Товары в корзине: 0 шт Оформить заказ
Стр. 1 

42 страницы

Купить СТ РК ISO 10523-2013 — бумажный документ с голограммой и синими печатями. подробнее

Цена на этот документ пока неизвестна. Нажмите кнопку "Купить" и сделайте заказ, и мы пришлем вам цену.

Распространяем нормативную документацию с 1999 года. Пробиваем чеки, платим налоги, принимаем к оплате все законные формы платежей без дополнительных процентов. Наши клиенты защищены Законом. ООО "ЦНТИ Нормоконтроль"

Наши цены ниже, чем в других местах, потому что мы работаем напрямую с поставщиками документов.

Способы доставки

  • Срочная курьерская доставка (1-3 дня)
  • Курьерская доставка (7 дней)
  • Самовывоз из московского офиса
  • Почта РФ

Устанавливает метод определения pH в дождевой, питьевой и минеральной воде, воде для плавательных бассейнов, поверхностных и подземных водах, а также городских и промышленных сточных и грязных водах в диапазоне от 2 pH до 12 pH с ионной силой раствора ниже I = 0,3 моль/кг в температурном диапазоне от 0 °C до 50 °C.

 Скачать PDF

Оглавление

Введение

1 Область применения

2 Нормативные ссылки

3 Термины и определения

4 Сущность метода

5 Влияющие факторы

6 Реактивы и растворы

7 Оборудование и вспомогательные устройства

8 Отбор проб

9 Проведение испытания

     9.1 Подготовка к испытанию

     9.2 Градуировка и настройка измерительного оборудования

     9.3 Измерение значения рН проб

10 Выражение результатов

11 Протокол испытаний

Приложение A (информационное) Значение Рн первичных стандартных эталонных растворов

Приложение B (информационное) Оперативные измерения в проточных системах

Приложение C (информационное) Полевые измерения (измерено на месте)

Приложение D (информационное) Измерение значения Рн в воде с низкой ионной силой

Приложение E (информационное) Технические характеристики

Библиография

Стр. 1
стр. 1
Стр. 2
стр. 2
Стр. 3
стр. 3
Стр. 4
стр. 4
Стр. 5
стр. 5
Стр. 6
стр. 6
Стр. 7
стр. 7
Стр. 8
стр. 8
Стр. 9
стр. 9
Стр. 10
стр. 10
Стр. 11
стр. 11
Стр. 12
стр. 12
Стр. 13
стр. 13
Стр. 14
стр. 14
Стр. 15
стр. 15
Стр. 16
стр. 16
Стр. 17
стр. 17
Стр. 18
стр. 18
Стр. 19
стр. 19
Стр. 20
стр. 20
Стр. 21
стр. 21
Стр. 22
стр. 22
Стр. 23
стр. 23
Стр. 24
стр. 24
Стр. 25
стр. 25
Стр. 26
стр. 26
Стр. 27
стр. 27
Стр. 28
стр. 28
Стр. 29
стр. 29
Стр. 30
стр. 30

Су сапасы

pH АНЬЩТАУ

Качество воды

ОПРЕДЕЛЕНИЕ pH

К? СТ ISO 10523 - 2013

(ISO 10523:2008 Water quality. Determination of pH, IDT)

Ресми басылым

1^азацстан Республикасы Индустрия жэне жара технологиялар министрлитнщ Техника лык; реттеу жэне метрология комитет!

(Мемстандарт)

Су сапасы

pH АНЬЩТАУ

СТ ISO 10523 - 2013

(ISO 10523:2008 Water quality. Determination of pH, IDT)

Ресми басылым

1^азацстан Республикасы Индустрия жэне жара технологиялар министрлитнщ Техника лык; реттеу жэне метрология комитет!

(Мемстандарт)

к;р СТ ISO 10523-2013

влшеу курылгысын косады. Аральщты автоматты сэйкестещцру курылгысы угшн градустауга эз1рленген аралас ертндшщ деректерш сактауды жандандырады.

Аралас ертнд1 мен сынама epixiнд1 ci температурасын елшейдт Егер мумклн болса, аралас ертндшер мен сынамалардьщ температурасы б1рдей болуга тшс.

Курылгынын температура 6epriuii болмаган жагдайда, температураны елшеу угшн реттеледг

Аралас ертндшердщ pH мэндер1 накты елшеу температурасына байланысты TuicTi стандартты эталон ертндщен алынады (мысалы, аралас ертндшер уннн А косымшасын караныз) немесе аралас ертндшерд1 автоматты сэйкестещцру пайдаланылады.

9.2 Олшепш куралды градустау жэне куйге келНру

Ощцрунйнщ нускаулыгына сэйкес аралас epiTi нд1 pH мэншщ (екл нуктел1 градустау) кутшетш аукымын пайдалана отырып, рН-электродты екл нуктеде градустайды. Курылгыны алынган деректерд1 непзге ала отырып колмен куГпне келАредг Автоматты елшеу курылгылары уннн эз1рленген аралас ертндшщ pH мэш, елшеу курылгысын багдарламальщ камтамасыз етуде сакталган, аралас ертндшщ pH мэнше сэйкесппне кез жетклзу к;ажет.

pH-электрод пен температура берпнпн, элеуетп нуктеш куйге келАру угшн пайдаланатын, pH 7 мэш бар (эдетте 6ipey) алгашкы аралас ертндше батырады. Шыны электродка жакын эталон электролид кемушен болатын калий хлорщц сапалануын болдырмау уннн араластырады. Булгагышты ажыратып, елшеу курылгысын градустау процедурасын бастайды. Автоматты курылгы елшеудщ турактылыгын тэуелаз сэйкестещцредц осы мэнд1 сактайды жэне элеуетп нуктеш куГпне келпред1.

Колмен баскарылатын курылгыны пайдаланган кезде, егер шыгарушыньщ нускаулыгында езгеше керсетшмесе, pH 7 мэш кезшде эуел1 элеуетп нуктеш куГпне келпредг

pH-электрод пен температура берпнй елшер алдында, елшеп жаткан уакытта жэне одан кешн сумей шайылады (6.1).

