КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫЦ УЛТТЬЩ СТАНДАРТЫ

АВИАЦИЯЛЬЩ ОТЫНДАРДЬЩ КАТУ ТЕМПЕРАТУРАСЫН АНЫКТАУ 0Д1С1

МЕТОД ОПРЕДЕЛЕНИЯ ТЕМПЕРАТУРЫ ЗАМЕРЗАНИЯ АВИАЦИОННЫХ ТОПЛИВ

КР СТ 2415 - 2013

ASTMD 7153-05 (2010) Standard test methodfor freezing point of aviation fuels (automatic laser method), (MOD)

Осы улттьщ стандарт ASTM D 7153-05 (2010 Standard test method for freezing point of aviation fuels (automatic laser method) непзделген, эзipлeyшici ACTM Интернешнел, 100 Барр Харбор Драйв, Вест Конекшен, Пенсильвания штаты, 19428, АКД1, авторльщ кукыгына АСТМ Интернешнел, РА 19428, США не. АСТМ Интернешнел руксатымен

к;айта басылып шытарылады.

Ресми басылым

Казахстан Республикасы Индустрия жэне жаца технологиялар министрлйтнщ техникальщ реттеу жэне метрология комитет!

(Мемстандарт)

Астана

КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫЦ УЛТТЬЩ СТАНДАРТЫ

АВИАЦИЯЛЬЩ ОТЫНДАРДЬЩ 1<АТУ ТЕМПЕРАТУРАСЫН АНЬЩТАУ 0Д1С1

Щ* СТ 2415 - 2013

ASTMD 7153-05 (2010) Standard test methodfor freezing point of aviation fuels (automatic laser method), (MOD)

Осы улттьщ стандарт ASTM D 7153-05 (2010 Standard test method for freezing point of aviation fuels (automatic laser method) непзделген, 93ipneyiuici ACTM Интернешнел, 100 Барр Харбор Драйв, Вест Конекшен, Пенсильвания штаты, 19428, АКД1, авторльщ цуцыгына АСТМ Интернешнел, РА 19428, США не. АСТМ Интернешнел руцсатымен

к;айта басьшып шыгарылады.

Ресми басылым

К^азацстан Республикасы Индустрия жэне жаца технологиялар министрлйтнщ техникальщ реттеу жэне метрология комитет!

(Мемстандарт)

Астана

10.8    Кристалдану температурасыньщ мэш 0,1 °С дешн автоматы турде децгелетшед1 жэне аппаратураньщ дисплешне шытарылады.

10.9    Сынамата арналтан косу санылауынан шприцп алады. Сыналатын уяшыкты тазарту келес1 сынауды журпзу кез1нде журпзшедт

1 - сынамата арналтан камера; 2- температура датчип; 3- сынамата арналтан сыналатын уяшьщ; 4, 5 - сынамата арналтан косу жэне шыгару санылаулары; 6 - лазер; 7 -кристалдар детекторы (А.1.5-суретшдеп кдльщ кисыкты караныз); 8 - жарьщ сэулелещцрпш; 9,11 - поляризацияльщ фильтрлер; 10 - терезе; 12 - лайлану детекторы (А.1.5-суретшдеп пунктирлш кисыкты караныз).

3-сурет - Аспаптыц жумыс ктеу принцип!

11 Сынау хаттамасы

11.1    Осы стандарттыц эд1с1 бойынша кристалдану температурасы рет1нде 10.8 сэйкес т1ркелген сынау температурасын хаттамага жазады.

12Жацгырту жэне к;ател!к

12.1    Дэлд1к

Осы сынау эд1сшщ дэлд1п зертханааральщ сынау нэтижелерш статистикальщ ецдеу нэтижес1нде келес1 турде аньщталды.

12.1.1    Ь^айталануы

0д1ст1 дурью орындаган жагдайда узак уакыт аралыгында жиырма жагдайдыц б1реу1нде тана мэш 0,6 °С жогары болуы мумк1н уксас сыналатын ен1мге 6ip жабдьщта

6

к;р СТ 2415 - 2013

б1рдей жумыс шарттары кезшде 6ip оператормен алынган exi кезектес сынау нэтижелер1 арасындагы айырмашыльщ,

12.1.2    Жацгырту

Эд1ст1 дурью орындаган жагдайда узак уакыт аралыгында жиырма жагдайдыц б1реу1нде гана мэн1 0,9 °С жогары болуы мумк1н уксас сыналатын ен1мге эр турл1 зертханаларда эр турл1 операторлармен алынган exi белех жэне тэуелаз сынау нэтижелер1 арасындагы айырмашыльщ,

12.2    Ь^ател1х

Осы сынау эдюшщ кателт авиацияльщ отынды модельдейт1н христалдану температурасы белгш хем1рсутехтердщ суйьщ коспасынын жокдыгынан орнатылуы мумх1н емес.

12.3    Ь^атыстьщ ауытку

Зертханааральщ сынаулар багдарламаларын орындаганда алынган барльщ сынамалардьщ сынау нэтижелершщ ДР СТ GB/T 2430 эд!с! бойынша алынган нэтижелерден ауыткулары талданды. Сонымен катар, хелес1 формула аркылы мелшерл1х аньщталган жуйел1х ауытку бай халды:

ДР СТ GB/T2430 = X- 0,347    (1),

мундагы, ДР СТGB/T 2430 - ДР СТGB/T 2430 эд!с1 бойынша алынган нэтижелердщ орташа мэш; X- осы стандарт эд1 ci бойынша алынган нэтижелерд1ц орташа мэш.

