таеамдьщ еншдЕР

Жука кабатты хроматографиялау эдшмен астыкта, ысталган ет жэне балык ошмдершде бенз(а)пиренд1 аныктау

ПРОДУКТЫ ПИЩЕВЫЕ

Определение бенз(а)пирена в зерне, копченых мясных и рыбных продуктах методом ТСХ

К;Р СТ 1502-2006

Ресми басылым

Ь^азакстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрлнтнщ Техникалык реттеу жэне метрология комитет! (Мемстандарт)

Астана таеамдьщ еншдЕР

Жука кабатты хроматографиялау эдшмен астыкта, ысталган ет жэне балык ошмдершде бенз(а)пиренд1 аныктау

Е;Р СТ 1502-2006

Ресми басылым

Ь^азакстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрлнтнщ Техникалык реттеу жэне метрология комитет! (Мемстандарт)

Астана

ЦР СТ 1502-2006

тотыгын зерттелетш ешмшц бенз(а)пирен тел1мш белгшейдт Содан кешн бенз(а)пирещц алюминий тотыгымен бензолмен элюрлейд1 жэне жогарыда керсетшген калган операцияны журпзедт

Н.октандагы бенз(а)пирен ертндюш тупкке куяды. Ертнд1 келем1 ешмнщ бастапкы елшенд1а 25 г жагдайда 5 см³ аспауы керек.

Алынган ертндще (шайгында) сандьщ багалау ушш коспа эд1сш немесе iuixi стандарт эдюш пайдаланып темен температуралы спектрофлуориметрия эдтмен бенз(а)пиреннщ болуын аньщтайды.

4.3.2    КДспа эдтмен 4.3.1 бойынша алынган ертндще (шайгында) бенз(а)пиреннщ болуын аньщтау.

Yin тупкке тамшуырмен н.октандагы бенз(а)пиреннщ 1 см³ алынган ертндюш куяды. Содан кешн 6ipiHini тут1кке 2 см³ н.октанды куяды. Еюннп тут1кке 1,5 см³ н.октанды жэне 4.2.5 бойынша дайындалган салмактык шогыры 0,1 мкг/см³ бенз(а)пиреннщ 0,5 см³ жумысшы ертндюш куяды. Ушшнй тут1кке 1 см³ н.октанды жэне екшнй тут1кке куйгандай бенз(а)пиреннщ 1 см³ жумысшы ертндюшен куяды.

Спектрофлуориметрикальщ талдауды уш1нш1 тупктен бастайды. Ол уш1н уш1нш1 тупкп спектрофотометрдщ Kipy санылауы алдында суйьщ азот куйылган Дьюар ыдысына салады; 367 нм коздыру сэулесшщ 403 нм толкын узындыгы жагдайында бенз(а)пирен флуоресценциясыньщ аналитикальщ сызыгын орнатады. Санылауды улкейту жэне ашу коэффициент1н реттеумен, сондай-ак б1рдей уакытта дэлдеумен Дьюар ыдысындагы тут1ктер спектрофотометрд1ц т1ркейт1н куралы бойынша ен жогары белпге (50    80    %

дей1н кол жетклзедк содан кей1н толкын узындыгы 401 нм узындыгы жагдайында спектрофотометрд1ц т1ркейт1н куралында белпн1 белгшеп 401-404 нм шамасында бенз(а)пиренн1ц спектрограммасын жазады. Спектр жазбасын ею рет кайталайды.

Содан кей1н суйьщ азотта 6ipiHmi жэне ек1нш1 тут1ктерд1 муздатады жэне флуоресценция спектрлерш 401-404 нм толкын узындьщтары шамасында, уш1нш1 тут1ктег1 сынаманы сканерлеу кез1нде сол жагдайда устап 401 нм тольщ узындыгы жагдайында ез1 жазатын машина ушын мшдетп турде койып жазады.

Талданатын шайгындагы бенз(а)пиренн1ц салмактык шогырын график бойынша аньщтайды, онда абсциссалар осш бенз(а)пирен коспасыныц мэн1н кояды, ал ординаталар oci бойынша миллиметрде алынган спектрограммалар бойынша елшенген 403 нм жагдайында бенз(а)пиреннщ тэн сызыгыныц жогары шыцыныц тшкпгш керсетед1.

Егер зерттелет1н ер1т1нд1де бенз(а)пиреннщ салмактык шогыры елшеулер уш1н жарамды шамага тусет1н болса, онда алынган тэж1рибел1к нуктелер 6ip тузу бойында жатады. Бул тузуд1ц абсциссалар оамен киылысканга дей1нг1 экстраполяция коспасыз ертнд1де, ягни 1 см³ зерттелет1н ертндще бенз(а)пиреншц болуына сэйкесет1н тел1мд1 бередг Егер бенз(а)пиренн1ц салмактык шогыры талданатын ер1т1нд1де куралмен елшенет1н шогыр аукымыныц жогары шепнен жогары болса, онда талданатын ертндш1 н.октанмен араластырады.

4.3.3    1шю стандарт эд1с1мен 4.3.1 бойынша алынган ертндще (шайгында) бенз(а)пиреннщ болуын аньщтау

1шю стандарт рет1нде 1,12-бензперилещц пайдаланады. Тут1кке 4.3.1 бойынша алынган 3 см³ н.октандагы бенз(а)пиреншц ертнд1сш куяды жэне спектрофотометрд1ц Kipy сацылауы алдында суйьщ азот куйылган Дьюар ыдысына салады, 367 нм коздыру сэулесшщ 403 нм толкын узындыгы жагдайында аналитикальщ сызыгын орнатады жэне 401-409 нм толкын узындыгы шамасында ертщц спектршщ жазбасын журпзед1. Сызьщ каньщтылыгы бойынша (403 нм жагдайында бенз(а)пиреннщ тэн сызыгыныц жогары шыцы 6niKTiri бойынша) сынамада бенз(а)пиренн1ц шамамен болуын багалайды. Осы багалауга сэйкес 3 см³ н.октандагы бенз(а)пиреннщ ертндт куйылган тут1кке сынама спектр1нде 406,3 нм жагдайында каньщтылыгы 403 нм тольщ узындыгы жагдайында

КР СТ 1502-2006

мунда с 4.3.1 бойынша алынган талданатын ешм ертндюшде (шайгында) 4.3.2 немесе 4.3.3 бойынша белгшенген бенз(а)пирен шогыры, мкг/см³;

Со 4.3.1 бойынша алынган бакылау тэжарибе ертндюшде бенз(а)пиреннщ шогыры, мкг/см³;

V ешмнщ талданатын сынамасынан бел1нген бенз(а)пирен ертндюшщ келем1,

см³,

mi талданатын ешмнен бел1нген шайгын салмагы, г;

Шг пластинаньщ кен тел1м1не жагылган шайгын салмагы, г;

m ешм елшендюшщ салмагы, г.

Нэтижеш еюннй мэнд1 санга дей1н децгелектейдт

Сонгы нэтиже рет1нде сол мэнд1 санды ею параллель аньщтамалардьщ орташа арифметикальщ мэн1н кабылдайды.

Егер параллель аньщтаулар нэтижелер1 арасында айырмашыльщ |Xi Хг | < 0,0 ldX аспайтын болса, мунда Xi, Х2 жэне X oipiHLui жэне ек1нш1 параллель аньщтаулардьщ нэтижелер1 мен олардьщ орташа арифметикальщ мэш, ал d уксастьщты бакылау норматив! болган жагдайда онда орташа арифметикальщ X талдау нэтижеа ретшде кабылдайды. Олай болмаган жагдайда талдауды кайталайды. Уксастьщты бакылау нормативтшщ мэш d 1-кестеде бер!лген.