рН-электродты еклннп аральщ ертндше батырады жэне араластырады. Екшнп аралас ертнд1 уннн булгауышты агытып, елшеу курылгысын градустауды бастау керек болады. Автоматты курылгы елшеу турактылыгын тэуелаз сэйкестещцредц осы мэщц сактайды жэне пк куламаны женге келпред1. Колмен баскарылатын курылгы угшн А к куламаньщ екшнй аральщ pH мэнше жеткенге дешнп куйге келпредг

рН-электродын куГпне келпру нэтижелерш аральщ ерплндще пайдаланылатын екл жана сынамада тексеру кажет болады.

Ерадустау, бурый пайдаланылган аральщ ертнд1 орнына, езге аральщ ертнд1 елшеу аркылы тексершуге тшс. влшенген мэндер, бакылау нуктесшдеп аральщ ертндшщ тшсп pH мэшнен > 0,03 ауыткымауга Tuic. Болмаса, процедураны кайталайды жэне, егер кажет болса, рН-электродты ауыстырады.

Ерадустаудьщ нэтижеа репнде елшенген температурамен 6ipre, элеуетп нуктеш жэне т1к куламаны жазып кояды.

Егер pH-диапазон уннн pH-электрод туралы немесе аралас epiriнд1 сапасы туралы акпарат талап етшсе, рН-электродты екщен асатын (эдетте бес) нуктеде градустайды (кеп нуктел1 градустау [5]).

к;р СТ ISO 10523-2013

9.3 Сынаманыц pH мэнш елшеу

Мумкш болса, сынаманыц pH мэнш елшеуд1 градустау журпзшген жагдайларда жузеге асырылады. Сынама ецдепш ыдыстагы pH мэнш аньщтаудыц артьщшылыгы бар (71)-

pH-электрод ертщцш ауыстырган кезде, елшеу ыдысын тазартылган сумей шаяды (6.1), содан кешн, мумкш болса, келеа ертндшщ pH-электрод мэнш елшейдт

Лас судагы кургак; заттыц салмактык yneci, былайша болуга TuicTi < 5 %.[8]

10    Нэтижелерд1 керсету

Эдетте pH мэщц ондьщ белпге дешнп дэлдшпен керсетедт Егер белпаз ертндшщ курамы аралас ертндшщ курамына уксас болса жэне градустау сапасы муны дэлелдесе, онда мэн ондьщ белпге дешнп дэлдшпен керсетшедт Егер pH мэш exi ондьщ белпге дешнп дэлд1кпен керсетшсе жэне керсетшген жагдай орындалмаса, онда, сынак хаттамасында осындай шеш1мд1 кабылдаудын себептер1 керсетшуге Tuic.

Сондай-ак, сынак; хаттамасында елшеген температураны керсету кажет.

МЫС АЛ pH мэш =9,8

Олшенген температура в = 16,4 °С.

11    Сынак хаттамасы

Хаттамада мыналар жазылуга ти1с:

a)    тольщ сэйкестенд1ру сынамасы уш1н барльщ акпарат;

b)    сынама 1р1ктеуд1ц пайдаланылган эд1а (8-бел1мд1 караныз);

c)    осы стандартка сштеме жасай отырып, пайдаланылган эдюп 6ipre керсету;

d)    осы стандартта аньщталмаган немесе нэтиже(лер)ге эсер ету1 мумк1н, кез келген жагдайларды сипаттай отырып, б1рлескен косымша ретшде каралатын айкындамалардыц барльщ ерекшел1ктер1;

e)    елшеу журпзу шарттары;

f)    сынактан алынган нэтиже(лер) (10-бел1мд1 караныз).

7

к;р СТ ISO 10523-2013

А косымшасы

(ацпараттыц)

Eipiiiiui стандартты эталон ертндшщ pH мэш

А.1 EipiHuii стандартты эталон ертщц pH мэншщ температуралык; мацызы

А.1 KecTeci - EipiHuii стандартты эталон ертщц pH мэншщ [2] сэйкес

мысалдары.

Температура, 0 С

В

Байытылтан

битартрат

калий

С

Бифталат калий 0,05 моль/ кг

D

Фосфат 0,025 моль/ кг

F

Бура

0,01моль/

кг

I

Карбонат натрий/бикарбонат натрий 0,025 моль/ кг

0 + 0.5

_а)

4,000

6,984

9,464

10,317

5 + 0.5

.a-*

3,998

6,951

9,395

10,245

10 + 0.5

.a-*

3,997

6,923

9,332

10,179

15 + 0.5

.a-*

3,998

6,900

9,276

10,118

20 + 0.5

4,000

6,881

9,225

10,062

25 + 0.5

3,557

4,005

6,865

9,180

10,012

30 + 0.5

3,552

4,011

6,853

9,139

9,966

35 + 0.5

3,549

4,018

6,844

9,102

9,926

37 + 0.5

3,548

4,022

6,841

9,088

9,910

40 + 0.5

3,547

4,027

6,838

9,068

9,889

50 + 0.5

3,549

4,050

6,833

9,011

9,828

а) 25 0 С темен пайдаланылуы мумк1н емес * Натрий, калий фосфаты

А.2 Олшеудщ жэне стандартты эталон ертндшщ [pH(S)] кецейтшген белгшзднт

EipiHiiii аралас ертндше (DIN 19266^) макулдау бершген екшшшк, техникальщ жэне тольщтыру ретшде, пайдалануга дайын аралас ертндшер болады. А.2 кестесшде аралас ер1т1нд1лер уш1н белпЫздштер т1збеленген.

А.2 кестес1 - Олшеудщ жэне стандарты эталон ертндшщ [pH(S)] кецейтшген

белгшздт [7]

Аралас тиш

Кецейтшген белпНздж кя = 2

EipiHuii

0,003-тен 0,006 дешн

Екшин (6ipiHuiifleri сиякды курам)

0,003-тен 0,006 дешн

Пайдалануга жарамды аралас ертндшер, техникальщ аралас ертндшер (курамы б1ршшщен ерекшеленетш, колдауга келетш)

<0,01

л Камту коэффициент!

к;р СТ ISO 10523-2013

В косымшасы

(ацпараттыц)

Агымдагы жуйелерде жедел елшеу

В.1 Тжелей градустау жэне кушне келНру

Процестен алынатын елшеу пзбепн осы стандарттьщ 9.2 сэйкес кушне келпредг

В.2 Жанама градустау жэне елшеу Нзбегш кушне келНру

Осы стандартты, егер pH аньщтау кажет болса немесе елеул1 кушп талап етсе, елшеу т1збег1н ортадан алып тастау мумкш болмас пайдалануга болады. Бул жагдайда екшнп рН-метрд1 жэне екшнп рН-электродты пайдалану кажет. Тшсшше, аталтан эдютщ белпс1зд1п тжелей кушне келпрумен салыстыртанда жотары.