12.3.1 Мысал

Егер ДР СТ GB/T 2430 бойынша аньщтау нэтижелер1 минус 60 °С тен болган жагдайда, онда осы стандарт эд!с! бойынша аньщтау нэтижеа минус 59,65 °С тен болады, ягни ДР CTGB/T 2430 бойынша аньщталган нэтижелерден 0,347 °С жогары болады.

Бугаи карамастан катыстьщ ауытку exi сынау эд1с1н1ц жацгырту шепнде болады.

12.3.3    Осы стандарт эд1с1 жэне ДР СТ GB/T 2430 сынау эд!с1 арасындагы зерттеу есеб1нде херсет1лген жацгырту мэн1 (Rxy) 1,9 курайды. (Катыстьщ ауыткулар мен эдютер туралы косымша акпарат алу унпн АСТМ № RR:D02-1572 2003 жылгы зерттеу есеб1не карацыз).

12.4 Дэлд1х корсетка штер1 2003 жылгы зертханааральщ сынаулар багдарламасын орындау нэтижес1нде орнатылды. Осы багдарламаныц катысушылары христалдану температурасы минус 42 °С бастап минус 62 °С дешн диапазон шамасында болатын эр турл1 авиацияльщ отын сынамаларыныц 13 тобын талдады. Багдарламага катыскан он уш зертханалар автоматтые лазерл1х эд1сп колданып сынау журпздц он бес зертханалар -ДР СТ GB/T 2430 бойынша колмен сынау эдютерш журпзд1. Дэлд1х xepceTxiiirrepi автоматтьщ лазерл1х эд1спен камтамасыз етшетш 0,1 °С дисхретах есепт1 есхергендеп статихальщ мэндерд1 жинаган соц есептелдт Сынамалар Typi жэне олардыц христалдану температурасыныц орташа мэндер1 туралы акпарат ASTM International штаб-пэтершдеп RR:D02-1572 зерттеу есеб1нде бар.

7

К? СТ 2415-2013

А косымшасы

(Mwdemmi)

А.1 Аппаратураныц сипаттамасы

АЛЛ Жалпы мэл1меттер

Микропроцессорльщ контроллермен сынау журпзуге арналган аспап АЛ .2 сипатталган жэне АЛЛ. А.1.2-cypenepi нде керсетшген. Сынауга арналган аспапта А.1.1-суретше сэйкес орналаскан сынауга арналган косу санылауы, оптикальщ детекторлары, лазерл1к жарык кезу сынамага арналган камерасы, температура датчип, салкындату жуйеа жэне кыздыру жуйеа болуы кажет.

АЛ.2Л Сыналатын уяшык, А. 1.1-суретше сэйкес орналаскан сынаманы енпзуге арналган косу санылауы, оптикальщ детекторлары, сынамага арналган камерасы, температура датчип жэне кыздыру курылгысы бар уяшьщ.

АЛ.2.2 Сынамага арналган камера, диаметр! (3,7 ± 0,1) мм, узындыгы (22 ± 2) мм болатын бургыланган Teciri бар алюмищц блогы. Алюминд1 блоктыц минималдык сырткы елшемдер1 66 х 42 х 16 мм болу керек А. 1.1-суретш караныз.

А.1.2.3 Температура датчип, ±0,1 °С максималдьщ кателшпен 20 °С бастап минус 80 °С мэндер диапазонында 0,1 °С дешнп дэлд1кпен керсетюштерд1 алуды камтамасыз етед1. Датчиктщ калибрлену кезендшп 12 айда 6ip реттен кем емес болуы кажет, калибрлеу сертификатында 20 °С, минус 40 °С жэне минус 80 °С температуралары уш1н тузетулер1 болуы кажет. Температура датчип сынамага арналган камераныц теменп белтне курастырылган болуы кажет, оныц орналасуы сынама температурасын дэл елшеуд1 камтамасыз ету1 кажет.

А.1.2.4 Салкындату жуйеа, 0,1 °С дешнп дэлд1кпен болжанатын сынау температуралары диапазоны шепнде сынама температурасын реттеуд1 камтамасыз ететш интегралдык салкындату жуйес1.

А.1.2.5 Кыздыру жуйеа, 0,1 °С дешнп дэлдшпен болжанатын сынау температуралары диапазоны шепнде сынама температурасын реттеуд1 камтамасыз ететшдей сынамага арналган камерамен б1ршпршген.

А.1.2.6 Тйркеудщ оптикалык; жуйеа

Электрондьщ оптикалык жуйе сынамада кем1рсутектер кристалдарыньщ туз1 лу1 н/жогалуын пркеуге арналган. Лазерлш жарьщ кез1н1н толкын узындыгы сэулелену куатыньщ 3 мВт тен шамасында (650 ± 20) нм курау кажет. Жуйе жарьщ турленд1рпш1нен жэне ею жарьщ кабылдагышынан, ягни, кристалдар детекторы мен лайлану детекторынан туруы кажет. 3,7 мм диаметрл1 теактердщ ею жагынан А. 1.2.2 керсеплгендей сынамага арналган камерада жарьщтьщ поляризациялануы унпн екз фильтр орналасуы кажет. Лайлану кабылдагышы сэулелену кабыргасынан 90° бурышта сынамага арналган камерада Teci к шетшен (6 ± 0,5) мм кашьщтьщта орналасуы кажет. Лайлану детекторыньщ терезеЛ 3,7 мм диаметрл1 бургыланган теакпен 6ipiкт1 piлу1 кажет.

