыткыштар жэне муздаткыштар. Жалпы техникалык шарттар.

ГОСТ 29227-91 (ИСО 835-1—81) Зертханалык шыны ыдыстар. Градуирленген тамызгыштар. 1 Белш. Жалпы талаптар.

ГОСТ Р 51652-2000 Тамак шиюзатынан жасалган тазартылган этил спиртт Техникалык шарттар.

3 Терминдер, аньщтамалар жэне кыскартулар

3.1    Осы стандартта ти1ст1 аныктамаларымен келес1 терминдер колданылады:

3.1.1    Биологиялык; каушаздш: Адамныц, когамныц жэне коршаган ортаныц уытты, аллергенд1, канцерогенд1, мутагенд1 биологиялык заттарынын, жэне табити- немесе гендьинженерлж- турленд1р1лген биологиялык объект1лер1нде жэне олардан алынтан ен1мдерде бар коспалардыц жатымсыз эсер1нен корталуы.

3.1.2    Генетикальщ турленд1ршген квздер: Feudi инженерлт ddicmepdi цолданып алынган вЫмдт жэне (немесе) мал тек mi шитзаттар мен вшмдер [1 ]

3.1.3    Генетикальщ турленд1ртген организм: Табиги организмдерден айырмашылыгы бар, гендж инженерия ddicmepiH цолданып алынган жэне цурамында гендж-инженерия материалы (гендер, олардыц фрагмепттер1, ³

KP СТ 1345-2005

немесе жеке гендер кj ра.\и)а cmырымы) бар, генди< материалды цайталауга немесе тапсыруга кабиле mi бар организм бнрпеше организмдер, кез келген клеткалы емес, 6ip клеткалы немесе коп клеткалы пайда болулар [1].

3.1.4    Гендпс инженерия: Кдбылдаулар, эдютер жэне технологиялар жиынтыгы, организмдерден гендердщ белшуц геналармен манипуляцияларды жузеге асыру жэне оларды баска организмдерге енпзу бойынша рекомбинантты нуклеин кышкылдарын алу технологияларыныц жиынтыгы.

3.1.5    Биологиялык; микрочип:    Олигонуклеотидтер жинагы

иммобилизденген уялары бар микроматрица.

3.1.6    Праймер: Асимметриялык мультиплексы полимеразды ызбекы реакциясын жург1зу унпн колданылган узындыгы 25 нуклеотидтерге дешн 6ip тартымды ДНК т1збект1л1г1.

3.1.7    Асимметриялык; мультиплексы полимеразды тпбеки реакция: Полимеразд1 т1збект1 реакция, онда 6ip туыкте б1рнеше праймерлер катысуымен 6ip уакытта талданатын ДНК турл1 т1збект1л1г1 амплифицирленед1, сонымен эр сыцар праймер1 6ipimp мелшер1 баска праймер мелшер1нен асады.

3.2 Осы стандарта келеО цысцартулар цолданылады:

3.2.1    амПЦР - асимметриялы мультиплекспи полимеразды тпбекпи реакциясы.

3.2.2    ГТК - генетикалъщ т\ рлеи()1р1лгеи квздер.

4 Аппаратуралар, материалдар жэне реактивтер

4.1    “Чипдетектора-03” кемепмен алынган бейнелерд1 талдауга арналган “Imageware” компьютерл1к багдарлама [2] немесе “Био-1” [25].

4.2 “Чипдетектор-03”    тур патты    биологиялык микрочиптерд1ц

флуоресценцияларын талдауга арналган аппаратты-багдарламалык кешен1 [3] немесе “Евробио-ВТО” [26].

4.3    Сыйымдылыгы 0,2, 0,5 см⁴ белсенд1 элементыц кызыгу (салкындату) жылдамдыгы 1,5 °С/с кем емес микроцентрифугалы туыктер астына “Терцик МС-2” турпатты ДНК амплификаторы [4].

4.4    Жумыс температурасы 37 °С, жумыс аукымы 20 °С дан 60 °С дешн, устау температурасы +1 °С ТВЗ-25 турпатты кургак ауа термостаты [5].

4.5    Eip рет елшеуд1ц рауалы абсолюты кател1пшц nieri +0,0001 г коп емес дэлджтщ жогары сыныбыныц жалпыга арналган зертханалык таразылары (шарттык белпс1 (II)) ГОСТ 24104 бойынша.

4.6    ±0,5 °С рауалы кателжпен минус 20 °С температураны камтамасыз етеын муздаткыш камера ГОСТ 26678 бойынша.

4.7    Турмыстык электр тоцазыткыш ГОСТ 26678 бойынша.

KP СТ 1345-2005

4.8    Айналым жишп 13000 мин^-1 кем емес 5415С турпатты устел микроцентрифугасы[6].

4.9    Жылытатын магниты былгауыш [7].

