CYT

Майлыльщты аньщтау эд1С1

МОЛОКО Метод определения жирности

ЦР СТ ИСО 2446-2011

(ЕЮ2446:2008Milk - Determination of fat content, IDT)

Ресми басылым

Ь^азацстан Республикасы Индустрия жэне жаца технологиялар министрлтнщ Техникалык реттеу жэне метрология комитет! (Мемстандарт)

CYT

Майлылыкты аныктау aflici

ЦР СТ ИСО 2446-2011

(ISO 2446:2008Milk - Determination of fat content, IDT)

Ресми басылым

1^азацстан РеспубликасыИндустрия жэне жаца технологиялар министрлитнщТехникалыц реттеу жэне метрология комитет! (Мемстандарт)

ЦР СТ ИСО 2446-2011

9.2    Дайындалган сынамасы бар шакщаны (8-тарау) уш немесе терт рет абайлап аударып-тецкеред! жэне теменде сипатталгандай бутирометрге талап етшетш сут келемш елшеп алады.

Сутке арналган тамшуырга (6.1) сут градуирлеу белпш децгешнен жогары тартады жэне шыгару уштыгыньщ сырткы жагын онда сут калмайтындай ет1п суртед1. Уштыгыньщ жщшше ушы сынама салынган ецкейтшген шакща аузыныц imKi жагына тиетшдей ет1п, тамшуырды кез децгешнде градуирлеу белпЫмен т1к устайды жэне менисктщ жогаргы meri (6ipaK керуге киын теменп жаты емес) градуирлеу белпшмен (6.1.2 карацыз) туй1спей1нше, суттщ тамшуырдан агып кету1не мумюндпс береди

Улп салынган бетелкес1 бар, содан кей1н т1к калыпта турган бутирометр! бар шашыраткышты алып тастау кажет. Бутирометр аузыныц теменп белнтнен сэл томен шашыратцыштыц ушын шамамен 45 °С бурышпен тамшуырды етюзу керек. Мумющцгшше кынщылмен кез келген араласудыц алдын алып, кыпщыл бетше цабатты алу ушш суттщ бутирометрдщ пшне жатык томен агуына мумюндж беру керек. Агу тоцтаганнан кешн 3 сек дейш кутш, аузыныц теменп белтне тамшуыр ушын типзш, содан кешн тамшуырды алып тастау кажет. Бутирометр ушына сут тимеу1 ушш сактык бивдру керек.

Сынама салынган шащнадан тамшуырдыц уштыгын алып шыгады. Содан кешн бутирометрд! тт калыпта устап отырып жэне уштыктыц жщппке ушы бутирометр аузыныц тубшен дэл томен болатындай шамамен 45° бурышпен тамшуырды устап, кышкылмен араласудыц алдын алу ушш Кынщыл бетше кабаттыц тузшу1 ушш суттщ бутирометрден томен жай агуына мумюндпс береди Агу токтаганнан кешн 3 сек еткен соц тамшуырдыц тар ушымен аузыныц теменп белизне типзед! жэне содан кешн тамшуырды алып шыгады. Суттщ бутирометр аузына тиюше жол бермейдп

9.3    Автоматты елшем куралын немесе сактандыру тамшуырын (6.4) пайдаланып, (1,0 ± 0,05) мл изоамил спиртш (5.2) бутирометрге елшеп куяды. Изоамил спиртш бутирометрд!ц аузына тиюше жэне осы сатыда бутирометрдег! суйьщтыктыц араласуына жол бершмейдп

9.4    Бутирометрд! шпндепсш араластырмай, катты тыгындап беютед!. Ею жакты тыгынды пайдалану кез!нде оны ец кец болт ауыз басыныц децгей!не жеткенге дейш беютед!. Бугаттаушы тыгынды пайдалану кез!нде оны бутирометрдщ аузына тигенге дейш орнатады.

9.5    Оныц штшдепс! мукият араласканша жэне белок толыгымен ер!мейшше, ягни ак белшектер! жойьшганга дейш тыгын сынган немесе элс!реген жагдайда тшсп тэсшмен коргалган бутирометрд! (6.5) сшюлейд! жэне аударып-тоцкередп

9.6    бутирометрд! ушртюге (6.6) тезарада орналастырады, 2 мин шпнде (350 ± 50) g салыстырмалы удеу уш!н талап етшетш жумыс жылдамдыгына жетюзедп

9.7    Бутирометрд! ушртюден алып шыгады жэне, кажетпгше карай,

8

К;Р СТ ИСО 2446-2011

шкаладагы май баганы тыгындарын козгалыспен реттейдь Бутирометрд1 су моншасына (6.7) тыгынмен темен карай (65 ± 2) °С температурада 3 мин кем емес жэне 10 мин артьщ емес уакытка су моншасына салады; су децгеш май баганыныц жогаргы белтнен жогары болуга тшс.

9.8    Бутирометрд1 су моншасынан алады жэне май баганыныц теменп белил шкаланыц жогаргы белтне орналасатындай ет1п тыгынды реттейдь Кдтты резецке тыгынды пайдалану кезшде оны сэл тартып алу жэне аузына итермей усынылады. Бугаттаушы тыгынды пайдалану кезшде юлтп кояды жэне май баганын талап етшетш калыпца дейш кетеру ушш жеткшкп куш салады.

Май баганыныц теменп белнтмен сэйкес келетш шкаладагы керсеткшт белгшейдц содан кей1н май баганын жылжытпау ушш май баганыныц жогаргы белйшдеп менисктщ теменп нуктес1мен сэйкес келетш шкаладагы керсеткшт тез белгшейд1. Баганныц жогаргы бел1пндеп керсетюштер шкаланыц жацын бел1н1с1нщ жартысына тецест1ршед1. Есептеу кезшде бутирометрд1 т1к устайды, бул ретте май баганыныц шекарасы кез децгешнде болуга тшс (10.1 царацыз).