Алынган талдау нэтижеа X жэне 1-кестеде бершген салыстырмалы юнарат мэш 8 бойынша абсолют кшаратты есептейд! Д = 0,01 8 X, мг/кг немесе %.

Талдау нэтижесш (X Д), мг/кг немесе Р = 0,95 жагдайында % туршде бередг

4.5 Талдау нэтижелершщ дэлд1г1н бакылау

Талдау нэтижелершщ сапасына imri шугыл бакылау (ТТТТБ) талдау нэтижелер!н!ц уксастыгы, кайталангыштыгы жэне дэлд!г1н бакылаудан турады.

4.5.1    Параллель аньщтаулардьщ уксастыгын 4.4 сэйкес эр талданатын сынама уш!н бакылайды.

4.5.2    Кайталангыштыкка imri бакылау журпзу у^ш'^н жумысшы сынамаларды пайдаланады. Сынаманы тен ею бел1кке белед1 жэне эдютемеге сэйкес турл1 зертханаларда немесе 6ip зертханада, талдау журпзуд1ц шарттарын барынша турленд!р!п, ягни елшемд! ыдыстьщ турл1 жиынтыгын пайдаланады, талдауларды турл1 кундер1 немесе exi турл1 аналитик орындап журпзед!.

Егер |Xi Х₂ | < 0,01DX, мунда Х_1з Х₂ жэне X турл1 зертханаларда немесе 6ip хертханада турл1 шарттар жагдайында алынган б1рдей сынаманы талдау нэтижелер! мен олардьщ орташа арифметикальщ мэш, D кайталангыштьщты imri шугыл бакылау норматив!н!н мэн1 жагдайында бакылау талдаулардьщ кайталангыштыгы канагаттанарльщ деп таниды. D норматив!н!ц мэн1 1-кестеде бершген.

Кайталангыштыкка бакылау журпзу кезецдшп ею аптада 6ip реттен жт емес.

1-кесте Р = 0,95 сешмдшк ьщтималдыгы жагдайында елшеу аукымдары, салыстырмалы юнарат сипаттамаларыньщ мэн1 мен салыстырмалы юнаратты (уксастьщ жэне кайталангыштьщ) кездейсок курайтын шугыл бакылау нормативтер!_

влшеу аукымы, мг/кг Клнарат сипаттамасы (юнарат бершген ьщтималдыкпен болатын аральщ шеп) +8, % Уксастьщты шугыл бакылау норматив! йотн, % (параллель аньщтаулардьщ ею нэтижелер! уш1н, п = 2) Кайталангыштьщты шугыл бакылау норматив! Doth, % (еЛШеу-лердщ ею нэтижелер! угшн, m = 2) 0,0002- 0,001 коса 42 40 60 0,001 - 0,005 коса 32 30 45

ЦР СТ 1502-2006

4.5.3 Дэлджке бакылау журпзу унпн бенз(а)пирен накты косылган жумысшы сынамаларды пайдаланады. Сынаманы тен екз белжке беледр oipeyiH эдютемеге сэйкес талдайды, екшнйсше бенз(а)пиреннщ белгш коспасын енпзед1 жэне содан кешн эдютемеге сэйкес талдайды. Коспа шамасы талданатын сынамада бенз(а)пиреннщ 50-150 % болуын курауы керек.

Бакылау талдауларыньщ дэлдшш егер |Xi X с |<0,01К болса, мунда Xi, X жэне с бенз(а)пирен косылган сынаманы, накты сынаманы бакылау талдау нэтижелер1 мен бенз(а)пирен коспасыньщ шамасы, К-дэлджп шугыл бакылау норматив! болса, канагаттанарльщ деп есептейдг

Дэлджп шугыл бакылау нормативш мына формулалар бойынша есептейдг 1шю зертханальщ бакылауды журпзген кезде (Р = 0,90)

(4)

Сырткы бакылау журпзген кезде (Р = 0,95)

(5)

мунда Axi + Ах хлоридтер косылган сынамадагы жэне накты сынамадагы хлоридтердщ салмактьщ шогырына сэйкесетш кшарат сипаттамаларыньщ мэндерк

Axi = 0,01 SxiXi жэне Ах = 0,01 8хХ, мунда Xi жэне X коспалы сынамадагы жэне накты сынамадагы бенз(а)пиреннщ салмактьщ yneci, % немесе мг/кг.

Салыстырмалы кшараттьщ 8х (5xi) мэш 1-кестеде бер1лген.

Талдау дэлдшше бакылауды айына 6ip реттен жш емес, сондай-ак реактивтерд1 алмастырган кезде немесе жумыста узак уз1л1стен кешн журпзедг

Дэлдшке шугыл бакылау нормативтершщ артканы жагдайда кайталау талдауларын журпзедг

Керсетшген нормативтер кайтадан арткан жагдайда талдауларды токтатады, канагатсызданарльщ нэтижелерге экелетш себебш аньщтайды жэне оларды тузейдг

ТТТТБ нэтижелерш арнайы журналга пркейдг

5 Белме температурасы жагдайында тшмдйнп жогары суйыктыктык хроматографиялау жэне спетрофлуорометрия эдктер1

Эд1с непз1 кем1рс1тектер1н, оньщ шшде алдын ала спирта ерггшд1мен ецделген ешмнен бенз(а)пиренд1, гександы, ащы калийд1 шайгындау, курам ында бенз(а)пирен бар полициклд1 хош шсп кем1рсутектершщ тушрнпктерш белу, алынган тушрнпкп кедерп келпретш коспалардан сефадексп баганада жэне ацетилирленген целлюлозаньщ жука кабатында немесе аньщталган бенз(а)пиренд1 кешннен сандьщ аньщтаумен пластинкаларда белме темрпературасы жагдайында тшмдшп жогары суйьщтьщтык хроматографиялаумен немесе спектрофлуориметриялаумен тазарту болып табылады.

Т шмдшп жогары суйьщтьщтык хроматография эдюш жэне белме температурасы жагдайында спектрофлуориметрия эдюш пайдаланып талданатын ешмдерде бенз(а)пиреннщ салмактьщ улесшщ аньщталатын шамаларыньщ аукымы 0,0001-0,002 мг/кг немесе 0,1 х 10"⁷    2,0    х    10    "⁷ %. Тшмдшп жогары суйьщтьщтык хроматография

9

ЦР СТ 1502-2006

эдюш колданган жагдайда ертндще аньщталатын бенз(а)пиреннш салмактык шогырыныц онтайлы аукымы 0,01-0,02 мкг/см³, спектрофлуориметрия эдюш пайдаланган жагдайда 0,02-0,2 мкг/см³ курайды.

5.1 Аппаратура, материалдар мен реактивтер

Толкын узындыгы 300    460 нм спектралды аукымды, астаушалар сиымдылыгы 0,4

см³ флуоресцентт1 спектрометр.

Толкын узындыгы 300    420    нм    спектралды    аукымды    флуориметрияльщ детектормен

суйыктыктык хроматограф.

Косылган фазалы сорбентпен толтырылган узындыгы 150 мм жэне диаметр! 6 мм болат немесе шыны хроматографияльщ багана (мысалы, Supersosil LC-PAH).

ГОСТ 24104 бойынша ец жогары елшеу iiieri 200 г дэлдш сыныбы 2 зертханальщ таразы.

ГОСТ 24104 бойынша ец жогары елшеу iiieri 500 г дэлдш сыныбы 2 жалпы арналган зертханальщ таразы.

ИР-1М ротационды буландыргыш.

ГОСТ 25336 бойынша су агынды зертханальщ соргы

Су моншасы

Электр кыздыргышты ММ-ЗМ титл магнитп араластыргыш.