4.10    Айналым жишп 1500 мин^-1 кем емес CV - 1500 турпатты сшкуге ар налган аппарат [8].

4.11    влшеу кателт ±0,1 pH электродтар жинагы бар рН-метр.

4.12    Мелшерлеудщ ауыспалы келем1 бар микродозаторлар: (0,5-10,0)

мм³ [кадам - 0,1 мм³, дэлдт ± (2,5-10,0) %, кайталанушылыгы (3-7) %]; (5,0-50,0) мм³ [кадам - 0,5 мм³, дэлдж ± (2,0%-5,0) %, кайталанушылыгы (2,5-5)%];    (20,0-200,0) мм³ [кадам -    1,0    мм³,    дэлдпс    ±    (1,5-2,0)%,

кайталанушылыгы (2-3 )%]; (100-1000) мм³ [кадам - 5 мм³, дэлдпс ± (1,0-1,5)

%, кайталанушылыгы (1-2) %].

4.13RP-30 жэне RP-80 турпатты микроцентрифугалы тутжтер астына штативтер 30 жэне 80 дана. [9].

4.14    10; 20; 200; 1000 мм³ дешн суйыктыктарды мелшерлеудщ ауыспалы келем1мен микродозаторларга (микропипеткаларга) арналган сузпнп бар уш [10].

4.15    Эппендорф сыйымдылыгы 0,2; 0,5 жэне 1,5 см³ зарарсыздандырган “Эппендорф” турпатты микроцентрифугалы туп к.

4.16    сыйымдылыгы 1,5 см³ микро центрифугалы тупктерге арналган былгауыш немесе таякша ГОСТ 21400 бойынша.

4.17    Шыны елшеу1ш зертханалык цилиндр лер ГОСТ 1770 бойынша 25, 100, 250 жэне 1000 см³.

4.18    сыйымдылыгы (50-1000) см³ шыны елшеуш жалпак табанды коникалык колбалар ГОСТ 25336 бойынша.

4.19    Градуирленген шыны пипеткалар ГОСТ 29227 бойынша.

4.20    Зертханалык сузпш кагаз ГОСТ 12026 бойынша.

4.21    Натрий гидро тотыгы ГОСТ 4328 бойынша.

4.22    Мацыздандырылган туз кынщылы ГОСТ 3118 бойынша, х.ч.

4.23    Хлорлы натрий ГОСТ 4233 бойынша, х.ч.

4.24    Этилендиаминтетра Ырке кынщылы динатрийл1 туз дигидрат (ЭДТА)

[11].

4.25    Трис (оксиметил) аминометан [12].

4.26    Тазартылган этил спирп ГОСТ Р 51652 бойынша, х.ч.

4.27    Изопропилен спирп ГОСТ 9805 бойынша, х.ч.

4.28    Натрий додецилсульфат (SDS) [13].

4.29    Тазартылган су ГОСТ 6709 бойынша.

4.30    Курамында ДНК, РНК жэне дезоксирибонуклеаз жок зарарсыздан-дырылган ерекше таза су.

4.31    Термотуракты фермент Taq - полимераза, (70-72)°С-тагы белсендшк оптимумы [14].

4

KP СТ 1345-2005

4.32    ПЦР он мэртелпс буфер (10х; 12,1 г 1 дм³ -де Трис-НС1, pH 8,8; 37,28 г 1 дм³ -де КС1, 5 % Твин-20, 50 % формамид; 142,83 мг 1 дм³ -де MgCl₂).

4.33    Гуанидин тиоцианат [15].

4.34    Ы-[2-оксиэтил] пиперазин-Ы'-[2-этансульфон кышкылы] (HEPES)

[16].

4.35    Медициналык вазелин майы ЕОСТ 3164 бойынша.

4.36    Дезоксирибонуклеозидтрифосфаттардыц су ертнд1сТ дАТФ, дЕТФ, дТТФ, дЦТФ эр цайсысыныц концентрациясы 25 мМ [17].

4.37    Алдын ала трансгенд1 ертнд1 ДНК (100 нг/мм³ немесе 10⁵ копий/мм³ шамасында) [18].

4.38    Алдын ала трансгещц емес ертнд1 ДНК (100 нг/мм³ немесе 10⁵ копий/мм³ шамасында) [19].

4.39    Су моншасы [20].

4.40    Праймерлердщ келес1 буларын камтитын геноманыц ти1ст1 тел1мдер1н амплификациялау уш1н “ПР-1” праймерлерд1ц су ертщцсг

- гулд1 кырыккабат мозаикасын вирусыныц 35S карау праймерг 35S п 5' ССТ ССТ CGG ATT CCA TTG ССС AG (23 н.о.)