ЕСКЕРТПЕ Егер, лайлы май немесе кара туст1 май май баганы туб1нде коспалар болган жагдайда, май мелшершщ мэш шынайы бола алмайды.

9.9    Егер алынган мэнд1 тексеру талап етшсе, бутирометрд1 су моншасына (6.7) (65 ± 2) °С температурада 3 мин кем емес жэне 10 минуттан артьщ емес уацытца кайтадан салады, оны моншадан алып шыгып, керсетюшп 9.8-де керсетшгендей кайтадан белгшейдц

9.10    Гербер эд1с1 3.1-де бершген аньщтаманы канагаттандыратына кез жетюзу уш1н ISO 1211 бойынша осы стандартка жэне бакылау эд1с1не сэйкес Гербер эд1с1мен салыстырмалы аньщтаманы мерз1м сайын журпзу кажет.

10 Нэтижелерд1 оцдеу

10.1    Есептеу эдш

Суттеп майдыц мелшер1 мынаны курайды

В-А

А - май баганыныц теменп шекарасы бойынша керсетюштер;

В - май баганыныц жогаргы шекарасы бойынша керсетюштер.

Майдыц мелшер1 100 г сутке майдыц грамымен немесе 100 мл сутке май грамымен сутке арналган тамшуыр шкаласына тус1ршген елшем б1рлшше байланысты ернектелед1.

10.2    Кайталанушылык

Крыска уакыт аралыгы цпшде 6ip жабдьщта 6ip оператор 6ip зертханада б1рдей улгшерде 6ip эд1ст1 колданумен алынган ею тэуелс1з б1рдей сынау нэтижес1 арасындагы абсолют айырмашылык бутирометр шкаласыныц 6ip ец аз белЫсше сэйкес келетш мэннен аспауга тшс. Шкала кателт 0,01 % кем

ЦР СТ ИСО 2446-2011

бутирометрлерд1 пайдалану кезшде (мысалы, 6.1.3 карацыз), жогарыда аньщталгандай алынган ею аньщтаманыц нэтижелер1 арасындагы айырмашыльщ шкаланьщ ец аз белнпсшщ жартысына сэйкес келет1н мэннен аспауга raic.

10.3    Нэтижелерд1 гузету

Егер алынган мэн сутке арналган тамшуырдыц кемепмен алынган нэтижелер бакылау эд1с1мен алынган нэтижелерге сэйкес келсе, онда кажетпгше карай, тшст1 тузетулер енпзшеда (6.1.3 карацыз).

10.4    Арнайы максаттарга арналган бутирометрлердщ дэлди!

9.10-да керсетшген салыстырмалы аньщтамалар уш1н жэне Гербер эд1с1 бойынша майдьщ мумющцгшше дэл1рек мэнш алу кажет кезде баска арнайы максаттар ушш шкаласыньщ кателт 0,01 % кем жэне керсетюнп май кем дегенде 0,01 % бутирометр пайдаланылады. Егер кажет болса, 10.3-те керсетшгендей тузету етюзу керек.

11 Курамында консерванттар бар сутке арналган турленд1ршген эд1стеме

11.1    Бутш жэне iniiHapa майсыздандырылган, шию жэне консерванттар (мысалы, калий бихроматы, сынап хлорид1 (II) немесе бершген ею реактивлц коспасы) косьшып пастерленген сут уш1н белгш1 6ip жагдайларда мынадай эд1стеме колданылады. Егер суттеп консерванттар концентрациясы, консервшенген сутт1 сактау узактыгы мен шарттары аныктау нэтижес1 консервантсыз жас сут уш1н алынган нэтижеге уксас болса, эд1стеме колданылады.

Егер курамында консерванттар бар сут гомогендеу процесшен отсе, 12-бел1кте керсетшген эд1стемен1 колдану керек, б1рак бул ретте 11.4 бойынша ти1ст1 сатыда белоктыц тольщ ер1ген1не кез жетюзу кажет.

Егер курамында консерванттар бар сут майсыздандырылса, 13-бел1кте керсетшген эд1стемеш колдану керек, 6ipaK бул ретте 11.4 бойынша тшсл сатыда белоктыц толык ершенше кез жетюзу кажет.

11.2    5 жэне 6-белпстерде керсетшген реактивтер мен куралдар Колданылады.

11.3    Сыналатын сынаманы 8-ге сэйкес дайындайды. Курамында консерванттар бар сут эдетте юлегей кабаты толык сщу уш1н 35 °С-тан 40 °С дейшп температурага дей1н жайлап кыздыру талап етшед1.

11.4    9-да керсетшген процедура орындалады. Егер сутте консерванттар болса, онда белоктыц толыгымен еруше кол жетюзуде киындыктар туындауы мумюн (9.5 карацыз). Бул жагдайда ак белшектер жойылганга дей1н бутирометрд1 мерз1м сайын сшкшеп жэне аударып, бутирометрд1 тыгынын томен каратып (65 ± 2) °С температурада су моншасына (6.7) салады. Содан кей1н 9.6 - 9.9 бойынша процедураны орындайды.

К;Р СТ ИСО 2446-2011

Егер белокты epiiy унпн талап етшетш су моншасында болу уак;ыты 10 минуттан асса, онда эд1с дэл нэтиже бермейд1 жэне сынамага колданылмайды.

11.5 Май молшер1 10.1 бойынша есептеледй 10.2, 10.3 жэне 10.4 талаптары колданылады.

12 Гомогендеу прощен еткен сутке арналган турлещцршген эд1стеме

ЕСКЕРТПЕ Осы эд1с бойынша алынган нэтиже (гомогендеу процесшен еткен сутке арналган турлещцршген эдк) шынайы мэнмен салыстырылганда сэл кетершедг

12.1    5 жэне б-бвлштерде керсетшген реагенттер мен жабдьщ колданылады.

12.2    8-бел1кте керсетшгендей сынаманы орындайды.