Спектралды аукымы 250-700 нм жэне УФ сэулелену кез1 ретшде БУВ-15 титл лампалы «Хроматоскоп» турл1 ультракулгш сэулеленд!рг!ш.

УФ cdymmHdipy №3i ретшде ОЛД    диагностикалыц лампа

х х см влшемдг хроматографиялыц шыны камера

Жука кабатты хроматографиялауга арналган 5 х 20 жэне 20 х 20 см шыны пластинкалар.

ТСХ арналган х см влшемдг Силуфол пластиналары

Узындыгы 500 мм жэне диаметр! 20 мм шет1 темен тартылган жэне сиымдылыгы 50 60 см³ ПШ 14/23 суйьщкоймалы хроматографияльщ шыны багана.

ГОСТ 25336 бойынша ХПТ-2-400-29/32 ХС немесе ХШ-1-400-29/32 ХС тоцазыткыш.

ГОСТ 25336 бойынша АИО-14/23-50 ТС немесе АИО-14/23-14/23-65 ТС титл алонж.

ГОСТ 427 бойынша елшеу багамы 0,1 см елшейтш сызгыш.

ГОСТ 25336 бойынша 250-19/26-29/32 ТС немесе 300-19/26-29/32 дефлегматор.

ГОСТ 25336 бойынша П-1-19/26-14/23-14/23 ТС немесе Н-2-19/26-14/23 ТС кондыргы.

ГОСТ 25336 бойынша ВД-1-500 немесе ВД-3-500 белпш куйгы.

ГОСТ 25336 бойынша ВФО-32-ПОР 100-14/23 ХС немесе ВФО-32-ПОР 160-14/23 ХС куйгы.

ГОСТ 25336 бойынша 1-100, 1-250 немесе 3-100, 3-250 елшемд1 цилиндр.

ГОСТ 25336 бойынша В-1-100 немесе В-1-150 химияльщ стакан.

ГОСТ 25336 бойынша 1-500 куты.

ГОСТ 25336 бойынша Гр 50-14/23 куты.

ГОСТ 25336 бойынша К-1-100-29/32 ТХС, К-1-25Р-29/32 ТХС, К-1-500-29/32 ТХС немесе П-1-500-29/32 ТХС кутылар.

ГОСТ 25336 бойынша К_н-Ю00-29/32 ТХС, ГОСТ 25336 бойынша К_н-250-34 ТХС кутылар.

ГОСТ 25336 бойынша 2-100-2 елшемд1 кутылар.

ГОСТ 9147 бойынша 1 немесе 2 немесе 3 Бюхнер куйгысы.

ГОСТ 25336 бойынша СВ-14/8 немесе СВ-19/9, немесе СВ-24/10, немесе СВ-34/12 елшеуге арналган стакандар (шыны шакшалар).

МШ-10 титл микрокыскаштар, шыны кылтупктер.

КР СТ 1502-2006

ГОСТ 29228 немесе ГОСТ 29229 бойынша 1-1-1, 1-1-2, 2-1-5, 8-2-0,2 тамшуырлар.

Индикаторлы эмбебап кагаз.

ГОСТ 12026 бойынша сузетш зертханальщ кагаз.

Колданыстагы нормативах кужаттама бойынша кандауыр немесе жука калакша.

н.гексан, т., колданыстагы нормативах кужаттар бойынша.

ГОСТ Р 51652 бойынеша ректификатталган этил спирт1 немесе ГОСТ 18300 бойынша ректификатталган техникальщ спирт.

ГОСТ 5955 бойынша бензол.

ГОСТ 5789 бойынша толуол.

ГОСТ 4204 бойынша xyxipT кынщылы.

ГОСТ 2603 бойынша ацетон, т. немесе эс.т.

ГОСТ 5815 бойынша cipxecy ангидрид!, т.

ГОСТ 20289 бойынша диметилформамид, т.у.т.

Колданыстагы нормативах кужаттар бойынша ацетонитрил.

ГОСТ 24363 бойынша калий гидрототыгы.

Колданыстагы нормативах кужаттама бойынша микрокристалды унтак целлюлоза.

Бенз(а)пирен, непзп заттыц болуы 98 % кем емес.

Бенз(в)хризен, непзп заттыц болуы 98 % кем емес.

Сефадекс LH-20.

АСКГ саркалы кумс!рне.

Белсендыт децгейл1 хроматографиялауга арналган алюминий тотыгы

ГОСТ 6709 бойынша дистиллденген су.

Метрологияльщ сипаттамалары бар езге де елшеу куралдарын жэне техникальщ сипаттамалары бар жабдьщтарды, сондай-ак сапасы бойынша керсетшгендерден томен емес реактивтер мен материалдарды колдану руксат ет!лед!.

5.2 Сынакща дайындык;

5.2.1    Ертндшерд! дайындау

Ер!т!нд!лерд! (н.октан, этил спирт!, ацетон, бензол) жалпы кабылданган тэс!лмен дефлегматормен айдайды.

Айдау кутысына 120 см³ бензолды жэне 1 дм³ ертндше 36 см³ суды косып диметилформамидт! айдайды.

5.2.2    Ацетилд! целлюлозаны дайындау

(50,0+2,0) г микрокристаллды целлюлозаны сиымдылыгы 500 см³ жалпак туш! кутыга салады, жеке кутыда дайындалган 150 см³ бензол мен толуол коспасын, 70 см³ cipxecybi ангидрид!н жэне 0,3 см³ xyxipT кынщылын косады. Реакцияльщ коспаны магнитт! араластыргышпен 6-8 саг бойына араластырады, араластырмай тагы 18 саг калдырады, содан хеши суйьщ фазаны калкымалайды, ал калдыгына 300 см³ этил спиртш куяды, араластырады, спиртте 24 сагатка калдырады, содан хеши целлюлозаны Бюхнер куйгысымен сузедк 100 см³ этил спирт!мен жэне жуатын судыц бейтарап реакциясына деГпн дистиллденген сумей жуады (индикаторлы кагаз бойынша).

Содан хеши ацетилд! целлюлозамен хроматографияльщ белсенд!л!кт! тексеред!. Ол унйн талдауды журпзерден 3-4 сагат бурын 60:25:15 келемд1 катынаста алынган этил спирт!, ацетон жэне су коспасын дайындайды да оны сузетш кагаз тел1мдер1 теселген хроматографияльщ камерага куяды. Ертнд! кабатыныц бшктт 1,5    2    см    болу    керек.    1,5

гп 3

г ацетилирленген целлюлозаны 7 см этил спиртшде калкымалайды жэне калкыманы тепе кабатпен 5 х 20 см шыны пластинага куяды, epixiид!Hi ауада тольщ буландырады да пластинкага микрошприцпен немесе шыны кылтупкпен нуктеге салмактьщ шогыры 1 мкг/см³ бенз(а)пиреншц 5 мкл ертщцсш жагады. Пластинаны хроматографияльщ камерага салады да ертнд! децгеш куйган сызьщтан 100мм-ге кетершгенге деГпн камерада калдырады. Хроматографиялау аякталганнан кей!н пластинаны шагырады, ауада

11

ЦР СТ 1502-2006

кеппред1 жэне ультра кулгш сэулелещйрпш лампасы астында бенз(а)пирен тамшысын флуоресцентп кегшд1р туспен белгшейдт Бастапкы сызьщтан epixiнд1 сонгы сызыгына жэне ортасына дешн бенз(а)пирен тамшыларыньщ кашыктыгын елшейдц пластинка бойынша бенз(а)пиреннщ жылжу жылдамдытын баталайтын Rf мэнш мына формула бойынша есептейдг

= (6)

L

мунда Ьбп бенз(а)пиреннш бастапкы сызытынан сонына дешнп кашыктык, мм;

L ертндшш бастапкы сызытыдан шей не дешнп кашыктык, мм.