А.1.2.7 Аспаптыц сырткы Typi - Аспаптардьщ сырткы турлер1 езгешелену1 мумюн, 6ipaK та усынылатын дисплей мен кнопкалар теменде керсеплгендей болады. Стандарттьщ аспап (А. 1.3, А. 1,4-суреттерд1 караныз) мысал репнде келпр1лген.

А. 1.1 ескертпеЛ - Егер улп б1ртскт1 суйыктык болган жагдайда кристалдар детекторы мен лайлану детекторына жарык туспейд1. Кристалдар детекторы мен лайлану детекторынан алынган дабылдар микропроцессорлык жуйемен турлснд1р1лсд1 жэне талданады. Сынамада кем1рсутектер кристалдары тунлгсн кезде жарык coy.rcci шашырайды жэне дабыл ею детекторге жетед1. Типтзк сулбасы А1,2-сурст1ндс керсетшген.

к;р СТ 2415 - 2013

А.1.2.8 Дисплей елшеу уакытындагы сынама температурасыньщ e3repiciH керсетедц эр турл1 мэз1р бет белплерш тандау кезшде аспаптьщ куш туралы акпаратты шыгарады. Турып калган кезде жэне акаулар жок кезшде дисплейде сэйкесшше хабарлама болуы кажет. Сынау журпзу аякталган сон нэтижеа дисплейде кершедг Аспапта оптикальщ детекторларга тусетш бытырацкы жарьщтыц жарьщтьщ денгешн дисплейде корсету мумклндт карастырылуы кажет. Осы акпарат кызмет керсетуип персоналдыц акауларды жоюы ушш колданылуы мумклн. Диагностикальщ хабарламалардыц толыгырак сипаттамасы техникальщ камтамасыз ету бойынша ещрруып басшылыганда келпршген.

А.1.2.9 Мэз1р клавишалары операторга эр турл1 функционалдык мэз1рлерге кол жетклзуге мумклндш бередк мысалы температураныц Цельсий градусымен бершген керсепаштерш Фаренгейт градустарындагы корсетка штерге ауыстыруга болады жэне KepiciHuie; Цельсий шкаласы стандарттык екешн атап еткен жен.

А.1.2.10 Ь^осу клавишасы операторга сынаманы аспапка енпзген соц елшеу циклш косуга мумклндш беред1.

А.1.2.11 Oniipy клавишасы операторга елшеу циклш токтатуга мумклндш бередг Бул клавишаны баскан кезде аспап б1рден елшеу циклш токтатады да, сынаманы белые температурасына дешн кыздырады.

А.1.2.12 Аныктау процесшщ диаграммалары

Диаграммалардыц бейнес1 шыгару курылгысы болган жагдайда гана мумклн. А1.5-суретте мумклн дабыл кисыктарыныц мысалы керсетшген. Сынаманыц керсетшген температуральщ кисыгы операторга кершбейд1 жэне сынаманы салкындату кисыгын жаксы тус1ну ушш гана келпршген. Эр отынга жэне эр коспага арналган пр келен н кисьщтар эр турл1 турлерде болады. Алайда, сынау журпзу кезшде детектрлеу жэне лайлану дабыл кисыгыныц 6ip типтеп сынамалары e3repicci3 калады. Бул операторга сынаманыц сипаттамалык кисыгын орнатуга жэне дабыл кисьщтарын салыстыру жолымен ешмнщ кез-келген турленуш аньщтауга мумклндш бередг «Детектрлеу дабылы» кисыгындагы шыцдары сыналатын сынама аркылы ететш жарьщ поляризациясыныц езгеруше сэйкес келед1. Жарьщ поляризациясыныц e3repici сыналатын сынамада кристалдардыц тузшу1 нен болады. «Реактивн козгалткыштарга арналган таза отын» кисьщтары курамында коспалары жок отындарга арналган кисьщтар мысалы болып келед1. Тфкеу дабылыныц кисыгындагы шыцдар алгашкы кристалдыц тузшуш жэне соцгы кристалдыц еруш сипаттайды. Ластанган сынама кисыгында б1рнеше шыцдар болуы мумклн. Осы шыцдар коспаныц кристалдануына жэне реактивп козгалткыштарга арналган отынныц кезеклл кристалдануына сэйкес келедт Бул жагдайда кыздыру уакытында реактивтш козгалткыштарга арналган отын кристалдарыныц epyi жэне коспалар кристалдарыныц epyi эр турл1 температуралар кезшде болады. Бул коспаныц бар екендтне куэландырады.

А. 1.2 ссксртпсс1 - Тольщ сипаттама, орнату, жендеу жэне техникалык кызмет керсету нускасы жетк1зуш1мен эр аспапка коса бершетш дайындаушынын нускаулыгында келпршген.