12.3    9.1-ден коса алгандагы 9.8 дешнп процедура орындалады жэне май мелшершщ алганщы мэш алынады.

Егер аньщтау б1рнеше сынамада 6ip мезгшде орындалса, сынама сериясынан алынган алганщы сынама унпн мэндерд1 есептеуге 3 мин откен соц Kipicefli. Есептегеннен кешн эрб1р бутирометрд1 (65 ± 2) °С температурадагы су моншасына (6.7) салады. Бутирометрлердщ ец кеп саны олардан алынган керсеткшггерд1 белгшенген уакыт шепне (9.7) дейш есептеуге болатындай болуга тшс.

12.4    9.6, 9.7 жэне 9.8-де бершген процедура кайталанады жэне май мелшершщ еюнш1 мэн1 алынады. Егер екппш мэн шкаланыц ец аз белш1сшщ жартысынан кеб1не 6ipiHHiiciHeH аспаса, онда екшнп мэн суттег1 май мелшер1 рет1нде жазылуга ти1с.

12.5    Егер екшнп мэн шкаланыц ец аз белннс1 жартысынан кеб1сше 6ipiHini мэннен асатын болса, 9,6, 9,7 жэне 9.8-де бершген процедура кайталанады жэне май мелшер1н1ц ушшш1 мэш алынады. Егер уш^ннп мэн шкаланыц ец аз 6eniHici жартысынан кеб1сше екшш1 мэннен аспаса, уш1нш1 мэн суттеп май мелшер1 рет1нде жазылуга тшс.

12.6    Егер утш^нш1 мэн шкаланыц ец аз бел1н1с1 жартысынан кеб1сше екшш1 мэннен асатын болса, 9,6, 9,7 жэне 9.8-де бершген процедура дайталанады жэне май мелшершщ твртшнп мэн1 алынады. Терт1нш1 мэн суттеп май мелшер1 етшде жазылуга тшс, 6ipaK егер бул мэн шкаланыц ец аз белш1с1 жартысынан кеб1сше уш1нш1 мэннен аспаса, онда дэлдш кумэн тугызады.

12.7    10.1-де керсетшгендей май мелшер1 есептелед1. 10.2, 10.3 жэне 10.4 талаптары цолданылады.

ЕСКЕРТПЕ Егер б1рнеше рет жасалган уй1рткшеуден кейш май лайлы немесе кара туст1 болса, немесе егер май баганы туб1нде ак немесе кара материал болса, май мелшершщ мэш дэл болмайды.

11

ЦР СТ ИСО 2446-2011

13    Майсыздандырылган сутке ариалган турленд1ршген эдктеме

13.1    Тюсшше (20,0 ± 0,2) мл куюрт кышкылын (5.1) жэне (2,0 ± 0,05) мл изоамил спирт1н (5.2) молшерлеу мумкшдплмен автоматты елшем куралдары немесе сактандыру тамшуырлары (6.3 жэне 6.4) 0 до 0,5% дешнп шкалалы бутирометр (6.2) унпн пайдаланылады.

13.2    Сутке ариалган тамшуырды (6.1) пайдалана отырып, 8-болште сипатталгандай дайындалган (2 х 10,77) мл эдеттеп колемнен ею есе улкен сынама улес1н 20 °С-да бутирометрге косады.

13.3    9.1 - 9.7-де бершген процедураларды орындайды. Содан кешн бутирометрд1 су моншасынан алый шыгады, тез арада ушрткшеуд1 (9.6) кайталайды, к;ажетт1 температураны орнатады (9.7) жэне 9.8 - 9.10 бойынша процедураларды орындауды жалгастырады.

13.4    Май мелшерш 10.1-де сипатталгандай есептейд1. Гербер эд1с1мен (10.3 царацыз жэне ISO 1211 бойынша Розе-Готлиб эдклмен (6.1.3 карацыз) май мелшер1 эр турл1 майсыздандырылган сутте салыстырмалы аньщтау нэтижелер1н статистикальщ талдау кемепмен аньщталган тшсп тузетущ к;олданады.

Егер бутирометрде шкала бойынша корсетюштерд1 ок;у уш1н май жеткшказ болса, май молшер1 10.1 бойынша есептелмеу1 мумюн; бул жагдайда май молшершщ керсетюштерш, мысалы «нел», «елеус1з молшер», «аз елшенетш сан» ретшде жазып алынады.

14    Сынак хаттамасы

Сынак; хаттамасында мынадай аппарат болуга raic:

a)    сынаманы тольщ б1рдейлещцру ушш к;ажетт1 барльщ акдарат;

b)    егер ол белгш1 болса, крлданылатын ipiKTey эд1с1;

c)    осы стандартна сштемес1 бар нолданылатын сынау эд1сц

d)    эд1стемен1ц осы стандартта бершмеген немесе м1ндетт1 емес рет1нде нарастырылган барльщ ерекшел1ктер1, сондай-ак; нэтижелерге эсер ете алатын кез келген жагдайды сипаттау;

e)    алынган сынан нэтижелерц

f)    май молшерш корсету тэсш (массальщ улес1 немесе массальщ концентрация);

g)    сутке ариалган тамшуырдыц сыйымдылыгы;

h)    бутирометр шкаласыныц аунымы;

i)    нэтижеш 10.3 бойынша тузету журпзшда ме, сондай-ак процедура 10.4 бойынша орындалды ма - сштеме;

j)    кумэнд1 дэлд1к нэтижес1 алынганы туралы куэл1к ететш барлык бакылаулар (мысалы, 8.1, 9.8 жэне 12.7 ескертпелерш карацыз, 11.4 жэне 12.6 еюнпп абзацы)

12

К;Р СТ ИСО 2446-2011

А косымшасы

(мшдетп)

Сутке арналган тамшуырдыц сыйымдылыгын тексеру эд1с1

А.1 Белме температурасында сумей жэне тамшуырмен операцияларды орындайды.