Олшеу процесшщ кызметш корсету мен кужаттау унпн осы стандарттьщ 9.2 сэйкес пайдалану кезшде кушне келпршген жабдьщты пайдаланады.

Олшеу журпзу унпн елшеу сериясын отказу орны манындаты енд1рютж су сынамасын алады. pH-электрод жумысы сэтшде аныкталтан мэнд1 жазып кояды.

Сынаманы ipiKTey кезшде жэне елшеу сериясын отказу процесшде алынтан накты мэндер1мен елшенген pH мэнд1 салыстырады жэне рН-электродтьщ элеуетп нуктесш немесе ытысу кернеуш (рН-метрге катысты ещцрунй акпараты) колмен орнату жолымен мэндерд1 тецеспредт

Ойткеш бул 6ip нуктел1 градустау болтандыктан, пзбек елшеу процесшщ накты тж куламасын аньщтау мумклн емес. Олшеудц тж кулаудыц езгер1сш есепке ала отырып, pH мэнд1 шектеул1 аукымда тана журпзуге болады.

В.З Олшеу

Кептеген жатдайларда узджаз елшеу мобильдж ортада (эдетте тураксыздьщта) журпзшетшджтен, жабдьщка катысты косымша елшеу журпзу кажетпп туындауы мумкан. Егер елшеу жогары кысым жагдайында жэне (немесе) тураксыз ортада журпзшсе, шекаралас кабаттарда жэне диффузияльщ процестерде 03repic болуы ьщтимал. Олшеу барынша жуьщ жагдайда журпзшуге Tnic. Олшенген pH мэш, орнатылтан мэнде орын алып отыртан елшеу журпзу жатдайына катысты акпараттармен мшдетп турде суйемелденуге тшс.

Ocipece, менгшкп электр етшзпшпп <10 мСм/м су унйн, атын жылдамдыты белгш жэне бакылаута болатын елшеу камерасын пайдалану керек. Будан баска, мундай жабдьщ ластау белшектершщ жиналуын барынша азайтады жэне жецш тазартылады.

Олшеу нэтижелер1 пайдаланушыта кажетп ретпен жиналады.

Салыстыру электродында, араласу эсершщ ыкпалын темендету уш1н жэне электролит элеуетт1 нуктесшщ симметриялы орналасуы кезшде елшеу нактылытын жаксарту уш1н, егер менгшкп электр етк1зпшпк> 30 мСм/м болса, гелдьэлектролит пайдаланылуы мумклн.

Гел-электролиттер1 немесе полимеризаттар уш1н диафрагмада иондар алмасу, электролиттер ажырату есебшен емес, тартылтан иондар диффузиясы нэтижесшде орын алута ти1с. Косымша интерферирлеунй элеует, курамы эртурл1 орта арасында ион алмасу кезшде пайда болуы мумклн (мысалы, менш1кт1к электр етк1зг1шт1г1 5 мСм/м аспайтын

к;р СТ ISO 10523-2013

суды жэне аралас ертщцш уздшаз елшеу). Бул жагдайда, елшеу куралдарын жанама куйге келтзру пайдалы болып табылады.

Элекролиттщ туракды жогары шогырын камтамасыз ету уийн, тузды epixi нд1 Hi салыстыргыш элекролит пайдаланылуы мумкш.

Белпаздш эсерш багалау унпн, бершген мэн диапазонын немесе орташа мэщц бакылау картасынан алынган мэн пайдаланылуы мумкш.

10

к;р СТ ISO 10523-2013

С косымшасы

(ацпараттыц)

Далалык елшеу (сол орында елшеу)

С.1 Градустау жэне кушне келНру

pH-электроды мен рН-метрд1 осы стандарттьщ 9.2 сэйкес градустайды жэне кушне келт1редг

С.2 Олшеу

Су сынамасына елшеу журпзу алдында, деионалгын немесе тазартылган сумей pH электродты тазарту кажет(6.1).

Егер мумкш болса, елшеуге арналган судагы электродка орналастыру кажет. Судьщ куыт шыгынынан сактану керек, алайда туракты суды елшеген уакытта электродтарды жылжыту керек. Жогарыда жазылган жагдайларды орындау мумкш болмаган жагдайда, ыдыс тубше деГпн тусдршген икемд1 тутштш кемепмен, су арнайы сынама ендеунпден асып теплгенге деГпн толтырылатын, елшепш ыдыска орналастырады. рН-электродты батыру керек. Олшеу журпзу жагдайында, су бетшдеп рН-электродты тшелей мумкш болатын теренджке деГпн батырады.

Олшеу журпзу кезшде рН-электродты суга батырар алдында араластыру кажеттшп туындауы мумкш. Осы ретте, сынамадан газ белiнудi немесе ауадан абсорбция белшуд1 шакыруы мумкш куштш араласуынан кашу керек.

Кесеткдштерд1 белпленгеннен кеГпн араластыруды токтату жэне pH улпш елшеу нэтижесш токтату керек. Дрейфи автоматты бакылай отырып, елшеу курылгысын пайдалану кезшде, дисплей мэншш турактауын куту керек. Егер кажет болса, сынамныц езге уксас белЫмен елшеуд1 кайталау. Меннпкп электр еткдзпшпп жогары сынама угшн, елшедш нэтижесл кем1 0,1 pH курауга тшс.

Олшегеннен кеГпн рН-электродты тазартылган сумей жуып шаяды. Оцделген жэне сапасы кубырдагы Судан томен емес агынды суды пайдалану кажет. Шыны мембрана мен диафрагманы тунбадан тазалау уш1н енд1рушшщ электродты тазарту женшдеп нускаулыгын устану кажет.

Теменп менш1кт1к электр етшзпнт сынама уш1н, жогары элеуетт1 электролитп пайдаланады (7.4).