9

Е косымшасы

(ацпараттыц)

Е.1 кестес1 Турлмццршген улттык; стандарттыц техникалык ауыткулар Ti3iMi

Бел1м, бел1мше, тармак, тармакша, кесте, косымша	Турленд1ру
2-бел1м. Нормативах сштемелер	ASTM D 2386 Test method for freezing point of aviation fuels стандартына сштеме KP CTGB/T 2430 1 Авиацияльщ отындарда кату темпер атурасын аньщтау эд!с! * стандартына алмастырылды.
2-бел1м. Нормативах сштемелер	ASTM D 4057 Practice for Manual Sampling of Petroleum and Petroleum Products (Мунай жэне мунай ешмдер1 сынамаларын колмен тацдау женшде басшыльщ ) стандартына сштеме К? СТ ИСО 31702-2006 «Мунай жэне мунай ешмдерт Сынамаларды колмен тацдау эд1стер1» стандартына алмастырылды.
2-бел1м. Нормативах сштемелер	ASTM D 4177 Practice for Automatic Sampling of Petroleum and Petroleum Products (Мунай жэне мунай ешмдер1 сынамаларын автоматтык тацдау женшде басшыльщ) стандартына сштеме КР СТ ИСО 31712-2007 «Мунай ешмдерт Суйьщ хем1рсутехтер1. Сынамаларды кубырлардан автоматтык тацдау» стандартына алмастырылды.
5-бел1м. Маныздылыты жэне колданылуы. 5.3-тарматы	ASTM D 2386 Test method for freezing point of aviation fuels стандартына сштеме KB CT GB/T 2430 1 Авиацияльщ отындарда кату темпер атурасын аньщтау эдюР стандартына алмастырылды.
5-бел1м. Маныздылыты жэне колданылуы. 5.4-тарматы	ASTM D 2386 Test method for freezing point of aviation fuels стандартына сштеме KP CT GB/T 2430 1 Авиацияльщ отындарда кату темпер атурасын аньщтау эд1с! * стандартына алмастырылды.
Тусш1хтеме: Нормативах сштемелерд1 алмастыру осы стандартты Казахстан Республихасыныц нормативах хужаттар базасымен уйлеспру махсатында журпзшдт 1    сэйхест1х дэрежеа - (MOD) турлещцршген, Щ3 СТ GB/T 2430 стандартына енпзшген технихальщ ауыткулар осы стандарт талаптарыныц орындалуын камтамасыз етедк 2    сэйхест1х дэрежеа - (NEQ) эхвивалентпх емес, енпзшген технихальщ езгерютер осы стандарт талаптарыныц орындалуын камтамасыз етедт * - КТ СТGB/T 2430 жариялану сатысында

13

КД СТ 2415-2013

Е.1 KecTeci (жалгасы)

Бел1м, бел1мше, тармак, тармакша, кесте, косымша Турленд1ру 7-бел1м. Сынамаларды тандау. 7.1-тармагы ASTM D 4057 Practice for Manual Sampling of Petroleum and Petroleum Products (Мунай жэне мунай ешмдер1 сынамаларын холмен тацдау жен1нде басшыльщ) стандартына сштеме К? СТ ИСО 31702-2006 «М¥най жэне мунай ешмдер1. Сынамаларды холмен тацдау эдютерЬ) стандартына алмастырылды. 7-бел1м. Сынамаларды тандау. 7.1-тармагы ASTM D 4177 Practice for Automatic Sampling of Petroleum and Petroleum Products (Мунай жэне мунай ешмдер1 сынамаларын автоматтых тацдау женшде басшыльщ) стандартына сштеме КД СТ ИСО 31712-2007 «Мунай ешмдер1. Суйьщ xeMipcyTexTepi. Сынамаларды хубырлардан автоматтых тацдау» стандартына алмастырылды. 9-бел1м. Калибрлеу. 9.2-тармагы ASTM D 2386 Test method for freezing point of aviation fuels стандартына сштеме KJ3 CTGB/T 2430 1 Авиацияльщ отындарда хату темпер атурасын аньщтау эд1с! * стандартына алмастырылды. 12-бел1мг Дэлд1к жэне хател1к. 12.3-тармагы ASTM D 2386 Test method for freezing point of aviation fuels стандартына сштеме Щ3 CT GB/T 2430 1 Авиацияльщ отындарда хату темпер атурасын аньщтау эд1с! * стандартына алмастырылды. 12-бел1мт Дэлд1к жэне хател1к. 12.3-тармагы. 1-формула ASTM D 2386 Test method for freezing point of aviation fuels стандартына сштеме KB CT GB/T 2430 1 Авиацияльщ отындарда хату температурасын аньщтау эд1с! * стандартына алмастырылды. Туашктеме: Нормативах с1лтемелерд1 алмастыру осы стандартты Казахстан Республикасыныц нормативах х¥жаттаР базасымен уйлеспру махсатында журпзшдт 1    сэйхеспх дэрежеа - (MOD) турлещцршген, Щ3 СТ GB/T 2430 стандартына енпзшген технихальщ ауытхулар осы стандарт талаптарыныц орындалуын хамтамасыз етед1. 2    сэйхеспх дэрежеа - (NEQ) эхвивалентпх емес, енпзшген технихальщ езгер1стер осы стандарт талаптарыныц орындалуын хамтамасыз етедт * - Щ3 СТGB/T 2430 жариялану сатысында

14

E.l KecTeci (жалгасы)