А.2 Градуирлеу белпсшен б1рнеше миллиметрге жогары децгейге дейш сутке арналган муцият тазартылган тамшуырга дистилденген суды жинап алады, содан кешн Судан тазарту унпн тамшуыр ушыныц сыртцы бетш суртедг Тамшуырды градуирлеу белпшмен тж кез децгешнде устайды жэне менисктщ теменп нуктеш градуирлеу белпшмен сэйкес келгенге дейш тамшуырдыц Судан агып кетуше мумкщдпс бередг Келбеу шыны стацанныц iniKi жагына уштьщтыц жогаргы белтн тыгыздап тез кетерш, уштьщтыц жогаргы белптнде цалган суды алып тастайды.

А.З Бул ретте елшеуге арналган келбеу шащнаныц (алдын ала елшенген) imKi жагына жогаргы белт rain туратындай етш тамшуырды тпс устап, тамшуырдан судыц кезге Keprnyi тоцтаганга дейш ерюн агып кетуше мумкщднс бередг 3 сек еткен соц елшеуге арналган шащнаны уштьщтан алып, шащнаны жабады, оны елшещй жэне тамшуырдан еткен су массасын есептейдг Су температурасын ОД °С дейшп дэлд1кпен жазып алады. Келемдш шыны ыдысты градуирлеу кезшде цолданылатын тшст1 кестелерд1 пайдаланып, 20°С кезшде (тропикальщ елдерде 27 °С) тамшуырдан аьщан судыц келем1 ретшде миллилитрмен тамшуыр сыйымдылыгы есептеледь

13

ЦР СТ ИСО 2446-2011

D.A цосымшасы

(ащтраттьщ)

Мемлекеттж стандарттардыц сштеме халыцаральщ стандарттарга сэйкестМ туралы мэл1меттер

Мемлекетпк стандарттардьщ сштеме хальщаралык; стандарттарга сэйкестт туралы мэл1меттер D.A.1 кестесшде бершген.

D.A 1 KecTeci

Сштеме хальщаральщ стандарттын; белгшену1 мен атауы	Сэйкестнс дэрежес1	Тшсп мемлекетпк стандарттын; белгшену1 мен атауы
ISO 488 «Milk. Determination of fat content. Gerber butyrometers» (Сут. Май мелшерш аньщтау. Гербер бутирометр nepi).	IDT	К? СТ ИСО 488-2009 «Сут. Май мелшерш аныктау. Г ербер эдici»

14

ЦР СТ ИСО 2446-2011

0ОЖ 637.14    МСЖ    67.100.10

Тушнд1 сездер: сут, майлылыгын аньщтау эд1с1, Гербер эд1с1, сутке арналган тамшуырлар

МОЛОКО Метод определения жирности

СТ РК ИСО 2446-2011

(ISO 2446:2008Milk - Determination of fat content, IDT)

Издание официальное

Комитет технического регулирования и метрологии Министерства индустрии и новых технологий Республики Казахстан

(Госстандарт)

Астана

Алгысез

1    Техникальщ реттеу жэне метрология комитетшщ «Казахстан

стандарттау жэне сертификаттау институты» республикальщ мемлекеттак кэсшорны жэне №    72    «Нанотехнологиялар»    стандарттау    женшдеп

техникальщ комитет! Э31РЛЕП ЕНГ13Д1

2    Казахстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрлтнщ Техникальщ реттеу жэне технология комитета торагасыньщ 2011 жьшгы «04» ьсазандагы № 517-од буйрыгымен БЕК1Т1Л1П ^ОЛДАНЫСЗ^А ЕНГ131ЛД1

3    Осы стандарт ISO 2446:2008 Milk - Determination of fat content, IDT (Сут - Майлылыгын аньщтау oflici) хальщаральщ стандартымен б1рдей.

ISO 2446 хальщаральщ стандартын Тамав; ешмдер1 ISO ТС 34 техникальщ комитета, Сут жэне сут ешмдер1 ПК 2 iunci комитета эз1рледг

Агылшын тшшен (еп) аударылды.

Мемлекеттак стандарттардыц сштеме хальщаральщ стандарттарга сэйкестап туралы мэл1меттер D.A к;осалк;ы цосымшасында бершген.

Сэйкестак дэрежес1 - б1рдей (IDT).

4    Б1Р1НШ1 ТЕКСЕРУ MEP3IMI ТЕКСЕРУДЩ КЕЗЕВД1Л1Г1

5    АЛГА1П РЕТ ЕНГ131ЛД1

Осы стандартна. енгЫлетт взгерттер туралы ацпарат жыл сайын басып шыгарылатын «Стандарттау жвнтдег\ нормативтш цужаттар» ацпараттъщ сттеместе, ал взгерштер мен тузетулер мэтт - ай сайын басып шыгарылатын «Мемлекеттш стандарттар» ацпараттъщ сттеместе жарияланады. Осы стандарт цайта царалган немесе ауыстырылган (жойылган) жагдайда, muicmi ацпарат ай сайын басып шыгарылатын «Мемлекеттш стандарттар» ацпараттъщ сттеместе жарияланады

Осы стандарт Кдзаьсстан Республикасы Индустрия жене жаца технологиялар министрлтнщ Техникальщ реттеу жене метрология комитетшщ руксатынсыз ресми басылым ретшде тольщтай немесе белшектелш басылып шыгарыла, кебейтше жене таратыла алмайды

Предисловие

1    ПОДГОТОВЛЕН И ВНЕСЕН республиканским государственным предприятием «Казахстанский институт стандартизации и сертификации» Комитета технического регулирования и метрологии и техническим комитетом по стандартизации № 72 «Нанотехнологии»

2    УТВЕРЖДЕН И ВВЕДЕН В ДЕЙСТВИЕ Приказом Председателя Комитета технического регулирования и метрологии Министерства индустрии и новых технологий Республики Казахстан от «04» октября 2011 года№ 517 - од

3    Настоящий стандарт идентичен международному стандарту ISO 2446:2008 Milk - Determination of fat content, IDT (Молоко - Метод определения жирности)

Международный стандарт ISO 2446 разработан Техническим комитетом ISO ТС 34, Пищевые продукты, Подкомитетом ПК 2, Молоко и молочные продукты.