35S оф 5' GTC CAT СТТ TGG GAC САС TGT CGG (24 н.о.) gus бактериядан маркерл1 тенге праймерлер Escherichia coli: gus и 5'AAGCCGGGC ААТ TGC TGT GCC А (22 н.о.) gus оф 5' GAC CGC АТС GAA ACG CAG САС G (22 н.о.) Agrobacterium tumefaciens агробактериядан nos караута праймерлер: nos и 5' CGA TGA CGC GGG АСА AGC CGT (21 н.о.) nos оф 5' GAC СТТ AGG CGA СТТ TTG ААС GCG С (25 н.о.) бактериалды текпТп5 транспазонныц nptll маркерл1 тенге праймерлер: npt п 5' GTG ТТС CGG CTG ТСА GCG CAG G (22 н.о.) npt оф 5' CGC AAG GAA CGC CCG TCG TGG (21 н.о.) Agrobacterium tumefaciens анро бактериядан ocs терминаторта праймерлер:

ocs и 5' GCG AGA CGC СТА TGA TCG CAT GAT (24 н.о.) ocs оф 5' GAA ACC GGC GGT AAG GAT CTG AGC (24 н.о.)

Ескерту — “_п” индекс1шц праймерлер белпс1нде “лк”, индекс “_оф” белплейд1 “Kepi флуоресцентп белпленген”; н.о. — нуклеотида! калдыктар [21].

4.41    1 кестеде келНршген иммобилизациялантан олигонуклеотидтармен биологиялык микрочип [22]: ⁶

KP СТ 1345-2005

1 Кесте— Биологиялык микрочипте им мобил изацияланган олигонуклеотидтар

Олигонуклеотид атауы Детектшенетш нысана Олигонуклеотид Т1збект1л1п 35S жэне Промотор 35S 5' GCC АТС ATT GCG АТА AAG pus жэне Г ей gus 5' CTG GTA ТСА GCG CGA А nos жэне Промотор nos 5' GCT AAG САС АТА CGT CAG npt жэне Г ей прШ 5' GGC AGC GCG GCT АТС ocs жэне Терминатор ocs 5' ТТС TGT TGT GCA CGT TGT Ескерту — “_жэне” индекс! “иммобилизацияланган” керсетедт

1 Сурет - еслмдж текП генетикалык турленд1ршген кездерд1 (ГТК) б1рдейленд1ру упйн биологиялык микрочип сулбасы ⁵

KP СТ 1345-2005

4.41.1    Биологиялык микрочип полиакриламид гел1мен толтырылтан

бет1нде 10 микроскопиялык уялар белг1ленген тэртште орналаскан жары к микроспиясына арналган ГОСТ 9284 бойынша стандарттык заттык шыныны корсете дт Жотарты уялар дыц    бесшен б1ршде жеке ковалентно

иммобилизиялантан олигонуклеотид бар (35S, gus, nos, npt немесе ocs). “НК” индекс! бар у^ш уяда бурый атап ет!лген жэне жеке ковалентт! иммобилизиялантан олигонуклеотидтар бар жэне гибридизациялаудыц жатымсыз бакылау ролш орындайды. “М” индекс! бар ею уяда ковалентт! байланыстырылтан флуоресцентт! боятышы бар жэне биологиялык микрочиптщ 6ip мэнд! багдарына арналган. ¥ясы бар биологиялык микрочиптщ бет! Teciri бар пластик какпакпен жабылуы Tnic, ол заттык эйнекпен 6ipre талданатын сынамата гибридизациялау жург!зуге арналган туйык кещсыкт! курады.

4.42    Олшеу ауцымы 24 casam жэне ±5 с дэлелдтмен casam.

4.43    Жогарыда кврсеттгендерге щсас техникалыц сипаттамалары бар басца олшеу цуралдарын, сонымен цатар щсас бацылау нэтижелерш жэне сынау .лс) разумен айналысатын персонал цаутшздтн алуды цамтамасыз ететт, сынау кезтде цолданылатын реактивтер мен материалдарды цолдануга руцсат emmedi.

5    Сынамаларды тацдау

Сынамаларды тандауды тамак шиюзатынын, (сонын, шшде егетш жэне отыртызатын материалды), тамак ен!мдер!н!ц, гулдерд!ц б!ркелю топтарына сынамаларды ipiKTey тэрт!б!н белгшейНн техникалыц реттеу саласындагы нормативтж цуцъщтыц акттер, стандарттар жэне басца нормативтж цужаттар бойынша .)/(■} ргтледк

6    Талдау журюзуге дайындау

6.1    12pi i iii ii. iep ii дайындау

6.1.1    Концентрациясы 40 г/дм³ NaOH ертнд!ш дайындау

Сыйымдылыгы 100 см³ шыны табаны жалпак колбата ГОСТ 1770

бойынша (4,0±0,01) г кургак натрий гидрототытын ГОСТ 4328 бойынша салады жэне 4.30 бойынша ерекше таза зарарсыздандыртан судаЮО см³ ерыедг Белме температурасына дей!н ер1т!нд1н1 салкындатудан кей!н оны арнайы сштгге тез!мд! пластик тытыз жабылатын ыдыска куяды. Сактау мерз!м! белме температурасында — б!р жылдан коп емес.