Бел1м, бе.тпмше, тармак, тармакдна, кесте, косымша Турленд1ру 12-бел1мт Дэлдж жэне кателж. 12.3.1 -тар магы ASTM D 2386 Test method for freezing point of aviation fuels стандартына сштеме ДР CT GB/T 2430 1 Авиацияльщ отындарда кату температурасын аньщтау Oflici* стандартына алмастырылды. 12-бел1м1. Дэлд1к жэне кдтелш. 12.3.3-тар магы ASTM D 2386 Test method for freezing point of aviation fuels стандартына сштеме ДР CT GB/T 2430 1 Авиацияльщ отындарда кату температурасын аньщтау эд!с1* стандартына алмастырылды. 12-бел1м1. Дэлд1к жэне кдтелш. 12.4-тармагы ASTM D 2386 Test method for freezing point of aviation fuels стандартына сштеме ДР CT GB/T 2430 1 Авиацияльщ отындарда кату температурасын аньщтау Oflici* стандартына алмастырылды. Тусшштеме: Нормативт1к с1лтемелерд1 алмастыру осы стандартты Казахстан Республикасыньщ нормативт1к кужаттар базасымен уйлест1ру максатында журпзшдт 1    сэйкеспк дэрежес1 - (MOD) турлещцршген, ДР СТ GB/T 2430 стандартына енпз1лген техникальщ ауытк;улар осы стандарт талаптарыньщ орындалуын камтамасыз етедт 2    сэйкест1к дэрежес1 - (NEQ) эквивалентах емес, енпз1лген техникальщ езгер1стер осы стандарт талаптарыньщ орындалуын камтамасыз етедт * - ДР СТGB/T 2430 жариялану сатысында

15

ллгысез

1    «Мунай жэне газ акпараттык талдау орталыгы» акционерлш когамы Э31РЛЕП

«Мунай, газ, олардан кайта жасалган ешмдерк материалдар, мунай, мунай-химия жэне газ енеркэабше арналган жабдьщтар мен курылыстар» № 58 стандарттау женшдеп техникальщ комитет! ЕНГ13Д1

2    Казакстан Республикасы Индустрия жэне жана технологиялар министрлшнщ техникальщ реттеу жэне метрология комитет! Терагасыньщ 28 карашадагы 2013 жылгы № 548-од буйрыгымен БЕКГПЛП КОЛДАНЫСЦА ЕНГ13ЫД1

3    Осы стандарт ASTM D 7153-05 (2010) «Standard test method for freezing point of aviation fuels (automatic laser method)» (Авиацияльщ отындардьщ кату температурасын аньщтау. Автоматтьщ лазерл1к эд1с) шетел стандартына катысты шетел стандартыньщ норматив™ сштемелерш колданыстагы мемлекетпк жэне мемлекетаральщ стандарттарга ауыстырумен шартталатын стандарт элемент! Hi н мазмунын езгерту жолымен турлещцршген, сонымен катар Казакстан Республикасы улттьщ экономикасыньщ сураныстарын есепке алу ymiH стандартка енпзшген косымша сездер (сез т1ркестер1, корсетки штер, олардьщ мэндер1) жэне/немесе стандарттаудьщ ерекшел1ктер1 курсивпен белпленген.

¥лттык жэне/немесе мемлекетаральщ стандарттар ретшде кабылданган шетел стандарттарына с1лтемелер «Норматив™ сштемелер» бел1м1нде ауыстырылган жэне стандарт мэт1н1нде сэйкес1нше уксас жэне турленд1р1лген улттьщ немесе мемлекетаральщ стандарттарга езгертшген.

Сллтемелерд1 ауыстыру туралы акпарат Е. 1 косымшасында бершген.

Осы улттьщ стандарт ASTM D 7153-05 (2010 Standard test method for freezing point of aviation fuels (automatic laser method) непзделген, 33ipneyuiici ACTM Интернешнел, 100 Барр Харбор Драйв, Вест Конекшен, Пенсильвания штаты, 19428, АКШ, авторльщ кукыгына АСТМ Интернешнел, РА 19428, АКШ не. АСТМ Интернешнел руксатымен кайта басылып шыгарылады.

Осы улттьщ стандартты дайындауга пайдаланылган шетел стандарттарыньщ ресми даналары олардьщ жэне с1лтеме бершген шетел стандарттарыньщ аудармалары Б1рьщгай мемлекетпк нормативт1к техникальщ кужаттар корында бар.

Агылшын !1л1нен (еп) аударылды.

Сэйкеспк дэрежес1 - (MOD).

5 Б1Р1НШ1 ТЕКСЕРУ MEP3IMI ТЕКСЕРУ KI3IIIIIIIII

4 AJIFAIH РЕТ ЕНГ131ЛД1

II

К? СТ 2415-2013

0ОЖ    МСЖ    75.160

Туйшд1 сездер:    Авиацияльщ    турбинд1к    отын,    к;ату    темературасы,    лазер,

оптикальщ, балауыз кристалдары

Осы стандартца енггзшетт взгерштер туралы ацпарат жыл сайын шыгарылатын «Стандарттау жвнтдегi нормативтт цужаттар» ацпараттыц сштеместе, ал озгер/стер мен тузетулердщ мэтШ ай сайын басып шыгарылатын «¥лттъщ стандарттар» ацпараттыц сштеместе жарияланады. Осы стандарт цайта царалган (ауыстырылган) немесе жойылган жагдайда, muicmi хабарлама ай сайын шыгарылатын «¥лттыц стандарттар» ацпараттыц сштеместе жарияланады

Осы стандарт Казакстан Республикасы Индустрия жэне жана технологиялар министрлш Техникальщ реттеу жэне метрология комитетшщ руксатынсыз ресми басылым ретшде тольщтай немесе immapa шытарыла, кебейтше жэне таратыла алмайды

III

КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫЦ ¥ЛТТЬЩ СТАНДАРТЫ_

Авиациялык; отындардыц кату температурасын аныктау эдш

Енпзшген куш 2014-07-01

1    Колданылу саласы

1.1    Осы стандарт газтурбинд1к цозталтцыштарта арналтан авиацияльщ отындарта жэне авиацияльщ жанармайта таратылады жэне катты кем1рсутектерд1ц кристалдары туз1лет1н цату температурасын аньщтаута арналтан автоматтьщ лазерл1к сынау эд1с1н орнатады.