11

к;р СТ ISO 10523-2013

D косымшасы

(ацпараттыц)

Ион Kyuii томен судагы pH мэнш олшеу

D.1 Градустау жэне куйге келНру

pH - электродты жэне рН-метрд1 осы стандарттьщ 9.2 сэйкес градустайды жэне куйге келАредг Егер теменп аралас ыдыспен стандартты ертнд1 кемепмен градустауды тексеру талап етшсе, С немесе D аралас ертндЫ араластырады. (А.1 кестесш караныз).

D.2 Олшеу

Ион Kyuii томен суда жэне араласуы томен ыдыста pH мэнш олшеу (меныпкпк электр ©TKi3rimTiri 5 мС/м аспайтын), арнайы олшеу ережесш талап етедт

Ион курамы томен сынамада (10"3 моль/л томен) ион курамы КС1 (1 моль/л) косу жолымен 0,01 (Ю"2) моль/л дешн кетершедт

pH мэнд1 олшеу учли арнайы рН-электродтар кажет. Салыстыру электродында электролиттщ жогары элеуетш камтамасыз ете отырып, диафрагмалы (мысалы, сузпш диафрагма) салыстыргыш электродты пайдалану кажет.

Олшеу ертщцсшщ карсылыгын жэне осылайша, таралу ауданы эсер1н барынша азайту уш1н, елшепш электрод пен салыстыргыш электрод арасындагы кашьщтьщ шамалы болуга Tuic.

Салыстыргыш электродтьщ электролит! олшеу электродына жанаспауга Tuic. Бул уш1н, жана талданатын epiTi нд1 Hi туракты агынмен олшеу ыдысына отказу жэне салыстыргыш электродты агын багытымен елшег1ш электродка орналастыру кажет.

Ион курамы томен сынамада рН-метрдщ эсер аралыгы едэу1р узынырак болуы мумкан, сондыктан да ауамен эсерленуд1 жокка тэн ету кажет.

KeMip кышкыл газы сиякты pH мэн1не эсер етет1н газдар сынамада белшу1 жэне epyi мумкан, сондыктан да ауамен эсерленуд1 барынша томен ету кажет.

12

Е косымшасы

(ацпараттыц)

Техникалык; сипаттама

Е.1 кестесшде келпршген статистикальщ деректер 2006 жылгы наурызда етклзшген зертхана аральщ сынактыц кемепмен алынды.

■С

ч

Матрица

Сэйкес

келмейп

н

ауыткуда н кешнп зертхана саны

Сэйкес

келмейп

н

ауыткуда н кешнп аналитик альщ талдау нэтижеле ршщ саны

Шытары

ндылар

саны

Жалпы

салыстыру

(шытарын

дысыз)

Стандарт™

ауыткудыц

кайталантышт

ыты

Кайталанты ш вариация коэффициен Ti

¥дайы

енд1руд

ен

ауытку

стандар

ты

Жацтырты

лу

вариацияс

ыныц

коэффицие

нп

рна

аукымы

nL

п

пА?

%

X

sr

CV(r)

%

Sr

CV(R)

%

1

Ауыз су

15

45

16,7

7,97

0,030

0,37

0,076

0,95

7,86-дан

8,12

дешн

2

Ауыз

су

17

51

5,6

6,40

0,011

0,18

0,032

0,50

6,35-тен

6,46

дей1н

3

0зен

суы

17

51

5,6

7,61

0,038

0,50

0,138

1,8

7,32-ден

7,83

дешн

4

0зен

суы

18

54

0,0

6,36

0,019

0,29

0,053

0,83

6,28-ден

6,44


к;р СТ ISO 10523-2013


дешн

5

Агынд ы су

17

51

5,6

7,92

0,029

0,37

0,085

7,78-ден

8,09

дешн

6

Агынд ы су

18

54

0,0

5,45

0,043

0,78

0,181

3,3

5,06-дан

5,75

дешн

аШыгарындысыз, ен теменп диапазоннан ен жогары зертханальщ орташа мэнге дешн.

E.l KecTeci - Техникалык; сипаттама


К;Р СТ ISO 10523-2013


к;р СТ ISO 10523-2013

Библиография

[1]    ISO 80000-9,Quantities and units— Part 9: Physical chemistry and molecular physics (Шама жэне б1рлштер - 9-бел1м: Физикальщ химия жэне молекулярльщ физика)

[2]    ISO/IEC NP Guide 98-3, Uncertainty of measurement — Part 3: Guide to the expression of uncertainty in measurement(GUM:1995) (Олшеу белпс1здЫ - 3-бел1м: Олшеу белпс1здтш бшд1ру женшдеп нускау)

[3]    DIN 19266, /;//-Messung— Referenzpufferlosungen zur Kalibrierung von pH-Messeinrichtungen[pH-measurement —Reference buffer solutions for the calibration of pH-measuring equipment] (pH олшеу - pH олшеу уш>н жабьщты мелшерлеуге арналган стандартты аральщ epixi нд1)

[4]    Ellison, S.L.R., Rosslein, М., Williams, A., editors.Quantifying uncertainty in analytical measurement, 2nd edition. EURACHEM, London, 2000. 120 p. (CITAC guide, No. 4.) (Аналитикальщ елшеудеп белпс1здш'п сандьщ олшеу, 2-басылым)

[5]    Buck, R.O., Rondinini, S., Covington, A.K., Baucke, F.G.K., Brett, C.M.A, Camoes, M.F., Milton, M.J.T., Mussini, T., Naumann, R., Pratt, K.W., Spitzer, P., Wilson, G.S. The measurement of pH: Definition, standards and procedures (IUPAC Recommendations 2002) (pH олшеу. Аньщтама, стандарттар жэне процедуралар (IUPAC 2002 усынымдары)).

[6]    Galster, Н. pH measurement:    Fundamentals, methods, applications,

instrumentation.VCH, Weinheim, 1992 (H - pH олшеу. Непзп принциптер, колдану aaici жабдык).

[7]    Spitzer, Р. Traceable measurements of pH. Accredit. Qual. Assur. 2001 (pH кадагалап олшеу)

[8]    Naumann, R., Alexander-Weber, C., Eberhardt, R., Giera, J., Spitzer, P. Traceability of pH measurements by glass electrode cells: Performance characteristic of pH electrodes by multi-point calibration. Anal. Bioanal. Chem. 2002 (Шынылы электродтар уяшыгынын кемепмен pH кадагалап олшеу. Кеи нуктел1 рН-электродтьщ жумыстык сипаттамасы)

[9]    Meinrath, G., Spitzer, Р. Uncertainties in determination of pH.Mikrochim. Acta, 2000 (pH аньщтау кезшдеп белпс1здштер).