Перевод с английского языка (еп).

Сведения о соответствии государственных стандартов ссылочным международным стандартам, приведены в дополнительном Приложении D.A.

Степень соответствия - идентичная (IDT).

4    СРОК ПЕРВОЙ ПРОВЕРКИ ПЕРИОДИЧНОСТЬ ПРОВЕРКИ

5    ВВЕДЕН ВПЕРВЫЕ

Информация об изменениях к настоящему стандарту публикуется в ежегодно издаваемом информационном указателе «Нормативные документы по стандартизации», а текст изменений и поправок - в ежемесячно издаваемых информационных указателях «Государственные стандарты». В случае пересмотра (замены) или отмены настоящего стандарта соответствующее уведомление будет опубликовано в ежемесячно издаваемом информационном указателе «Государственные стандарты»

Настоящий стандарт не может быть полностью или частично воспроизведен, тиражирован и распространен в качестве официального издания без разрешения Комитета технического регулирования и метрологии Министерства индустрии и новых технологий Республики Казахстан

II

К;Р СТ ИСО 2446-2011

КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫЦ МЕМЛЕКЕТТ1К СТАНДАРТЫ

CYT

Майлылыцты аныктау эд1с1

Енпзшген куш2012-07-01

1    Колданылу саласы

Осы стандарт суттеп май молшерш аныктау 9flici (Гербер эдкш) белгшейдк сутке арналган тамшуырлардыц тшсп сыйымдылыгын аньщтау жоншдеп усынымдарды жэне cyTTeri май мвлшер1 май мелшер1 бойынша орташа керсетюшке сэйкес келмеген жагдайда (6.1 карацыз) нэтижелерге колданылатын тузетулерд1 камтиды. Сутке арналган тамшуырдыц сыйымдьшыгын тексеру А косымшасына сэйкес жузеге асырылады.

Эдю суйьщ бутш немесе iuiiHapa майсыздандырылган шик1затка жэне пастерленген сутке колданылады. Турлещцршген эд1с мыналар уш1н колданылады:

a)    курамында белгпп 6ip консерванттар бар сут (11-тарауды карацыз);

b)    гомогендеу процес1нен еткен сут, атап айтканда, стерилденген сут жэне жогары температуралы ондеуден еткен сут (12-тарауды карацыз);

c)    майсыздандырылган сут (13-тарауды карацыз).

2    Нормативтнс сштемелер

Осы стандартты колдану уш1н мынадай сштемелк нормативт1к кужаттар кажет. Куш корсетшмеген сштемелер ушш сштеме кужаттыц соцгы басылымы (оныц барльщ езгер1стер1мен коса алганда) колданьшады:

К,Р СТ 1.9-2007 Цазацстан Республикасыныц Мемлекеттт техникальщ реттеу жуйесг. К,азацстан Республикасында халыцаралыц, вщрлж жэне шет мемлекеттердщ улттыц стандарттарын, стандарттау жвтндег! басца нормативтж цужаттарды цолдану mdpmi6i.

ISO 488-2008*Milk - Determination of fat content - Gerber butyrometers (Сут. Май молшерш аньщтау. Гербер бутирометрлер1).

ISO 1211-2010* Milk - Determination of fat content - Gravimetric Method (Reference method) (Сут. Май молшерш аныктау. Гравиметр лк эдк (Бакылау эдасО).

ЕСКЕРТПЕ Осы стандартты пайдалану кезшде сштемелк стандарттардыц колданылуын агымдагы жылдагы жай-куш бойынша жыл сайын басылып шыгарылатын «Стандарттау женшдеп нормативтк кужаттардьщ сштемео» ацпараттык; сштемеш бойынша жэне агымдагы жылы жарияланган тшсп ай сайын басылып шыгарылатын акпараттьщ сштемелер бойынша тексерген дурыс. Егер сштеме кужат ауыстырьшса, (езгертшсе), онда осы стандартты пайдаланган кезде ауыстырылган (езгертшген)

* КР СТ 1.9 сэйкес колданьшады

Ресми басылым

ЦР СТ ИСО 2446-2011

стандартты басшыльнща алу керек. Егер сштеме кркат ауыстырылмай жойылса, онда оган сштеме бершген ереже осы сштемеш цозгамайтын болйсте цолданылады.

3    Терминдер мен аньщтамалар

Осы стандартта тшст1 аньщтамасымен 6ipre мынадай термин крлданылады:

3.1    Гербер aflici (Gerber method): ISO 1211-re сэйкес бакылау эдЫмен алынган мэнге сэйкес келетш немесе онымен белгш 6ip тэуелдшкпен байланысты сутке арналган пайдаланылатын тамшуырдыц сыйымдылыгына байланысты майдыц массальщ улесшщ немесе массальщ концентрациясы Monmepi орындау кез1нде аньщталатын эмперикальщ эд1с.

ЕСКЕРТПЕ Майдыц массальщ yneci 100 г сутке граммен, ал майдыц массальщ концентрациясы 100 мл сутке граммен керсетшедь

4    Эдмгпц мэш

Сут майын белокты куюрт кынщылымен ерикеннен кешн бутирометрде ушртюмен белед1. Бел1ну изоамил спиртшщ шагын мелшер1н досуга ьщпал етедг Бутирометр май молшершщ тпселей керсетюшш есептеуге мумюндж беретшдей етш градуирленген.

5    Реактивтер

Белгшенген аналитикальщ квалификация реактивтерш, дистилденген немесе минералдандырылмаган суды немесе балама жишк суын кдпдану кажет.