бенз(а)пиреннщ Rf мэш 0,1 курауы керек.

5.2.3    Жумысшы пластиналарды дайындау

5.2.3.1    EipiHmi тэсш

Жумысшы пластинаны дайындау унйн 5 г ацетилирленген целлюлозаны 20 см³ этил спиртшде калкымалайды жэне тепе кабатпен 20x20 см пластината куяды.

5.2.3.2    Екшнй тэсш

Жумысшы пластинаны дайындау унйн 16 г ацетилирленген целлюлозаны, 8 г алюминий тотытын жэне 20 см³ метанолды 1 минут бойына катты араластырады да балшьщ тектес ертщцш 20x20 см пластинкаларга 0,25 мм кабатпен жатады. Пластинаны oipiHLui ауада, содан кешн 2 сатат бойы 60°С температурасы жатдайында кеппретш шкафта кепйред1 де ылталсортышта сактайды.

5.2.4    Бенз(а)пирен мен бенз(в)хризеншц стандарты ертндшерш дайындау

влшеуге арналган стакандарга (шыны шакша) (10,0+0,2) мг бенз(а)пирен мен

бенз(в)хризенд1 елшеп салады. 0лшендшерд1 сиымдылыты 100 см³ елшемд1 кутыта: бензолмен бенз(а)пиренд1, ацетонитрилмен бенз(в)хризенд1 салады, содан кешн бенз(а)пирен ертнд1с1н1ц келемш белпге дей1н бензолмен, бенз(в)хризен ертщцслш келем1н ацетонитрилмен жетюзед1. Алынтан ертндшер 100 мкг/см³ салмактьщ шотырта не болады. Ер1т1нд1лерд1 салкын каранты жерде уш айта дей1н сактайды.

5.2.5    Бенз(а)пирен мен бенз(в)хризеншц жумысшы ертндшерш дайындау.

Жумысшы ертндшерд1 сиымдылыты 1, 5 жэне 10 см³ тамшуырлар мен сиымдылыты

100 см³ елшемд1 кутыларды пайдаланып стандарттарды ер1т1нд1лерд1 араластырып дайындайды, ертнд1 келемш белпге дешн сэйкес ерпюшпен жетюзедц араластырады жэне 6ip айдан артьщ емес салкын жерде сактайды.

Салмактьщ шогыры 1,0 мкг/см³ бенз(а)пирен ертнд1сш дайындау (спектрофлуориметрия эд1с1мен аньщтау унйн): стандарт™ ертндщен 1,0 см³ алады да сиымдылыгы 100 см³ елшемд1 кутыга салады; ертнд1 келем1н белпге дешн бензолмен жетюзедг

Салмактьщ шотыры 0,25: 1,0 жэне 5,0 мкг/см³ бенз(а)пирен ертнд1с1н дайындау (TuiMfliniri жотары суйьщтактьщ хроматографиялау эд1с1мен аньщтау унйн): стандарт™ ертндщен сэйкес 0,25; 1,0; 5,0 см³ сурыптайды жэне сиымдылыты 100 см³ елшемд1 кутыларта салады; ертндшер келемш белпге дешн ацетонитрилмен жеткззедг

Салмактьщ шотыры 0,5 жэне 10 мкг/см³бенз(в)хризен ертнд1лер1н дайындау: стандарт™ ертндщен 0,5 жэне 10 см³ сэйкес сурыптайды, сиымдылыты 100 см³ елшемд1 кутыларта салады; ертндшш эр келемш белпге дешн ацетонитрилмен жеткззедг

5.2.6    Ерадусталтан ертнд1лерд1 дайындау

Ббенз(а)пирен жэне бенз(в)хризен коспаларыныц градусталтан ертнд1лер1н дайындау уш1н сиымдылыты 250 см³ елшемд1 кутыларта сиымдылыгы 1 см³ тамшуырмен 2-кестеде бершген салмактьщ шогыры 100 мкг/см³ бенз(а)пиреншц стандарт™ ертнд1 жэне салмактьщ шотыры 10 мкг/см³ бенз(в)хризеншц жумысшы ертндшер1н1ц

ЦР СТ 1502-2006

келемдерш салады, келемш белпге дешн ацетонитрилмен жеткпзедг Алынган ертндшерд1 араластырады жэне карангы салкын жерде 6ip айдан артьщ емес сакдайды.

2-кесте

Ертнд1 HOMipi Бастапкы epiTi нд1 келемц см3 Ерадусталган ери1нд1де салмактьщ шогыр, мкг/см3 Салмактьщ шогы-ры 100 мкт/см3 бенз(а)пирен Салмактьщ шогыры 10 мкг/см3 бенз(в)хризен Бенз(а)пирен Бенз(в)хризен 1 1,00 1,00 0,40 0,04 2 0,50 0,50 0,20 0,02 3 0,25 0,25 0,30 0,01 4 0,10 0,10 0,04 0,004

5.3 Сынак журпзу

5.3.1 вшмнен бенз(а)пиренд1 шыгару

Денгелек тупп немесе жалпак тупп сиымдылыгы 100 см³ кутыга салмагы 10 г ешмнщ елшенд1с1н салады, 50 см³ 92 %-п этил спиртшдеп 4 г калий гидрототыгынан туратын ертщцш косады. Куты шшдепш сшкдп араластырады. Кутыны Kepi тоназыткышпен косады жэне реакцияльщ коспанын 3 саг бойына кайнауы жатдайында су моншасында немесе магнита араластыртышта кыздырады. Содан кешн кутыга тоназыткыш аркылы 100 см³ дистиллденген суды досады. Реакцияльщ массаны белме температурасына деГпн салкындатады. Салкындатканнан кеГпн реакцияльщ массаны сиымдылыгы 500 см³ белпш куйгыга салады. Егер еринткеннен кеГпн реакцияльщ массада катты калдьщ калса, оны калдьщты 30 см³ ыстьщ этил спиртшщ сузпиннде жуып Бюхнер куйгысында ажыратып алады. Реакцияльщ массаныц суйьщ фазасын шайгындау yuiiH пайдаланады. Белпш куйгыга 30 см³ н.гександы косады. Куйгы шшдепш с1лкид1 де суйьщтьщтар кабатталып белiну уш1н калдырады. Белпш куйгыдагы коспада эмульсия туз1лген жагдайда 20 см³ этил спиртш косады. Кабатталып белшгеннен кеГнн теменг1 сулы-спиртт1 фазаны кутыга куйып алады, ал гексан шайгындысын баска белг1ш куйгыга куйып алады. Бундай реакцияльщ массаны ецдеуд1 20 см³ дан порциялап эмульсиялар белiну уш1н шайгындауга 30 см³ дан и.гексан жэне этил спиртш пайдаланып ею рет журпзед1.

Шайгындауды аяктаганнан кеГпн oipik'TipinreH гексан шайгындысын белпш куйгыда дистилденген сумей уш рет 30 см³ дан жуады, шайгындыны кеуект1 сузг1мен куйгыда сусыз натрий сульфатыныц кабаты аркылы cy3in сиымдылыгы 100 см³децгелек тупп кутыга салады. Ертндш1 ротацияльщ буландыргышта 50 см³ келемше деГпн сулы моншаныц 60 °С артьщ емес температурасы жагдайда суалтады.