[Ю] Degner, R. Measurement uncertainty in the pH measurement procedure. Anal. Bioanal. Chem., 2002 (pH олшеу процедурасындагы олшеу белпс1здЫ).

[11]    LAWA:AQS-Merkblatt zu den Rahmenempfehlungen der Landerarbeitsgemeinschaft Wasser fur die Qualitatssicherung bei Wasser-, Abwasser- und Schlammuntersuchungen [AQS instruction card on the framework recommendations of the Lander working group on water for quality assurance in water, waste water and sludge investigations], Erich Schmidt for Landerarbeitsgemeinschaft Wasser (LAWA), Berlin, 2004 (Лаува AQS -Судьщ, агынды судьщ жэне агынды су тунбасынын сапасын зерттеуд1 камтамасыз ету женшдеп елдер тобы жумысшылары уш'н непздемелш усыныстар женшдеп AQS техникальщ нускаулыгы).

[12]    Magnus son, В., NAykki, Т., Hovind, Н., Krysell, M.Handbook for calculation of measurement uncertainty in environmental laboratories, 2nd edition. Nordtest, Espoo, 2004 (Экологияльщ зертханада елшеудщ белпс1здш ece6i женшдеп нускау. Екшнп басылым).

15

к;р СТ ISO 10523-2013

алгысоз

1    «Мунай жэне газ акпараттык-талдау орталыгы» акционерлж к;огамы Э31РЛЕД1

«Мунай, газ, олардан к;айта енделген ешмдер, мунай, мунай-химиялык жэне газ енеркэслбше арналган материалдар, жабдьщ мен имараттар» № 58 стандарттау женшдеп техникальщ комитет! ЕНГ13Д1

2    Казахстан Республикасы Индустрия жэне жана технологиялар министрлЫHiц Техникальщ реттеу жэне метрология комитет! терагасыньщ 2013 жылгы 18 шшдедеп № 10 буйрыгымен БЕК1ТШ1П ЦОЛДАНЫСЦА ЕНГТЗТЛДТ

3    Осы стандарт ISO 10523:2008 ISO 10523:2008 Water quality. Determination of pH (Судьщ сапасы. pH аньщтау) хальщаральщ стандартымен б1рдей.

ISO 10523:2008 хальщаральщ стандартын Хальщаральщ стандарттау уйымынын (ISO) ISO/TC 147, «Судьщ сапасы» техникальщ комитет! эз1рледг

Агылшын тшнен (еп) аударылды.

Непзшде осы улттык стандарт эз1рленген жэне с1лтемелер1 бар хальщаральщ стандарттьщ ресми данасы Нормативах техникальщ кужаттардын б1рьщгай мемлекетак корында бар.

Стандарттьщ «Нормативах сштемелер» деген бел1м1нде жэне мэтшшде сштемел1к хальщаральщ стандарттар езектегздршген.

2018 жыл 5 жыл

Сэйкест!к дэрежес1 - б1рдей (IDT)

4 Б1Р1НШ1 ТЕКСЕРУ MEP3IMI ТЕКСЕРУ KI 3I II II III I

5 АЛЕАШ РЕТ ЕНГ13ШД1

Осы стандартца енггзыетт взгергстер туралы ацпарат жыл сайын шыгарылатын «Стандарттау жвтндегi нормативтт цужаттар» ацпараттыц сштемеЫне, ал взгерттер мен тузетулердщ мэтШ ай сайын басып шыгарылатын «¥лттыц стандарттар» ацпараттыц сштемеЫне жарияланады. Осы стандарт цайта царалган (ауыстырылган) немесе жойылган жагдайда, muicmi хабарлама ай сайын шыгарылатын «¥лттыц стандарттар» ацпараттыц сштемеЫне жарияланады

Осы стандарт Индустрия жэне жаца технологиялар министрлттц Техникалыц реттеу жэне метрология комитеттщ рщсатынсыз ресми басылым реттде толыцтай немесе бвлшектелт басылып шыгарыла, квбейтше жэне таратыла алмайды

к;р СТ ISO 10523-2013

0ОЖ 628.1.033.001.4    МСЖ    13.060.50

Туйш сездер: су сапасы, су, минералды су, ауызеу, cyreri ионы, тазартылган су.

к;р СТ ISO 10523-2013

Мазмрны

Kipicne    IV

1    Колданылу саласы    1

2    Нормативах сштемелер    1

3    Терминдер мен аньщтамалар    2

4    Эдютеменщ мэш    2

5    Ыкпал ететш факторлар    2

6    Реактивтер жэне ертндшер    3

7 Жабдьщ жэне кемекнп куры л гы л ар    4

8    Сынамаларды ipiicrey    5

9    Сынак журпзу    5

9.1    Сынакка эз1рлену    5

9.2    Олшепш куралды градустау жэне куйге келт1ру    6

9.3    Сынаманьщ pH мэшн елшеу    7

10    Нэтижелерд1 корсету    7

11    Сынак хаттамасы    7

А косымшасы (ацпараттыц EipiHHii стандартты эталон ер1т1нд1н1ц    8

pH мэш

В косымшасы (ацпараттыц) Агымдагы жуйелерде жедел елшеу    9

С косымшасы (ацпараттыц) Далальщ елшеу (сол орында елшеу)    11

D косымшасы (ацпараттыц) Ион купи томен судагы pH мэшн    12

елшеу

Е косымшасы (ацпараттыц) Техникальщ сипаттама    13

Библиография    14

III

к;р СТ ISO 10523-2013

Kipicne

Судьщ pH мэнш елшеу кептеген сынама Typnepi унпн ете манызды. pH мэшшц жогары мэш де, темен мэш де тшелей немесе жанама турде судагы агзалар унпн уытты деп танылады. pH мэнш елшеу - су ортасыньщ жем1ршу касиеттерш багалау кезшде колданылатын ен басты параметр болып саналады. Олшеудщ тагы 6ip маныздылыты -суды ендеу процесстерш тшмд1 пайдалану жэне оларды кадагалау (мысалы, макталардыц жиналуы жэне хлормен залалсыздандыру), ауыз судагы коргасыннын epyiH кадагалау, агын сулар мен шыгарынды шайынды суларды биологияльщ ендеу унпн де кажет.