1.2    Осы эдю температурасы минус 80 °С бастап 20 °С дешнп мэндер диапазонында кристалдану температурасын аньщтау уш1н эз1рлендт

1.3    ©К б1рл1ктер1нде керсет1лген мэндер стандарттьщ болып келед1. Осы стандарта езге елшем б1рл1ктершдеп мэндер бершмеген.

1.4    Осы стандарттьщ максаты оны пайдаланумен байланысты цаушазджтщ барльщ мэселелер1н карастыру болып табылмайды. Осы стандартты пайдаланушы цаушаздж, денсаульщты кортау талаптарына жэне осы стандартты колданыстаты мемлекетпк, аймактык жэне жертшкл зацнамальщ акт1лерге сэйкес колданылуына жауапты.

2    Нормативтж сштеме

Осы стандартты колдану ушш мынадай с1лтемел1к нормативах кужаттар кажет. Кун1 керсет1лген с1лтемелер у^ш'^н с1лтемел1к кужаттын тек керсет1лген басылымы цолданылады, кун1 керсет1лмеген с1лтемелер ушш с1лтемел1к кужаттын соцты басылымы (оныц барльщ езгер1стер1н коса алтанда) цолданылады.

Щ³ СТGB/T 2430 - 2013* Авиацияльщ отындарда цату температурасын аньщтау

эдш

Kf СТ ИСО 3170-2006 Мунай жэне мунай ошмОерь Сынамаларды цолмен тацдау ddicmepi.

Kf СТ ИСО 3171-2007 Мунай ошмОерь Суйыц кем1рсутектер1 Сынамаларды цубырлардан автоматтьщ тацдау.

1-ЕСКЕРТПЕ Осы стандартты пайдалану ксэшдс сштемелнс стандарттар (жэне жа ктсу i штсрдi н) Кдзацстан Республикасында колданысын агымдагы жылдыц 1 кантары бойынша цурылган сойкссшшс йлтемелж стандарттар (жэне жпсгссаштср) жэне агымдагы жылда жарияланган тшсп ай сайын басылып шыгарылатын акпараттык сктгсмслср бойынша тексерген дурыс. Егер с1лтемел1к icy жат ауыстырылса (езгертшсе), онда осы стандартты пайдалану ксэшдс ауыстырылган (езгертшген) стандартты басшылыкка алу керек. Егер йлтемелж цужат ауыстырусыз жойылса, онда оган сктгсмс бершген ереже осы сштемеш цозгамайтын белисте колданыладыы.

* - жариялану сатысында

Ресми басьтым

3    Терминдер жэне аныктамалар

Осы стандарта келеа сэйкесшше аньщтамалары бар терминдер колданылады:

3.1.    Авиациялык отындагы кристалдану температурасы: Салкындату кезшде тузшген катты кем1рсутектер кристалдары белгш сынау шарттарында отын температурасы жотарылауы кезшде жоталатын отын температурасы.

3.1.1    Автоматтык лазерлж эдш (automatic laser method):    кем1рсутектер

кристалдары толытымен кайта суйык фазата етеп н бакыланатын шарттардаты кыздыру жэне температураны пркеу кезектесш келеп н кем1рсутектер кристалдарыньщ тузшуше дешн авиациальщ отынньщ сынамасын автоматтык; салкындату процедурасы.

3.2 Шарттык белгшер

Cd - белпленген сынау шарттарында кристалдардьщ оптикальщ детекторымен сынамада кем1рсутектерд1 н алташк;ы кристалдарыньщ тузшу1 т1ркелет1н сынама температурасы.

Со - белпленген сынау шарттарында лайланудьщ оптикальщ детекторымен сынаманьщ лайлануы пркелетш сынама температурасы.

Do - белпленген сынау шарттарында лайланудьщ оптикальщ детекторымен сынама лайлануыньщ жоталуы пркелепн сынама температурасы.

4    Мацызы жэне колданылуы

4.1    Сынаманы лазерл1к жарьщ кез1шц эрдайым жарьщтандыруы кез1нде (10 ± 5) °С/мин жылдамдьщпен салк;ындатады. Сынама у³Д'^кс'³ кристалдардьщ оптикальщ детекторымен жэне лайланудьщ детекторымен кем1рсутектерд1ц алташк;ы кристалдарыньщ тузшуше тексер1лед1. Ею оптикальщ детектормен кем1рсутектердщ алташк;ы кристалдарыньщ туз1лу1 пркелген сон, сынама (3 ± 0,5) °С/мин жылдамдьщпен кыздырылады. Алташк;ы лайлану жоталтан соц сынама (12 ± 1) °С/мин жылдамдьщпен кыздырылады. Кем1рсутектщ соцты кристалдары суйык фазата етепндей, кристалдар детекторымен аньщталатын сынама температурасын кристалдану температурасы репнде жазып алады.