Суалтылган шайгынды сиымдылыгы 500 см³ белпш куйгыга салады жэне оган 9:1 келемдш катынаста алынган 50 см³ диметилформамид жэне су коспасын косады. Коспаны 1 мин. бойына катты сшкидц фазалар ажыраганнан кеГпн теменг1 кабатты сиымдылыгы 200 см³ жалпак туггп кутыга куяды, ал жогаргы гексан кабатынан 50 см³ диметилформамид жэне су коспасымен шайгындау журпзедт Еексан кабатын алып тастайды, Ty6i жалпак кутыда oipik'TipinreH диметилформамидп шайгынды белпш куйгыга салады, 100 см³ дистиллденген су косады да гександы су фазасымен 50 см³ тен уш рет шайгындай журпзедт Сулы фазаны тегш тастайды, ал гександы шайгынды 30 см³ тен сумей унйн рет жуады, Ty6i жалпак кутыга салады, 10 г сусыз натрий сульфатын косады да 6ip сагат бойына устайды. н.гександы ротацияльщ буландыргышта 1,5    2,0    см³

КР СТ 1502-2006

келемше дешн суалтады, калган epixi нд1 Hi су агынды соргымен косылган вакуумды алонж аркылы ауа агынымен кехреду кутыдагы калдыкты 0,5 см³ этил спиртшде ерйедг

Сиымдылыгы 100 см³ стаканга (2,5 + 0,2) г сефадекс LH-20 елшеп салады, 20 см³ этил спиртш косады жэне юшу унпн 3-4 сагатка калдырады. Содан кешн гельд1 спирттщ аз белЫмен жуып шыны хроматографияльщ баганга куяды, ертщцш сорбент устшдеп спирт кабаты 2 мм-ге томен емес калгандай ет1п куяды. Дайындалган баганга 0,5 см³ порциялап этил спирт1мен кутыдан у^ш Р^ет жуып, кутыдагы шайгын калдыгын тамшуырмен жагады. Баганадан полициклд1 хош nicTi кем!рсутектерш, оньщ шшде бенз(а)пиренд1 элюирлеуд1 40 см³ этил спиртшде журпзеду 12 см³ келемд1 6ipinmi фракцияны алый тастайды, 25 см³ келемд1 ек1нш1 туй1рш1ктерд1 жинайды. 0,5 см³/мин epiTiнд1 Hi элюирлеу жылдамдыгын ауа урлепш немесе газ баллонымен косылган кондыргы аркылы ауа немесе азот агынымен юшкене артьщ кысым курап камтамасыз етедт Газды силикагельмен толтырылган шыны трубка аркылы беру керек.

LH-20 сефадексп багананы б1рнеше рет колдануга болады. Ол унпн тушрнйктегеннен кешн сорбенттщ Keyin кету1н болдырмай багананы 25 см³ этил спирт1мен жуады жэне келес1 сынаманы енпзедт

Екшнй тушрцпюп epiTiндini сиымдылыгы 50 см³ алмурт тектес кутыга салады, ертщцш 0,5    1,0    см³    келем1не дешн суалтады, оньщ калдыгын ауа немесе азот агынында

кет1ред1.

Курамында бенз(а)пирен бар алынган туй1рш1ктерд1 api карай тшмдшп жогары суйьщтьщтык хроматографиялау немесе спектрофлуориметрияльщ эдю кемег1мен талдайды.

Б1рдей уакытта эд1стемеге сэйкес 6ipaK ешмнщ елшенд1с1нс1з реактивтерд1 пайдаланып талдаудьщ барльщ кезецдерш еткпзш бакылау тэж1рибес1н журпзедп

5.3.2 Тшмд1л1п жогары суйьщтьщтык хроматографиялау эд1с1мен бенз(а)пиреншц болуын аньщтау

5.3.2.1    Хроматографиялау шарттары

Хроматографиялау шарттары колданылатын суйьщтьщтык хроматограф жэне хроматографияльщ багана турше карай тандалады.

Мысал рет1нде бенз(а)пиренд1 хроматографияльщ аньщтаудьщ мынадай шарттары келт1рше алады.

«Krat03 FS-970» флуоресцентт1 детекторлы «Altex-334» суйьщтьщтык хроматограф.

5 мк тушрнйктейтш, узындыгы 150 мм, диаметр! 4,6 мм Supelcosil LC-PAM багана.

Флуориметрияльщ детектор: коздыратын туе толкыныньщ узындыгы 300 нм, эмиссионды сузп 418 нм.

Жылжымалы фаза: 8:2 келемдш катынасты ацетонитрил жэне су,

Элюирлеу жылдамдыгы 2,0 см³/мин.

Енпзшетш сынама колем! 20 мкл.

Кушей™ш сез1мталдыгын бенз(а)пиренн!ц жэне imKi стандарт -бенз(в)хризен oenrinepiHin каньщтылыгы шэкзлд1н 95 % аспайтындай ет1п тацдайды.

Талдау уакыты 15 мин; бенз(а)пиреншц устау уакыты 5 мин, бенз(в)хризеншц 13 мин.

Талданатын ер!т!нд1лерд! б1рдей жагдайларда ек1 рет хроматографиялайды. Шыцдар алацдарын интегратор кемепмен немесе шыц бшкпгш жэне би1кт1к жартысын оньщ енше кебейт1п колмен елшейд1.

Бенз(а)пиреншц болуын аньщтауды imKi стандарт эд!с1мен немесе коспалар эд!с1мен журпзед1.

5.3.2.2    IiiiKi стандарт эд!с1мен 5.3.1 бойынша алынган ертндщеп бенз(а)пиреншц болуын аньщтау

Алгысез

1    Казакстан Республикасыньщ Индустрия жэне сауда министрлш Техникальщ реттеу жэне метрология комитетшщ «Казакстан стандарттау жэне сертификаттау институты» РМК 031РЛЕП ЕНГ13Д1

2    Казакстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрлшшщ Техникальщ реттеу жэне метрология комитетшщ 2006 жылты 23 маусымдаты № 249 буйрытымен БЕК1ТШ1П ICKE КОСЫЛДЫ

3    Осы стандарт ИСО 15302:1998 «Жануарлар мен ес1мд1кден алынтан шик1 майлар мен майлар. Бенз(а)пиренд1 аньщтау. Kepi фазалы тшмдшп жотары хроматографиялау эдюн> стандартымен уйлеспршген.

4 Б1Р1НШ1 ТЕКСЕРУДЩ MEP3IMI ТЕКСЕРУДЩ KI 3I II II III I

5 АЛЕАШ РЕТ ЕНГТЗТЛДТ

Осы стандарт Казакстан Республикасы Индустрия жэне сауда министрлшшщ Техникальщ реттеу жэне метрология женшдеп комитетшщ руксатынсыз ресми басылым ретшде Казакстан Республикасы ауматында тольщтай немесе белшектелш басылып шытарыла, кебейтше жэне таратыла алмайды

II

ЦР СТ 1502-2006

Коспалар эд1сш пайдаланган кезде сандьщ багалау унии ешм сынамасымен 6ipre бакылау тэжлрибеа сынамасын талдайды. 5.3.1 бойынша ешм сынамасы мен бакылау тэжчрибеа сынамасынан алынган тушрнйктерд1 400 мкл ацетонитрилде ерггедт Алынган ертндшщ ximi белшш (40 мкл) тутжке немесе алмурт тектес кутыга куйып екл белшке беледт

0н1м сынамасыньщ, бакылау тэжбрибеа сынамасыньщ жэне салмактык шогыры 0,25 мкг/см³ бенз(а)пирен epixi нд1 ci Hi н хроматограммасын жазып алады. Бенз(а)пиреннщ белшген уакытын белг1лейд1.

0н1м сынамасы мен бакылау тэжбрибеа сынамасыньщ калган белтше (360 мкл) салмактык шогыры 5 мкг/см³ бенз(а)пирен ертндюшщ 10-20 мкл коспасын косады. Алынган ертщцш тагы да хроматографка енпзедт

Барльщ хроматограммаларды exi рет жазып алады. Бенз(а)пирен шьщдарыньщ аландарын елшейд1. Ек1 хроматограммадан бенз(а)пирен шьщы аланынын орташа арифметикальщ мэшн есептейд1.