Осы стандартна жазылган электрометриялык эдю гальваникальщ элемент элеуетшщ эртурлшшш елшеуге непзделген, егер электродтардыц 6ipi елшеу электродтары болып табылса, ал баскасы - салыстыру электроды болса. Олшеу электродыныц элеуеН талданатын ерптндщеп сутеплер иондарыныц белсендшк аткарымдары болып табылады [5].

Тэждрибел1к мацыздылыгын, эмбебаптыгын жэне дэлдшш назарга ала отырып, осы стандартта шыны электродты пайдаланып pH мэнш елшеу эд1 ci гана сипатталады.

IV

к;р СТ ISO 10523-2013

к;азак;стан республикасыныц алттьщ стандарты

Су сапасы

pH АНЬЩТАУ_

Енпзшген куш 2014.07.01

1 Колданылу саласы

Осы стандарт жауын суындаты, ауыз судаты, минералды судаты жэне жузу бассейн! суындаты, жерусп жэне жерасты суларындаты, сондай-ак калалык жэне енд1рют1к атынды жэне лас сулардаты pH аньщтау эдютемесш температурасы 0 °С-тан 50 °С-ка дейшп аральщтаты / = 0,3 моль / кг томен ионды ертщц куатымен 6ipre (меннпюп электр отказу: 2000 мСм/м) азырак 725 °с) 2 рН-ден 12 pH-те дейшп аральщтары) белгшейдт

1    ЕСКЕРТПЕ Осы стандарты пайдаланушы тулга зертханада жумыс журпзудщ каутспдш техникасымен жэне стандарт процедураларымен таныстырылута тшс.

Осы стандарт оны колданумсн байланысты каушйздактщ кандай да 6ip проблемасын карастыруды кездемейдт Кдушйздак жэне денсаульщ сактау жешндеп тшеп нускаулыктарды белплеу, сондай-ак улттьщ perreynii ережелерге сэйксстпсп камтамасыз ету жауапкерш1л1п пайдаланушыта жуктелед1.

2    ЕСКЕРТПЕ Осы стандартка сэйкес жузеге асатын сынакты, дайындыты бар кызметкер жузеге асырута тшс.

2 Нормативтж сштемелер

Осы стандартты колдану уш'н мынадай с1лтемел1к нормативах кужаттар кажет болады. Кун1 керсетшмеген с1лтемелер уш>н с1лтемел1к стандарттьщ сонты басылымы (оньщ барльщ езгер1стер1н коса алтанда) пайдаланылады.

ISO 3696* Water for analytical laboratory use. Specification and test methods (Зертханальщ талдаута арналтан су. Техникальщ талаптар жэне сынак жург1зу эд1стемелер1).

ISO 4796-2* Laboratory glassware. Bottles. Part 2: Conical neck bottles (Зертханальщ шыны ыдыс. TTT ыныкуты л a p 2-бел1м: Конус мойынды шыны ыдыс).

ISO 5667-3* Water quality. Sampling. Part 3: Guidance on the preservation and handling of water samples (Су сапасы. Сынаманы ipiicrey. 3-бел1м: Су сынамаларын сактау жэне айналысу жен1ндег1 нускау).

ЕСКЕРТПЕ Осы стандартты пайдалану ксйндс йлтемелш стандарттар мен жйктсу1штсрд1н колданысын атымдаты жылты жай-куш бойынша «Стандарттау жешндеп нормативпк кужаттар» жыл сайын басылып шытарылатын акпараттык KepccTidmi жэне атымдаты жылы жарияланган ай сайын басылып шыгарылатын акпараттык KepccTidmi бойынша тексерген дурыс. Егер сштемел1к кужат ауыстырылса (езгерплсе), онда осы стандартты басып шыгару кс йндс ауыстырылган (езгерплген) кужатты басшылыкка алу керек. Егер кужат ауыстырылмай жойылса, онда оган сштеме бер1лген ереже осы йлтемеш козгамайтын бел1кте колданылады.

* К,Р СТ 1.9 сэйкес цолданылады

Ресми басылым

к;р СТ ISO 10523-2013

3    Терминдер мен аньщтамалар

Осы стандарттьщ максаты унпн тшсп аньщтамалары бар мынадай терминдер колданылады, олар:

3.1    pH: Ертндщеп сутеп иондары белсендшгшщ елшем б1рлшт

1- ЕСКЕРТПЕ. ISO 80000-9 колданылды.[1]

2- ЕСКЕРТПЕ. Сутеп иондарыныц белсендшгше байланысты реакция кышкылды немесе сштш болады.

3.2    pH мэш (pH value): Сутеп иондары молярльщ белсендшгшщ минус 1-ге кебейтшген ондьщ логарифм! (е/ц),:

pH = \gah=-l^mh-yH/m°),    (1)

мунда

ci\\ - бул cyTeri иондарыныц (молярльщ тужырымдама непзшде) салыстырмалы белсендшп;

}'п - дан.жагдайында сутеп иондары молярльщ белсендшгшщ коэффициенту

дан - cyTeri иондарыныц молярльщ тужырымдамасы, моль/ кг.

да° - стандартты молярльщ тужырымдама.

1- ЕСКЕРТПЕ. ISO 80000-9[1] колданылды.

2- ЕСКЕРТПЕ. pH мэш елшемшщ абсолют сипатгасы болып табылады.

3- ЕСКЕРТПЕ. pH 6ipiHini ретк эталоны (ПЭ) 6ip ионныц белсендшгш елшеу унпн жарамсыз. Ол бслгЫ 6ip материалдар ертщцсш салыстыру унпн pH 6ipiHHii ретк эталоныныц (ПЭ) накты мэшнен шытатын Kepi есептеу жолымен белгшенедг Аталтан жагдайда, электрохимияльщ колдану процедурасы колданылады, ол сутеп иондары белеендЫпнсн шытатын платинальщ немесе сутеп электродыныц катал термодинамикальщ тэуелдшгше непзделген жэне уяшьщтарды етпес1з пайдалану аркылы аралас токты болдырмайды.

4    Эд1стемен1ц мэш

pH айкындамасы TuicTi рН-метрд1 пайдалана отырып, гальваникальщ элементтер элеуетшщ айырмасын елшеуге непзделген.