5.1    Куюрт кьшщылы

5.1.1    Куюрт кыищылына койылатын талаптар

Кук1рт цынщылында шамамен (90,4 ± 0,8) % H₂S0₄ массальщ улеске сэйкес келетш, 20 °С температура кезшдеп (1,816 ± 0,004) г/мл тыгыздьщ б о луга тшс. Кщнщыл суспензиядан бос, тусшз немесе ашьщ кэрштас тусшен коцыр емес тусте болуга тшс жэне 5.1.2 бойынша талдау етюзгеннен кешн пайдаланьшады.

5.1.2    Куюрт кынщылыныц сэйкестнтн талдау

5.1.2.1    Талдау максаты

Куюрт цыпщылы тыгыздыгы мен сыртцы Typi бойынша 5.1.1 талаптарына сэйкес келедц б1рак; Гербер эд1с1 ушш сэйкес келмейд1. Пайдаланар алдында стандарттьщ куюрт ьщшщылымен салыстыру аркылы кук1ртт1ц жарамдылыгын тексеру кажет.

5.1.2.2    Стандарттык куюрт кышцылы

Массальщ улеЫ 98% жэне тыгыздыгы 20 °С температурада 1,84 г/мл болатын куюрт кынщылын (мысалы, H₂S0₄) суга 5.1.1-де керсетшген

К;Р СТ ИСО 2446-2011

шектерде тыгыздьщпен ертщцш алу ушш досады.

ЕСКЕРТПЕ TnicTi ареометр дщ кемепмен суйытьшган куирт кыпщылыньщ тыгыздыгын тексере отырып, шамамен 1 л стандарттьщ куюрт кыпщылын массалык улес1 98% болатын 908 мл куюрт кыпщылын 160 мл суга косу аркылы алады жэне кажетпгше карай, оны судыц шагын келемш немесе массалык улес1 98% кышкылды косу аркылы талап етшетш келемге дейш жетк1зед1.

5.1.2.3 Салыстыру эдк1

Гербер эд1с1мен майдьщ мелшерш аньщтайды. Шкаласыньщ кателпл 0,01% артьщ емес бутирометрд1 жэне стандарттьщ изоамил спиртш (5.2.6.2) пайдаланып, орындау ушш май мелшер1 орташа бут1н суттщ торт ynrici бойынша ею топты алады. Талдау отк1зу кезшде улп топтарыньщ б1ршде 10 мл сыналатын кук1рт кыпщылын, ал еюннпсшде 10 мл стандарттьщ куюрт кыпщылын (5.1.2.2) пайдаланады. Бутирометрлерд1 сшюлеу сатысынан бастап ерюн устайды. 0,01 % майдыц жакын болЫсше керсеткшт белгшейд1 (корсетюпт кем дегенде ею адам жазып алады). Суттщ торт улпсщдеп майдын; сыналатын куюрт кыпщылын пайдалану кезшде алынган орташа молшер1 стандарттьщ кук1рт кыпщылын пайдалану кезшде алынган орташа мэнн1ц 0,015 % майынан артьщ емес ерекшеленуге raic.

5.2 Изоамил спирИ

5.2.1    Изоамил спиртшщ курамы

Колемд1к yneci 98 % кем емес изоамил спиртшде З-метилбутан-1-ол жэне 2-метилбутан-1-ол алганщы спирттер1 болуга ти1с, непзп коспалардыц, 2-метилпропан-1-ол и бутан-1-ол болота жол бершедг Спирт еюний пентанолдардан, 2-метилбутан-2-ол, фуран-2-ол (фурфурол, фуран-2-карбоксальдегид, 2-фуральдегид), бензиннен жэне онд1р1ст1к бензолдан ерюн болуга raic.

Судыц шагын мелшер1 болуга жол бершедг

5.2.2    Изоамил спиртшщ физикалык касиеттер1

Изоамил спирта таза жэне тусс1з болуга ти1с.

5.2.3    Изоамил спиртшщ тыгыздыгы

20 °С температурада изомил спиртшщ тыгыздыгы 0,808 г/мл-ден 0,818 г/мл дейш курауга raic.

5.2.4    Фуран-2-ол жэне баска органикалык коспалар

5 мл изоамил спирт1н 5 мл кук1рт цыпщылына (5.1) косу кезшде ертщц сары тустен ашьщ коцыр туске дейш айналуга raic.

5.2.5    Изоамил спиртш дистилляциялау саласы

Егер изоамил спирт1 101,3 кПа кысым кез1нде айдалса, 98 % кем емес спирт (колем1 бойынша) 132 °С томен температурада жэне 5 % артьщ емес спирт (колем1 бойынша) 128 °С температурадан томен айдалуга raic. Айдаганнан кейш цатты тунба болмауга raic.

Егер айдау уакытында атмосферальщ кысым 101,3 кПа томен немесе жогары болса, белгшенген температура 0,3 °С/кПа-га ти1с1нше жогарылуга

3

ЦР СТ ИСО 2446-2011

немесе темендеуге тик.

5.2.6 Изоамил спиртшщ жарамдылыгып талдау

5.2.6.1    Талдау мацсаты

Изоамил спирп 5.2.1-5.2.5 талаптарын кднагаттандыра алады, GipaK; Гербер эдш унин сэйкес келмейд1. Пайдаланар алдында стандарттьщ изоамил спирт1мен салыстыру арк;ылы изоамил спиртш жарамдылыгына тексеру к;ажет.

5.2.6.2    Стандартна изоамил спирп

Tmcri фракцияльщ баганды пайдаланып жэне 128 °С-тан бастап 131,5 °С дешнп кдйнау температурасындагы фракцияны жинай отырып (5.2.5, еюнпп абзацты царацыз), 5.2.1 - 5.2.5 талаптарына сэйкес келетш изоамил спирпн айдайды.