6.1.2    Концентрациясы 186,12 г/дм³ ЭДТА ертщцсш дайындау

Сыйымдылыгы 100 см³ шыны Ty6i жалпак колбата (18,61+0,01) г ЭДТА

4.24 бойынша салады, магниты араластыртышта [7] каркынды араластыру кез!нде ерекше таза зарарсыздандыртан суда 80 см³ ерыедг Сосын натрий

7

KP СТ 1345-2005

гиррототыгы ертщцсш 6.1.1 бойынша 8,0 дешн pH ертщцсш жетюзедг Алынган ертщцш сыйымдылыгы 100 см³ елшеу1ш кол бага ГОСТ 12738 бойынша жэне ерекше таза зарарсыздандырган суды куяды жэне белг1ге дешн осы ер1т1нд1 келем1н жетк1зед1. Тоназыткышта сактау мерз1м1 ГОСТ 26678 бойынша (4-5) °С температурада — 6 айдан коп емес.

6.1.3    70 %-ды этил спирт!н дайындау

Сыйымдылыгы 200 см³ елшеуш колбага ГОСТ 12738 бойынша жогары дэрежеде тазаланган 140 см³ 96 %-ды этил спирт!н ГОСТ Р 51652 бойынша енпзедк 52 см³ ерекше тазаланган зарарсыздандырган суды косады жэне араластырады. Сактау мерз!м! (4-5) °С температурада — 6 айдан коп емес.

6.1.4    Гибридизациялык буферд! дайындау

Сыйымдылыгы (300-500) см³ тттыны стаканга немесе Ty6i жал пак колбага дэл елшенген мелшерш салады: (44,33 ±0,01) г тиоцианат гуанидин!н — 4.33 бойынша [15], (4,88±0,01) г 14-[2-гидроксиэтил] пиперазин-М'-[2-этансульфон кышкылын] натрийл! тузды (HEPES) 4.34 бойынша[16]. Сосын сыйымдылыгы 5 см³ шыны тамызгышпен ЕОСТ 29227 бойынша 6.1.2 бойынша дайындалган ЭДТА ертщцсш 3,75 (±0,05) см³ куяды, жэне сыйымдылыгы 250 см³ цилиндрмен ерекше таза зарарсыздандырган суды 200 см³ косады. Ертщцш бар стаканды 4.9 [7] бойынша магнита былгауышпен араластырады жэне компоненттерд! толык ершенше араластырады. pH буфер мэшн 6.1.1 бойынша дайындалган натрий гидротыгы ертндюш (7,5±0,1) дешн жетюзедг Алынган ертщцш стаканная сыйымдылыгы 250 см³ елшеуш колбага аударады, ерекше таза зарарсыздандырган судыц белпсше дешн жетюзед! жэне 50 см³ нан тыгындары желшген Ty6i жалпак колбага куяды. Сактау мерз!м! (2-8) °С температурада — 12 айдан коп емес.

6.1.5    Трис-HCl концентрациясы 242,2 г/дм³ ертщцш дайындау. Сыйымдылыгы В 100 см³ колбага (24,22±0,01) г Трис (оксиметил) аминометанды 4.25 [12] бойынша салады жэне 80 см³ ерекше таза зарарасыздандырылган суда ерПедт Мацыздандырылган туз кышкылында ЕОСТ 3118 бойынша pH ертщцш 7,5 дешн, ал келемш — 100 см³ дешн ерекше таза зарарсыздандырган сумей жетюзедт Сактау мерз!м! белме температурасында — 6 айдан коп емес.

6.1.6    Концентрациясы 146,2 г/дм³ NaCl ертщцш дайындау

Сыйымдылыгы 100 см³ Ty6i жалпак колбага (14,62±0,1) г хлорлы

натрийд! ЕОСТ 4233 бойынша араластырады, (70-80) см³ ерекше таза зарарасыздандырылган суда ерыедц сосын алынган ертщцш сиымдылыгы 100 см³ елшеу!ш колбага    аударады жэне    и ерекше таза

зарарасыздандырылган    сумей    белпге дешн    жетюзедт Белме

температурасындагы сактау мерз!м! — 6ip жылдан коп емес.

1

амПЦР арналган реакцияльщ коспаны тнселей талдау алдында 20 °С жогары емес температурада дайындайды.

2

Тас1-полимсра !анын сактау \icpmii 2 °С ден 8 °С дешн температурада араластырганнан кешн — 2 с кеп емес.

9

3

4

5

6