Диссоциация тепе-тецщп нэтижесшде pH мэш температурата тэуелду сондьщтан да pH мэнш елшеумен 6ipre, эркашан сынаманыц температурасы аньщталады.

5    Ыкпал етет1н факторлар

pH мэш езгерген кездеп ауытку, электродта, эаресе мембранада, диафрагмада жэне талданатын ертндвде косы мша кернеудщ байда болуына, сондай-ак дурью елшемеудщ нэтижесшде пайда болуы мумкш. Мундай ауыткулар, егер градустау (кушне келпру) б1рдей жагдайда (мысалы, температура, агын сипаты, ион куаты) журпзшетш болса, киындьщ тудырмайды.

0лшеу электродыныц мембранасында шегшдшщ (мысалы, кальций карбонаты, метал гидрототьщ, май) жиналуы, рН-электродтыц сутегшк сипатыныц кулама TiKTiriH

к;р СТ ISO 10523-2013

едэу1р азайтады немесе аниондар мен катиондарга келденен сез1мталдыктын пайда болуын шакырады.

Шегшдшщ (улд1р) жиналуы немесе диафрагмага немесе оньщ iuiiHe туну (мысалы, кум1с хлоридц кум1с сульфщц, кум1с жэне ак;уыз улпеп), талданатын ертндще электр тушсуге кедерп жасайды. Диафрагма акауы талданатын epixiнд1 Hi суйылту тшмдшпн елшеу жолымен сэйкестенд1ршу1 мумкш.

Егер электролит пен талданатын ертнд1 арасындагы реакция диафрагмага тунба тунуына алып келсе, сынама epiri нд1 ci мен стандартты электролит арасына iuiKi электролита Kenip (мысалы, КС1/КС1 + AgCl) немесе инерта электролит бар электролита Kenip (мысалы, кальций нитраты, KNO3) = 0,1 моль/л) орнатылады.

Теменп елшемд1 электр еткдзшетш суда, жогары диффузияльщ кернеу пайда болуы мумкш. Араласу ocepi мен есте калу ocepi (салыстыру электродындагы талданатын ертндшщ Kepi диффузиясы) елшемде ауытку тудыруы мумкш, осы ретте рН-электродын (мысалы, жерге косылган диафрагмаларды немесе кум1с хлоридшен ада стандартты электролиттер1 бар iuiKi Kenip) пайдалану керек болады.

Теменп аральщ сыйымдыльщтагы суда pH мэш (мысалы, ауадан кеMi рте к диоксидшщ келш косылуы жолымен немесе шыны ыдыстардагы сштшш заттардыц сынамасы жолымен) жецш e3repyi мумкш. Осындай жагдайда, TuicTi материалдарды пайдалануга жэне туйьщ жуйедеп агынды тексеру журпзуге усыныс жасалады. рН-электродка т1келей жакыннан газдыц бел1ну1, косымша кедерг1 тудыруы жэне pH мэншщ езгеру1не экелу1 мумкзн.

Калкыган майда белшектердег1 pH мэнше елшеу жург1зу кез1нде де ауытку орын алуы мумкзн. Бул жагдайда, сынаманыц толтырылган тыгыздьщта жэне жабьщ ыдыста тунуына мумюнд1к 6epin, содан кеГпн таза жэне мелд1р суйьщтыкка елшеу жург1зу кажет.

Ауытку, кем1ркышкыл газга бай жер асты немесе минералды сулардагы pH мэнш елшеген кезде орын алуы мумкш. Мундай жагдайда, елшеу кез1нде, жогары кысымды кем1ркышкыл газбен каныгу жэне газсыздану орын алуы мумкзн, бул pH шынайы мэн1н1ц езгеру1н тудырады. Fe(II) жэне (немесе) сульфид курамды анаэроб судагы pH мэн1 де, ауамен тушскенде езгеред1.

Су ертндшершщ pH мэн1не температураныц ьщпалы 2 мен 7.3 жэне 9-бел1мдерде карастырылады.

6 Реактивтер жэне ерН1ндшер

Химиялык таза реактивтер гана колданылады.

6.1    Тазартылган су, ISO 3696 сэйкес, 2-сорттыц электр етюзпшпп 0,1 мСм/м кем.

6.2    Аралык ерН1ндшер. 0лшем1 кате орнатылган стандарттык аральщтарды рН-метрд1 градустау уш1н пайдалану. Сактау жэне турактыльщ бойынша енд1руш1н1н нускаулыгын сактау кажет.

Егер стандарттык аральщтарга кол жетпейшн болса, аральщ ертндЫ дербес дайындау кажет (А косымшасын карацыз). Аральщ epiriнд1 Hi дербес эз1рлеуге ерекше жагдайларда гана жол бершедт

Атмосферальщ кем1р кышкыл газы аральщ ертщцге жэне 9cipece pH сштшк мэнд1мен аральщка эсер етедт Корганыс газыныц кемепмен бос кещспктеп газды тазарту, турактыльщты жаксартады. Барльщ аральщ ер1т1нд1лер уш1н ыдыстарды жми ашудан жэне жабудан, шамалы мелшерд1 алудан кашу керек. Реактивт1 ыдысты 6ipiHmi ашу уакытын белплеп кою кажет.

к;р СТ ISO 10523-2013

6.3    Салыстырылатын суйык электродтарды толтыруга арналган электролиттер. 0нд1рунп усыныс еткен электролит ертндюш пайдалану кажет болады.

6.4    Калий хлорид! ертндш (КС1) = 3 моль/л. Салыстыру электродына арналган электролит ретшде пайдаланылатын КС1 ертнд1сш эз1рлеу унпн, катты калий хлоридп суда ерггу кажет болады (6.1).

7 Жабдык жэне комекнн курылгылар

7.1    Сынама ipiKTeriui ыдыс тыгыз жабылады, Tyoi тепе, полиэтиленнен немесе шыныдан жасалган, мысалы, 100 WS ISO 4796-2 сэйкес белпс1 бар зертханальщ шыны сауыт. Пайдаланылатын тыгын Typi шыны сауытка ауаньщ енбеу1н болдырмауга мумкшдщ 6epyi кажет.

7.2    Температураны елшеуге арналган курылгы, 0,5 °С аспайтын жалпы кателЫмен елшеу журпзуге мумкшдщ беред1. Температуральщ берпшп пайдалануга усыныс жасалады (7.2.2).