Алынган фракция мынадай талаптарга сэйкес келуге raic:

a)    газ-суйьщтьщ хроматографиясы эд1с1мен талдауды орындау кез1нде 99% кем емес (келем1 бойынша) спирт З-метилбутан-1-ол-дан жэне 2-метилбутан-1-ол-дан туруга тик. 2-метилпропан-1-ол жэне бутана-1-ол-ды цоспаганда, баскд коспалардыц айтарльщтай аз келемде болуына жол бершедц

b)    5.2.6.3 бойынша эдкпен салыстыру етюзу кезшде айдау барысында жиналган алганщы 10 % жэне соцгы 10 % фракцияда суттеп май молшер1 бойынша 0,015 % артьщ ерекшеленбеуге тшс.

Егер фракция ею талапты да канагаттандырса, онда спирт стандарттьщ изоамил спирт ретшде карастырылады. Стандарттьщ изоамил спирп кдрацгы жэне салщлн жерде устаган жагдайда б1рнеше жыл бойы пайдаланылады.

5.2.6.3    Салыстыру эдктемеа

Майдыц мелшер1н сипатталган Гербер эд1с1мен аньщтайды, бул ушш шкала ^ателт 0,01 % артьщ емес бутирометрд1 жэне стандарттык кук1рт кыищылын (5.1.2.2) пайдаланып, майыныц мелшер1 орташа бут1н сутт1ц терт улпш бойынша ею топты алады. Талдау етюзу кезшде улп топтарыныц б1р1нде 1 мл изоамил спирпн, ал еюнийсшде 1 мл стандартын изоамил спиртш (5.2.6.2) пайдаланады.

Бутирометрлерд1 сшюлеу сатысынан бастап ерюн устайды. 0,01 % майдыц жакын белшкше керсетюштерд1 белгшейд1 (керсетюштерд1 кем дегенде ею адам белгшеуге тшс).

Сутт1ц терт улпсшдеп майдыц мелшер1н1ц изоамил спирпн пайдалану кезшде алынган орташа мэн1 стандарттьщ изоамил спирпн пайдалану кезшде алынган орташа мэннщ 0,015 % артьщ ерекшеленбеуге тшс.

Егер изоамил спиртш цолдану аньщтау нэтижес1нде айтарльщтай айырмашыльщтарга экелмейпш тэж1рибе жузшде расталса, оныц орнына жасанды изоамил спиртш немесе изоамил спирпн ауыстыргышты к;олдануга жол бершедн

4

К;Р СТ ИСО 2446-2011

6 Жабдьщ

6.1    Сутке арналган тамшуыр

6.1.1    Сутке арналган тамшуырда 6ip градуирлеу белпш болуга ти1с жэне сыйымдыльщ колем бойынша, миллилитрмен аньщталуга тшс, ол А цосымшасында керсетшгендей оны босату кез1нде 20°С температурада тамшуырмен шыгарып тегшедь

Тамшуырдын; А цосымшасына сэйкес эд1спен аньщталган сыйымдыльщ 0,03 мл артьщ 6.1.3-ке сэйкес белгшенген номинал сыйымдыльщтан ерекшеленбеуге raic.

6.1.2    Сутке арналган тамшуырдыц сыйымдылыгы 9.2-ге сэйкес тамшуырды (сут децгей1 градуирлеу белг1с1мен сэйкес келген кезде менискшщ жогаргы белптн пайдаланып) жэне нэтижен1 ернектеуд1ц цандай да 6ip цабылданган тэсшн (3-бел1кт1 царацыз) пайдалану кезшде, май мелшершщ цолданыстагы мэн1 майыныц мелшер1 суттеп майдьщ цабылданган орташа мэн1мен б1рдей бутш cyrri пайдаланып бацылау эдшш цолдану кез1нде алынган мэнге сэйкес келетшдей болуга ти1с.

Сут ушш кейб1р тамшуырларды пайдалану кез1нде сут тамшуырдан агып шьнщан уацытта менисктщ теменп белтн бацылауга болады. Егер осындай тамшуырлар пайдаланылса, олардыц сыйымдылыгы сут бар тамшуырды пайдалану кез!нде май мелшершщ орташа мэн1 жогарыда керсетшген талапты цанагаттандыратындай болуга raic.

6.1.3    Эр елде май мелшер1 эр турл1 бут1н сут турлершщ айтарльщтай мелшерше цатысты ISO 1211-де бершген бацылау эд1с1н жэне сипатталган Гербер эд1сш цолданып салыстырмалы аньщтамалар орындау кез1нде сутке арналган тамшуырдыц тшст1 сыйымдылыгы (6.1.1 жэне 6.1.2 царацыз) белгшенуге ти1с. Сутке арналган тамшуырдыц ти!ст! сыйымдылыгын белгшеу уш1н суттеп май молшер1н1ц орташа мэн1 туралы елдеп мэл1меттермен уйлес1мде аньщтама нэтижелерш талдаудыц статистикальщ деректер1 пайдаланылуга тшс. 1нпнара майсыздандырылган суттеп жэне майсыздандырылган суттеп уцсас аньщтамалармен 6ipre бутш суттеп осы салыстырмалы аньщтамалар, егер суттеп май мелшер1 май мелшершщ орташа мэнше сэйкес келмесе, Гербер эд1с1 бойынша алынган нэтижелерге цолданылатын тузетулерд1 беред1. Салыстырмалы аньщтамалардыц деректер1 ушш шкала цателт 0,01 % кем бутирометрлер цолданылуга ти1с.

6.1.4    Егер майдыц массальщ улес1н1ц мэш 100 мл-ге граммен ернектелсе, бацылау эд1с1мен салыстыру цажетпгш белгшеу керек.

6.2 Бутирометр жэне тыгын ISO 488-ге сэйкес.

Сынамадагы майдыц болжам мелшерше сэйкес келетш шкала ауцымымен бутирометрд1 пайдалану цажет. Майсыздандырылган сут ушш шкала ауцымы 0 %-дан 0,5 % дей1н болатын бутирометрд1 пайдалану керек.