4.2    Keft6ip жатдайларда сынама аспаптыц кемепмен шамамен 10 °С температурата дей1н кайта кыздырылады, содан кешн 4.1 керсеплген жылдамдьщпен кем1рсутек кристалдарын детектор пркегенге дей1н салкындатады. Кешн сынама кем1рсутектщ соцты кристалдары суйьщ фазата еткенге дешн (12 ± 1) °С/мин жылдамдьщпен кыздырылады. Кем1рсутектщ соцты кристалдары суйьщ фазата ететшдей кристалдар детекторы аркылы аньщталатын сынама температурасын кристалдану температурасы репнде жазып алады.

5    Мацыздылыгы жэне колданылуы

5.1.    Авиаяльщ отынньщ кристалдануы - бул ушактыц отын жуйес1ндеп отынньщ фильтр аркылы етуше кедерп келпру1 мумюн отында кем1рсутек кристалдары болматан жатдайдаты ец теменп температурасы. ¥шак бапндеп отын температурасы эдетте ушу кезшде темендейд1 жэне ушак жылдамдытына, ушудыц би1кпп мен узактылытына байланысты болады. Отынньщ кристалдану температурасы эрдайым отынньщ минималдьщ жумыс температурасынан томен болуы кажет.

5.2.    Мунай ешмдерш араластыру операциялары кристалдану температурасыныц накты елшену1н тал ап етед1.

к;р СТ 2415 - 2013

5.3. Осы стандарттьщ эдюш колдану аркылы алынган аньщтау нэтижелер! 0,1 °С дешнп дэлд1кпен бершедг Осы эдю ДР СТ GB/T 2430 эдшмен салыстырганда оператордьщ нэтижелерд1 аньщтауга жэне оларга ендеу журпзуге кеткен уакытты кыскартуга мумкшдш бередт

5.4 Егер техникальщ шарттар бойынша ДР СТ GB/T 2430 сынау эд1 ci карастырылса, онда осы стандарт эд1 ci немесе кез-келген баскасы колданылуы мумкш емес.

6. Ь^урал-жабдык;

6.1    Автоматтык; аспап. Осы аспап салкындатуды, кыздыруды жэне сынама температурасы мен кристалдардьщ жэне лайланудьщ туз1лу1н/жойылуын бакылауга арналган exi оптикальщ детекторларды т1ркеуд1 камтамасыз етет1н микропроцессормен бакыланатын сыналатын уяшьщтан турады. Аспаптьщ толыгырак; сипаттамасы А1 косымшасында келт1р1лген.

6.2    Аспап сынамага арналган камерамен, оптикальщ детекторлармен, лазерлж жарьщ кез1мен, сандьщ дисплеймен, салк;ындату жэне кыздыру жуйес1мен жэне сынама температурасын елшеуге арналган курылгымен жабдьщталуы к;ажет.

6.3    Сынамага арналган камерада температураны елшеу курылгысы 0,1 °С дискретах есеб1мен жэне 0,1 °С дешнп дэлд1кпен температурасы минус 80 °С бастап 20 °С дей1нп шамалар диапазонында сынама температурасын елшеуд1 камтамасыз ету1 кажет.

6.4    Аспап сынаманы салкындатуды (10 ± 5) °С/мин жылдамдьщпен, сынаманы кыздыруды (3 ± 0,5) °С/мин жылдамдьщпен жэне температурасы минус 80 °С бастап 20 °С дешнп шамалар диапазонында (12 ± 1) °С/мин жылдамдьщпен камтамасыз ету1 кажет.

6.5    Шприц, сыналатын уяшыктын енпзу санылауына сэйкес келепн ушын 6ipixnpyre арналган ушы немесе адаптер! бар, (10 ± 2) мл шамасындагы сынама келем!н енпзуд! камтамасыз етедг Луер тиш бойынша 6ipixTipeTiH конусы бар, 10 см¹ келемд!к б1ржолгы шприцп колдануга болады.

6.6    Калдыктарды жинауга арналган сауыт, сыналатын уяшыкка сынаманы

.    .    .    з

шприцпен енпзу кезшде артылган сынаманы жинауды камтамасыз етедг 400 см келемд1

карапайым химияльщ шыны стакан колдануга болады.

7    Сынаманы тацдау

7.1    Сынамаларды тандауды ДР СТ ИСО 3170 немесе ДР СТ ИСО 3171 сэйкес журпзедт

7.2    Сынау журпзу уш1н 30 см¹ шамдан томен емес сынама кажет.

8    Аппаратураны дайындау

8.1    Сынау журпзуге арналган аппаратураны енд!рунп нускаулыгына сэйкес орнатады.

8.2    Аспаптьщ электр куат кез!н!н непзп ауыстырып-коскышын косады.

9    Калибрлеу

9.1 Механикальщ жэне электрондьщ жуйелер1н калибрлеу жэне аспапты пайдалану бойынша OHflipymiHin барльщ нускаулыгын орындау кажет.

К? СТ 2415-2013

9.2 Аспаптьщ кызмет етуш тексеру у^ш'^н КР СТ GB/T 2430 бойынша сынау нэтижелер1 белгш турбореактивт к козгалткыштарга арналган авиацияльщ отын сынамасын колдануга болады.