7.2.1    0,5 °С шкалага бел1нген багамы бар термометр.

7.2.2    Жеке немесе рН-электродка пзбектелген температуральщ берпш, мысалы Pt 100, Pt 1000 немесе температуральщ берпыгп пайдалану мумкш болмаган жагдайда, Tepic температуральщ коэффициента пайдалану.

Курылгынын жумыс 1стеу1нен орын алган, температураны елшеу кезшдеп ауыткуды граду стык термометр дщ кемег1мен тузету керек.

7.3    pH-метр, мыналарды куй1не келт1руд1 карастырады:

a)    рН-электродтыц элеуетт1 нуктес1нен ( немесе ыгысу кернеу1);

b)    сутег1 сипатыныц TiKTiri;

c)    термокомпенсация;

d)    юру карсылыгы>1012 Ом.

Муныц сыртында, дисплейден pH мэш немесе кернеу туршдеп керсетк1шт1 алу мумкзн болуы унйн, рН-метрд1 куй1не келт1руге болады.

рН-метрдщ шешуш1 каб1лет1 0,01 pH немесе одан артьщ болуга ти1с.

Осы стандарты колдану уш1н рН-метрд1 колмен немесе автоматы турде агымдьщ кушне келпру м1ндета емес.

ЕСКЕРТПЕ. Рентабельд1 рН-метрде журпз1лет1н температуральщ компенсация, Нернст тендеуше непзделед1, ятни, температурата жэне электродты функцияныц теориялык TiKTiri нс сэйкес келетш температурага тэуелд1. Температуралык компенсация талданатын ертндашц pH мэшне температуралык тэуелд1л1пне эсер етпеуге тшс.

7.4    Шыны электрод жэне салыстыру электроды. Шыны электродтар пзбегшщ элеуета нуктес1, рН-электродтыц номинал мэн1нен ДрН = 0,5 аспай (енд1рунй талап еткен мэн) ауыткуга ти1с. Практикальщ пкпк мэн1 т1к кулаудыц кем1 95 % теорияльщ мэнш курауга тшс.

Салыстырма электроды репнде, 0,1 мл/куннен 2 мл/кунге дей1нп аякталу жылдамдыгы кез1нде элекролидтер epiTiHflici бар электродтар пайдаланылады.

Электролита epiTiHflici бар салыстыру электродтары уш1н, салыстырмалы немесе талданатын ертндщеп TnicTi кысымды салыстыру бойынша, салыстыру электродындагы электролита толтыру децгешн белг1леу жолымен жасалатын, барынша жогары артьщ гидростатикальщ кысымды камтамасыз ету кажет.

4

к;р СТ ISO 10523-2013

Сондай-ак, катты электролит! бар кымтак салыстыру электродтары жэне салыстыру электродтары (гель-электролит немесе полимеризат электролит!) пайдаланылады.

Электродтарды дайындаушыньщ нускауына сэйкес сактау керек.

Темени елшемд! электр етюзпш сынама унйн электролитшщ жотары элеуеп бар электродтарды пайдалану кажет. Егер елшемд! электр етюзпнй 30 мСм/м артьщ болса, салыстыру электродына гель-электролитт! немесе полимеризат электролита пайдаланута болады. Гель-электролит немесе полимеризат электролит, диафрагма шшдеп ауызсу элекролит элеуетшщ емес, ион аралыты есеб!нен журпзшуш камтамасыз ету кажет.

7.5 К^оспалаушы немесе булгауыш, талданатын сынама мен ауа арасындаты ен аз алмасумен жумыс жасайды.

8    Сынамаларды ipiKTey

pH мэщц тшелей сынама !р!ктелген жерде елшеу усынылады, ейткен!, су сынамасында жузеге асатын химияльщ, физикальщ немесе биологияльщ процестер кезшде жылдам езгеред!. Егер pH мэщц сынама !р!ктелген жерде елшеу мумюн болмаса, су сынамасын сынама ipiKTeriui ыдыска алый кояды (7.1). Ыдысты тольщ толтырады, оны, мысалы, тытыз киюласатын тытынмен тытындайды, бул ретте газ кешрнйктер! жэне сынама мен коршатан орта арасында газ жиналудан, мысалы, диоксид KeMipTeri белшуден кашу керек.

Сактау жэне тасымалдау кез!нде сынама, ISO 5667-3 бойынша 2 °С - 8° аралытында температура бойынша салкын жэне каранты орында турута Tnic.

Сынама ендег!ш ыдысты, ыдыстьщ тубше деГпн TycipmreH икемдш тупк кемег!мен, сынаманы epHeyi аркылы куй тан та дешн толтыру усынылады.

Зертханада pH мэнш негурлым жылдам елшейдт Олшеу журпзу кез!нде талданатын сынаманы тасымалдаута жэне сактаута арналтан факторларыньщ ьщтимал эсер!н тексеред!.

ISO 5667-3 бойынша судьщ жекелеген турлер! уш1н сынама ipiKTey эд!стемес!не ерекше кещл аударылады.

Тасымалдау мен сактау, зертханада pH мэнш елшеу кезшде белпЫздштщ басты факторы болып табылады. Eip орында елшеу нэтижеНнде, елшеудщ ен аз белпс!зд!г1 болады.

9    Сынак жург1зу

9.1 Сынакка эз1рлену

pH-электрод жумысы кез!нде енд1руш1 нускаулытын устану керек. рН-электродтыц дурью жумысын техникальщ кызмет керсету жэне тестшеу кемег1мен камтамасыз етед! (9.2).

Градустьщ аральщ ертнд1н1 эз1рлеу керек. Аральщты автоматы сэйкестенд1ру курылтысы уш1н ещцрунйнщ градустау жен1ндеп керсетк1штер!н басшылыкка алу керек.

Аральщ ер!т1нд1н1, улпнщ болжамды елшенепн шамасы ею аральщтыц pH мэндер! арасында болатындай етш тацдалады.

Температуральщ датчик орнатылмаган рН-электродын пайдаланган кезде, температуральщ берг1шт1 талданатын ертндше батырады.

Олшеу журпзу уннн, ещцрунйнщ талабы бойынша шынылы жэне кез келген салыстыру электродын немесе курастырылтан pH-электрод эз!рлейд1.

5