Алынган деректер непзшде ешм сынамасы mi мен бакылау тэжбрибеа сынамасындагы гщ бенз(а)пирен салмагын аньщтайды, мкг.

мунда m_on жэне Шк ен1м сынамасынан (ш_оп) жэне бакылау тэжлрибеа сынамасынан (mk) алынган шайгын бел1г1не косылган бенз(а)пирен салмагы, мкг;

Si жэне S2 ешм сынамасы (Si) жэне бакылау тэж1рибес1 смынамасы (S2) хроматограммаларындагы бенз(а)пирен шьщдарыньщ аланы, см²;

S3 жэне S4 ешм сынамасы (S3) жэне бакылау тэж1рибес1 смынамасы (S4) хроматограммаларындагы бенз(в)хризен шыцдарыныц алацы, см²;

0,9 бенз(а)пирен косылган сынама бел1п.

5.3.3 Жука кабатты хроматографиялау эд1с1мен бенз(а)пиреншц болуын аньщтау

5.3.3.1 Жука кабатты хроматографиялау эд1амен бенз(а)пиреншц болуын сапальщ аньщтау

Жука кабатты хроматографиялау эд1амен бенз(а)пиренн1ц болуын аньщтау кез1нде ен1м сынамасымен 6ipre салмактык шогыры 1 мкг/см³ бенз(а)пиреншц 50 мкл ертндю1 косылган бакылау тэжлрибес1 сынамасын да талдайды (бенз(а)пирен ертнд1с1н1ц шогыры мен келемш алынган шогыр талданатын ешмдеп бенз(а)пиреншц ТТТРТТТ сэйкестен1дей улпде алады).

0шм сынамасынан жэне бакылау тэжлрибеа сынамасынан 5.3.1 бойынша алынган, курамында бенз(а)пирен бар туй1рш1ктерд1 0,5 см³ бензолда ерггед1 жэне 9pi карай жука кабатта хроматографиялауга тус1ред1.

Ол унйн 5.2.2 керсет1лгендей дайындалган 20 х 20 см пластинаны немесе ТСХ «Силуфол» арналган пластинаны сорбент кабаты бойынша кандауырмен немесе жука калакшамен белу тел1м1н журпз1п exi ер1ске белед1: 1,5    2    см ещц буй1рл1к жэне непзп.

Непзп epicKe Teric тел1ммен, пластинаканьщ теменп шет1нен 2 см алшактатып жэне бушр шеттер1нен 1 см алшактатып 5.3.1 бойынша белшген туй1рш1к ертнд1с1н жагады. Ер1т1нд1н1 жукалап кер1лген кылтупк немесе микрошприц кемепмен жагады, дактар елшем1 5 мм-ден аспауы керек. Затты сандьщ тасымалдау уш1н оны бензолдыц аз келем1мен (0,4    0,6)    см³    куты    кабыргасынан    еш    рет жуып алады. Буй1р ер1ст1ц бастапкы

сызыгына нуктеге салмактык шогыры 1 мкг/см³ бенз(а)пиреннщ 5 мкл ертнд1сш жагады. Epiri нд1 тольщ буланып кеткеннен кей1н пластинканы алдын ала каньщтырылган хроматографияльщ камерага 70°    85°    бурыш    астында    орналастырады    жэне    60:25:15

катынасында алынган этил спирт1, ацетон жэне су коспасында элюирлеу журпзедт

К? СТ 1502-2006

Мазмуны

1    Колданылу саласы    1

2    Нормативах сштемелер    1

3    Сынамаларды ipixrey    2

4    Томен температуралы спектрофлуометрия aflici    2

5    Белме температурасы жагдайында тшмдшп жогары суйыктыктык

хроматографиялау жэне спектрофлуометрия эд1стер1    9

6    Kayinci3flik' техникасы талаптары    20

7    Оператор бшктшгше койылатын талаптар    20

III

ЦР СТ 1502-2006

к;азак;стан республикасыныц мемлекеттпс стандарты таеамдьщ еншдЕР

Жука кабатты хроматографиялау эдшмен астыкта, ысталган ет жэне балык ешмдершде бенз(а)пиренд1 аныктау

Енпзшген куш 2007.07.01

1    Цолданылу саласы

Осы стандарт азьщ-тулш шикззатына, тагамдьщ ешмдер, тагамдьщ жэне дэмдш коспаларта таратылады жэне темен жэне белые температурасы жатдайында спектрофлуориметрияны колданып жука кабатты хроматографиялау эд1с1мен жэне тшмдшп жотары суйьщтыктык хроматографиялаумен астьщта, ысталган ет жэне балык ешмдершдеп бенз(а)пирещц аньщтауды белгшейдт

Осы стандартта бершген Ресей Федерациясыньщ стандарттары ЦР СТ 1.9 белг1ленген тэрт1пте колданылады.

2    Нормативтж сштемелер

Осы стандартта мынадай стандарттарга сштемелер пайдаланылды:

КР СТ 1.9-2003 Казакстан Республикасыныц мемлекетпк стандарттау жуйес1. Хальщаральщ, ец1рл1к жэне улттык стандарттар мен стандарттау, сертификаттау жэне аккредиттеу жен1ндег1 нормативах кужаттарды колдану тэрт1б1.

ГОСТ 12.1.004-91 Ецбек каушаздЫ стандарттарыныц жуйес1. Орт каушаздЫ. Жалпы талаптар.

ГОСТ 12.1.007-76 Ецбек каушаздЫ стандарттарыныц жуйес1. Зиянды заттар. Ж1ктеу жэне кау1пс1зд1кт1ц жалпы талаптары.

ГОСТ 12.1.019-79 Ецбек Kayinci3fliri стандарттарыныц жуйест Электр кау1пс1зд1к. Жалпы талаптар жэне корганыс турлер1н1ц атаут1з1м1.

ГОСТ 427-75 ©лшейтш металл сызгыштар. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 1770-74 Олшемд1 зартханальщ шыны ыдыс. Цилиндрлер, елшеу1рлер, кутылар, тут1ктер. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 2603-79 Ацетон. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 4204-77 Кукзрт кышкылы. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 5777-84 Марганец кынщылды техникальщ калий. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 5789-78 Толуол. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 5815-77 Орке су ангидрид! Техникальщ шарттар.

ГОСТ 5955-75 Бензол. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 6709-72 Дистиллденген су. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 9147-80 Зертханальщ фарфор ыдыс жэне жабдьщ. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 9293-74 Газ тектес жэне суйьщ азот. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 12026-76 Сузпш зертханальщ кагаз. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 14919-83 Электроплиталар, электроплиткалар жэне кыздыратын турмыстьщ электршкафтар. Жалпы техникальщ шарттар.

ГОСТ 18300-87 Ректификатталган техникальщ этил спирт!. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 20015-88 Хлороформ. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 20289-74 Диметилформамид. Техникальщ шарттар.

Ресми басылым

КР СТ 1502-2006

ГОСТ 24104-2001 Зертханальщ таразы. Жалпы техникальщ талаптар.

ГОСТ 24363-80 Калий гидрототыгы. Техникальщ шарттар.

ГОСТ 25336-82 Зертханальщ шыны ыдыс жэне жабдьщ. Турлерц непзп параметрлер1 мен елшемдерт

ГОСТ 29224-91 Зертханальщ шыны ыдыс. Суйьщтьщтьщ шыны зертханальщ термометрлер. Куры л ты, курастыру жэне колдану катидаттары.