10 Сынауды журНзу

10.1 Курамында aya KenipiiiiKTepi жок (10 ± 2) см³ келемд1 сынама мелшерш шприцпен алады. Шприцтл косу санылауымен 6ipi Kxiред1 (1-cyperri караныз). Сыналатын уяшыкка (10 ± 2) см³ келемдеп сынаманы шашырату аркылы шаяды, артылган сынама калдыктарды жинау сауытына агады (2-cyperri караныз).

1-сурет - Ь^осу сацылауына ентшген шприц

2-сурет - Ь^алдыктарга арналган сауыт

10.2    10.1    сэйкес    уяшыкты шаюды кайталайды.

10.3    Курамында aya KenipniiKTepi жок (10 ± 2) см³ келемд1 сынама мелшерш шприцпен алады.

10.2 Шприцт1 косу сацылауымен 6ipi Kxiред1 (1-cyperri караныз). Сынаманы сыналатыын уяшыкка енпзедц артылган сынама калдыктарды жинау сауытына агады (2-cyperri карацыз). ²

к;р СТ 2415 - 2013

10.4    Шприщп сынамата арналтан косу санылауынан сынау журпзу аякталтанша дешн алмайды.

10.5    0нд1руш1 нускаулыгына сэйкес сынау журпзу унпн аспапты косады. Осы мезеттен бастап жэне сынау журпзу аякталтанша дей1н аспап автоматты турде кристалдану температурасын аньщтаумен байланысты барльщ операцияларды орындайды.

10.5.1    Эрдайым поляризацияльщ лазерл1к жарьщ кез1мен жарьщ беру кезшде сынама (10 ± 5) °С/мин жылдамдытымен салкындатылады. Сынама уздшаз екз оптикальщ детектор мен кем1рсутектщ алтанщы кристалдарыньщ туз1лу1не тексер1лед1: лайлану детекторымен жэне кристалдар детекторымен (3-суретт1 караныз).

10.5.2    Кристалдар детекторы (Cd) жэне лайлану детекторы (Со) аркылы алтанщы кристалдар тузшуш ттркеген сон, сынама лайлану детекторымен т1ркелетш лайлану жоталтанша дешн (Do) сынама (3 ± 0,5) °С/мин жылдамдьщпен кыздырылады. Осы мезеттен сынама (12 ± 1) °С/мин жылдамдьщпен кыздырылады, отан коса сынаманы кристалдар детекторымен узд1кс1з тексеру журпзшедт Соцты кристалдардыц жоталуын кристалдар детекторы аркылы т1ркеп болтан соц, кем1рсутект1ц соцты кристалдары суйьщ фазага ететшдей сынама температурасы т1ркелед1. Детекторлау кисьщтарыныц мысалдары А. 1.2.12 жэне А. 1,5-суретшде келт1р1лген.

10.5.3    Жазылган температураны алгашкы кристалдар (Cd) т1ркелген температурамен салыстырады. Егер жазылган температура Cd температурасынан жогары болса, онда бул температураны кристалдану температурасы ретшде керсетедт

2- Ескертпе Кеп жатдайларда 10.5.3 бойынша аныктау кезец1сынау журпзудщ аякталуы болып келед1. (10.5.4 карацыз).

10.5.4    Кейб1р жагдайларда 10.6 сэйкес аспап аркылы сынаудыц ек1нш1 циклш орындау жузеге асырылады.

3- Ескертпе 10.5.4-да сипатталтан жатдайдыц туындауы сынаманыц мумкш ластануын б1лд1ред1. Бул жатдайда сынау журпзудщ узактылытын кыскарту максатында (12 ± 1) °С/мин кыздыру жылдамдыты колданылады.

10.6    Сынаудыц ек1нш1 цикл1

10.6.1    Б1р1нш1л1к сынама шамамен 10 °С дешн кыздырылады жэне содан соц поляризацияльщ лазерлш жарьщ кез1мен эрдайым жарьщтандыру кез1нде (10 ± 5) °С/мин жылдамдьщпен салкындатылады. Сынама алгашкы кем1рсутектер кристалдарыньщ туз1лу1не узд1кс1з оптикальщ кристалдар детекторымен (З-суретп карацыз) тексершедт Кем1рсутектерд1ц алгашкы кристалдары (Cd) тузшуш кристалдар детекторы т1ркеген соц, сынама таты 5 °С салкындатылады, кешн салкындату аякталады.

10.6.2    Сынама (12 ± 1) °С/мин жылдамдьщпен кыздырылады, отан коса сынама кристалдар детекторымен уздшаз тексершедт Кем1рсутектердщ соцты жогалуын кристалдар детекторы т1ркеген соц, кем1рсутктщ соцгы кристалдары суйьщ фазага ауысатын сынама температурасын кристалдану температурасы ретшде жазып алады.

Ескертпе 4 Екшни циклд1 орындау авиациялык отын болмайтын ен1мдермен сынаманыц ластануына оксл>з мумкш. жэне кабылдантан дэлд1к KepccTiduiTcpi бул жатдайда колданылмауы да мумшн.

10.7 Кристалдану температурасы жазылган соц, сыналатын уяшьщ коршатан орта температурасына дешн кыздырылады. А. 1.5-суретшде сынау процесшщ еш мысладары керсет1лген: 6ipeyi реактивт1 козталткыштарта арналтан таза отын унпн, eKiHmici ластантан. ³

1

2

3