Будыр ауызды бутирометрлерде 6ip немесе ею сыртца шыгаратын етюзгшп бар бугаттаушы резецке тыгындарды пайдаланады.

5

ЦР СТ ИСО 2446-2011

Teric ауызды бутирометрлерде тыгындарды пайдаланган дурыс.

6.3    Куюрт цынщылын (5.1) майы алынган сутт1 (20,0 ± 0,2) мл жэне

пайдалану    кез1нде,    автоматты    елшем    хуралы    немесе    мелшерлеу

ьщтималдыгы (10,0 ± 0,2) мл сацтандыру тамшуыры.

6.4    Изоамил спиртш (5.2) майы алынган сути (20,0 ± 0,2) мл жэне

пайдалану    кезшде,    автоматты    елшем    хуралы    немесе    мелшерлеу

ьщтималдыгы (10,0 ± 0,2) мл сактандыру тамшуыры.

6.5    Бутирометрлерд1 сшкшеуге арналган сацтандыру тугырыгы (6.2).

6.6    Ьшнде бутирометрлер айнала алатын, айналу жишп индикаторымен жабдьщталган, ец кеп жол бершетш ауытцу мэн1 ± 50 айн/мин болатын минутына айналымдар саны б1рлптмен градуирленген жэне келденец емес, дурысы т1к жуктемел1 ушрткь

Утртюнщ курастырьшымы ушртюлеуден кей1н (9.6 царацыз) бутирометрдщ пышдепсшщ температурасы 30 °С-тан 50 °С дей1н курайтындай болуга ти1с.

Тольщ жуктегеннен кей1н ушртю бутирометр тыгыныньщ сыртк;ы ушындагы (350 ± 50) g салыстырмалы удеумен 2 мин бойы жумыс icTeyre raic. Осы удеу 1-кестеде бершген айналу жишп кез1нде жумыс ютейтш ти1мд1 радиусты (ушртю шпиндел1 мен бутирометр тыгыныньщ сыртцы жагы арасындагы келденец арацашьщтьщ) ушртюмен жумыс штейдь

Ушртюнщ салыстырмалы удеу1 (1) формуламен есептеледй

цгги'хЮ"⁶    (1)

мунда г - тшмд1 радиус, мм;

^и - айналу жишп, айн/мин.

6.7    (65 ± 2) °С температураны устап туруга цабшети, шкалалары тольщ жуктелген тш цалыпта бутирометрлерд1 (6.2) устап туратын бутирометрлерге арналган су моншасы.

6.8    Су моншасына орнатуга жарамды термометр (6.7).

6.9    Сыналатын сынамаларды дайындауга арналган су моншасы (цажетйгше царай) (8.1 царацыз).

1-кесте - Ушрткннц тшмд1 радиусы жэне (350 ± 50) g удеу1 кезшдеп

айналу жишп

Тищщ радиус, мм Айналу жишп, ±70 об/мин 240 1 140 245 1 130 250 1 120 255 1 110 260 1 100 265 1 090 270 1 080

6

К;Р СТ ИСО 2446-2011

275 1 070 300 1 020 325 980

7    Сынамаларды ipiKTey

Репрезентативп сынама зертханага яабершуге тшс. Ол тасымалдау жэне сакдау уакытында закымдалмауга немесе езгерштерге ушырамауга тшс.

Сынамаларды ipiKTey осы стандартта керсетшген эдютщ белт болып табылмайды. IpiKTey эдт бойынша усыныстар [1]-де бершген.

8    Сыналатын сынаманы дайындау

8.1    Зертханальщ сынаманы 20 °С-ден 30 °С дешнп температурага дешн кыздырады, кажетттне карай су моншасын пайдаланады. Сынама куйылган кутыны аудара отырып жэне кебжтенуд1 немесе май шайкалуды тудырмай, сути мукият, 6ipaK абайлап араластырады. Егер кшегей кабатын араластыру киын болса немесе сутте елеушз кебштену белгшер1 байкалса, cyrri су моншасында 34 °С-тан 40 °С дешнп температурага дешн кыздырады да, сэл араластырады; кажетттне карай майды тарату ушш сэйкес келетш араластыргыш курылгыны пайдалануга болады. Майды б1ркелю таратканнан кешн тездетш сут температурасын шамамен 20 °С келпред1 (тропикальщ елдер yniiH шамамен 27 °С, бул аталган елдердеп сутке арналган тамшуырларды калибрлеу температурасына сэйкес келед^. Керсетшген температурага кол жетюзшгеннен кешн aya KenipmiKTepi KOTepinyi ушш cyrri калдырады. Эдетте, бул ymiH 3 минуттан 4 минутка дeйiн жеткшпсп, 6ipaK, егер араластыру ушш курылгы пайдаланьшса, температураны кешннен реттеп 2 саг дешн талап етшедг

ЕСКЕРТПЕ Егер сыналатын сынаманы дайындаганнан кешн сынама куйылган шадшаныц дабыргаларында ад белшектер кершсе немесе суйьщ май сынама бет1нде кершсе, май мелшершщ шынайы мэш есептеле алмайды.

8.2    сыналатын сынаманы дайындаганнан кешн 9, 11, 12 не 13-тарауларында бершген тшсп эдюп орындауды тез арада бастау жэне жумысты узнпсаз аяктау кажет.

9    Бутш жэне iuiiHapa майсыздандырылган сутке арналган эд1стеме

ЕСКЕРТПЕ Садтыд шараларын долдану, куьарт дышдылынын; кездейсод шашырауынан доргайтын бетке арналган дорганыш бетпердесш пайдалану дажет.

9.1Автоматты елшем куралын немесе сактандыру тамшуырын (б.З)пайдаланып, (10 ± 0,2) мл кушрт кышкылын (5.1) бутирометрге (6.2) кышкыл бутирометр аузын ылгалдамайтындай жэне ауа туспейтшдей тэсшмен елшеп алады.

7