ГОСТ 29228-91 Зертханальщ шыны ыдыс. Градусталтан тамшуырлар. 2-бел1м. Куту уацыты белг1ленбеген градусталтан тамшуырлар.

ГОСТ 29229-91 Зертханальщ шыны ыдыс. Куту уацыты 15 с градусталтан тамшуырлар.

ГОСТ Р 51652-2000 Тагамдьщ шиюзаттан алынган ректификатталган этил спирт1. Техникальщ шарттар.

3    Сынамаларды ipiKTey

3.1    Зертханальщ сынаманы ipiKTey жэне оны сынауларга дайындауды ешмнщ сыналатын турше арналган нормативтш кужатца сэйкес журпзедт

EipiKripuireH зертханальщ сынамадан сынак; унпн ею параллель елшещцш алады.

4    Темен температуралы спектрофлуориметрия эдш

Эд1с непз1 кем1рсутектерш , оньщ шшде бенз(а)пирещц, гександы ащы кал и йд in спиртпк ертщцс1мен алдын ала енделген ешмнен шайгындау, кем1рсутектершщ полициюцц тушрнпктерш жуца кабатты хроматографиялаумен алюминий тотыгына белу жэне алынган тушрнйктен бенз(а)пирещц темен температуралы спектрофлуориметрия эд1с1мен сандьщ аньщтау болып табылады.

Талданатын ен1мдерде бенз(а)пиреннщ салмак;тьщ улес1н1н аньщталатын шамаларыньщ аук;ымы - 0,0002    0,005    мг/кг    немесе    0,2    х    10    '⁷    5,0    х 10'⁷ %. Ертндще

бенз(а)пиренн1ц салмак;тьщ шотырын аньщтаудьщ онтайлы аук;ымы 0,01    0,05    мкг/см³

курайды.

4.1    Аппаратура, материалдар мен реактивтер

Суйьщ азоттьщ (- 196) °С температурасы жатдайда елшеулер орныдаута арналган криогенд1 коспалы жэне толк;ындар узындытыньщ спектралды аук;ымы 360    420    нм

флуоресцентп спектрофотометр

Спектралды аук;ымы 250-700 нм жэне УФ сэулелену кез1 рет1нде БУВ-15 типт1 лампалы «Хроматоскоп» турл1 ультракулг1н сэулеленд1рпш.

(250+4) °С температурасын камтамасыз ететш зертханальщ кепт1рет1н шкаф.

ГОСТ 24104 бойынша ец жогары елшеу шеп 200 г дэлд1к сыныбы 2 зертханальщ таразы.

ГОСТ 24104 бойынша ец жогары елшеу шеп 500 г дэлдж сыныбы 2 жалпы арналган зертханальщ таразы.

ИР-1М ротационды буландыргыш.

Су моншасы

Спирал1 жабьщ жэне кызуды реттепш1 бар ГОСТ 14919 бойынша турмыстьщ электр плитасы.

Кез келген сиымдыльщты суйьщ азотка арналган Дьюар ыдысы.

Хроматографиялауга арналган ванналар (эмаль фото астаушалар).

15 х 30 жэне 20 х 40 см елшемд1 шыны пластиналар.

ГОСТ 25336 бойынша К-1-250-29/32 ТХС, К-1-100-29/32 ТХС, К-1-500-29/32 ТХС немесе П-1-500-29/32 ТХС кутылар. ¹

КР СТ 1502-2006

ГОСТ 25336 бойынша ХПТ-1-3 00-14/23 ХС немесе ХПТ-1-400-14/23 ХС тоназыткыштар.

ГОСТ 25336 бойынша ХПТ-2-400-29/32 ХС жэне ХПТ-1-300-29/32 немесе ХПТ-400-29/32 ХС тоназыткыштар.

ГОСТ 25336 бойынша 250-19/26-29/32 ТС дефлегматор немесе 300-19/26-29/32 ТС дефлегматор.

ГОСТ 25336 бойынша П2-10-180 ХС шыны тупктер.

ГОСТ 25336 бойынша АИО-14/23-50 ТС аллонж.

ГОСТ 25336 бойынша П-1-19/26-14/23 ТС немесе Н2-19/23 кондырма.

ГОСТ 25336 бойынша су атынды зертханальщ сорты.

ГОСТ 29228 жэне ГОСТ 29229 сиымдылыты 1, 2, 5, 10 см² тамшуырлар.

ГОСТ 25336 бойынша ВФО-32-ПОР 100-14/23 ХС немесе ВФО-32-ПОР 160-14/23 ХС куйты.

ГОСТ 1770 бойынша П-2-15-14/23 ХС елшемд1 тупктер.

ГОСТ 25336 бойынша ВД-1-500 немесе ВД-3-500 белпш куйты.

ГОСТ 25336 бойынша 1-100, 1-250 немесе 3-100, 3-250 елшемд1 цилиндрлер.

ГОСТ 25336 бойынша СВ-14/8, немесе СВ-19/9, немесе СВ-24/10, немесе СВ-34/12 елшеуге арналтан стакандар (шынышакшалар).

ГОСТ 29224 бойынша елшеу температурасыныц шеп 0    250 °С, елшеу батамы 1 °С

термометр.

ГОСТ 427 бойынша белу батамы 0,1 см елшепш сызгыш.

ГОСТ 25336 бойынша 2-100-2 елшемд1 кутылар.

Шыны кылтупктер, шыны таякшалар.

Колданыстагы нормативах кужаттар бойынша н.октан, т.,

Колданыстагы нормативах кужаттар бойынша н.гексан, т.,

ГОСТ 18300 бойынша ректификатталган техникальщ этил спирп немесе ГОСТ Р 51652 бойынша ректификатталган этил спирт1.

Колданыстагы нормативах кужаттар бойынша фракциялы 40    70    °С    петролеГш

эфир.

ГОСТ 20015 бойынша хлороформ.

ГОСТ 5955 бойынша бензол.

Колданыстагы нормативах кужаттар бойынша белсенд1л1г1 2 денгеГш хроматографиялаута арналтан алюминий тотыты.

ГОСТ 24363 калий гидрототыты.

Бенз(а)пирен, непзп заттьщ болуы 98 % кем емес.

1,12-Бензперилен, непзп заттьщ болуы 98 % кем емес.

ГОСТ 9293 бойынша суйьщ азот.

ГОСТ 6709 бойынша дистиллденген су.

Метрологияльщ сипаттамалары бар езге де елшеу куралдарын жэне техникальщ сипаттамалары бар жабдьщтарды, сондай-ак сапасы бойынша керсетшгендерден томен емес реактивтер мен материалдарды колдану руксат ет1лед1.

4.2 Сынакща дайындык;

4.2.1    Ертндшерд1 тазарту

Ертндшерд1 (н.октан, этил спирп, петролеГш эфир, хлороформ жэне н.гексан) жалпы кабылданган тэс1лмен дефлегматормен айдайды.

4.2.2    Алюминий тотытын дайындау

Алюминий тотытын (250+4) °С температурасы жатдайында 4 сатат бойына кепт1рг1ш шкафында кепт1ред1 жэне тытынды ыдыста сактайды.

Жука кабатты хроматография уш1н бенз(а)пирен ер1т1нд1с1н дайындау («куэгер» ертнд1с1).

КР СТ 1502-2006

Шынышакшага шамамен 10 мг бенз(а)пирен елшеп салады, алынган елшещц тольщ epireHre дешн б1рнеше миллилитр петролеГш эфир куяды.

Алынган epixiнд1 Hi сиымдылыгы 100 см³ елшемд1 кутыга куяды жэне epixi ндi келемш белг1ге деГпн петролейл1 эфирмен жетюзедх Ертщцшц сакталу мерз1м1 тоназыткышта уш айдан артьщ емес.

4.2.4    Бенз(а)пиреннщ стандартты ертщцсш дайындау.

Шынышакшага (10,0+0,2) мг бенз(а)пиренд1 елшеп алады, алынган елшещц тольщ epireHre деГпн б1рнеше миллилитр н.октанды куяды. Алынган epixiнд1 Hi сиымдылыгы 100 см³ елшемд1 кутыга куяды жэне ертнд1 келемш белпге дей1н н.октанмен жеткззедг Алынган ертндвде бенз(а)пиреннщ салмактык шогыры 100 мкг/см³. Ертщцш тоназыткышта сактайды. Ертндшщ сакталу мерз1м1 уш айдан артьщ емес.

4.2.5    Бенз(а)пиреннщ жумысшы ертщцсш дайындау

н.октандагы салмактьщ шогыры 0,1; 0,04 жэне 0,02 мкг/см³ бенз(а)пиреннщ жумысшы ертндшерш 4.4.4 бойынша дайындалган бенз(а)пиреннщ бастапкы стандартты ертщцсшен сиымдылыгы 100 см³ тыгынды елшемд1 кутыларда б1рт1ндеп дайындайды. Ер1т1нд1лерд1 тоцазыткышта сактайды. Ертндшердщ сакталу мерз1м1 6ip айдан артьщ емес.

4.2.6    1,12-бензпериленнщ стандартты ертнд1сш дайындау (iiiiKi стандарт).

Бастапкы epixi нд1 Hi дайындау унйн шынышакшага (10,0+0,2) мг 1,12-бензпериленд1

елшеп салады, алынган елшещц тольщ epin кеткенге дешн б1рнеше миллилитр н.октан куяды. Алынган ертндш1 сиымдылыгы 100 см³ тыгынды елшемд1 кутыга куяды жэне белпге дешн н.октанмен жетюзедх Алынган ертндще 1,12-бензпериленшц салмактьщ шогыры 100 мкг/см³. Ертщцш тоцазыткышта сактайды. Ертщцшц жарамдыльщ мерз1м1 уш айдан артьщ емес.

4.2.7    1,12-бензпериленшц жумысшы ертщцсш дайындау (iiiiKi стандарт ертндшер1)

Салмактьщ шогыры 0,01; 0,005; 0,002 жэне 0,001 мкг/см³ 1,12-бензпериленнщ жумысшы ертндшерш 4.4.6 бойынша дайындалган бенз(а)пиреншц бастапкы стандартты ертнд1сшен сиымдылыгы 100 см³ тыгынды елшемд1 кутыларда б1ртшдеп н.октанда дайындайды. Ер1т1нд1лерд1 тоцазыткышта сактайды. Ертндшердщ сакталу мерз1м1 6ip айдан артьщ емес.

4.2.8    Хроматографияльщ белуге арналган пластиналарды дайындау

20x40 см елшемд1 шыны пластинага алюминий тотыгын тепстеп себед1. Содан кей1н калыцдыгы 1мм жэне еш Змм резецке сакиналармен уш бел1кке (14,1 жэне 3 см) белшген шыны таякшаныц кемепмен алюминий тотыгын эбден тепстейдт

4.3 Сынак жург1зу

4.3.1 вшмнен бенз(а)пиренд1 бел1п алу

Сиымдылыгы 500 см³ децгелек табанды кутыга салмагы 25 г ешм елшенд1с1н салады, кутыга 20 см³ дистиллденген су, 200 см³ этил спиртш жэне 20 г калий гидрототыгын косады. Куты 1ш1ндег1н1 с1лкзп араластырады. Кутыны Kepi тоцазыткышпен косады жэне реакцияльщ коспаныц 3 сагат бойына кайнауы жагдайында су моншасында кыздырады. Содан кеГпн кутыга тоцазыткыш аркылы 150 см³ су косады; кутыны моншадан алады жэне белме температурасына дешн салкындатады.

Суыганнан кей1н реакцияльщ коспаныц суйьщ фазасын кал кы мал ап белу куйгысына куяды, ен1м калдыгын кутыда калдырады. Калдык салынган кутыга 150 см³ н.гексан косады, куты 1ш1ндег1н1 катты араластырады жэне н.гександы белу куйгысына калкымалап алады.

Куйгыны тыгынмен жабады жэне катты с1лкид1, сондай кеш штативке беютш суйьщтыктар кабатталып белшгенге дей1н калдырады. Туз1лген эмульсияны белу уш1н белу куйгысындагы коспага 20 см³ этил спиртш косады. Кабатталып ажыраганнан кешн

4

КР СТ 1502-2006

теменп сулы-спиртп фазаны тунба салынган кутыга Kepi куяды, ал гександы шайгынды сиымдылыгы 500 см кутыга куйып алады.

Бундай реакцияльщ коспаны ендеуд1 шайгындау yniiH 100 см³ н.гексан жэне эмульсия кабатталып белiну yuiiH 20 см³ порциялы этил спиртш пайдаланып тагы ею рет журпзедт

Шайгындау аякдалганнан кешн кутыдагы калдык пен гидролизатты тегш тастайды, ал шайгынды белу куйгысында уш рет 50 см³ дистиллденген сумей жуады жэне упрден кешнп еюннй белпге дешн дэлдшпен алдын ала елшенген порциямен сиымдылыгы 250 см³ денгелек табанды кутыда ротацияльщ буландыргышта су моншасыньщ температурасы 60 °С артьщ емес жагдайда суалтады.

Шайгынды кутыны ертнд1 i3iH кепру унпн тарту шкафына калдырады, содан кешн кайтадан елшейдг влшеулер арасындагы айырмашыльщтар бойынша белшген шайгынньщ салмагын аньщтайды.

Кутыдагы шайгыннан елшемей шыны шакшага '/5 белiпн ipiKTen алады. Шайгын калдыгы бар кутыны елшейдг Шайгын белЫ салынган шыны шакшага 4.2.3 бойынша дайындалган бенз(а)пирен «куэлшшщ» 0,1    0,2 см³ ертщцсш косады. Шыны шакша

шшдеп мен кутыдагы калдыкты петролейл1 эфирдщ юшкене келемшде ерпедг

Алынган ертндшерд1 шыны кылтупкп дайындалган пластиналарга: тар белшше шыны шакшадан алынган ертндш1 («куэлш»), кен белшше кутыдан алынган ешм шайгынын жагады. Ертндшерд1 пластинаньщ теменп шетшен 7-8 см Kepi карай тепе тел1ммен жагады.

Пластинаны хроматографиялау унйн юшкене 20 ⁰    25 ⁰ бурыш астында ваннага

орналастырады, петролеГш эфирд1 сынаманы жагу сызыгына дешн жеткенге деГпн куяды. Ваннаны шынымен жабады жэне ертнд1 шетш пластинаньщ жогаргы шетше жетюзш хроматографиялау журпзедт

Пластинаны кеппрмей оны ультра кулпн сэулемен сэулелещцред1 жэне «куэлштщ» сэулеленген тел1м1 бойынша сыналатын сынамада бенз(а)пиреннщ болу орнын аныктайды. Сыналатын сынаманьщ хроматограммасында бенз(а)пирен тел1мшш шектерш бел плещи. Пластинаны кеппретш шкафта далада кеппредт

Хроматограммада белгшенген сыналатын сынаманьщ алюминий тотыгыньщ тел1мш шыны кемепмен пластинадан алады жэне сузетш куйгыньщ кеуекп пластинасына салады. Куйгыны сиымдылыгы 100 см³ денгелек табанды кутымен косады жэне бенз(а)пиренд1 бензолды аздап порциялап косып жэне алюминий тотыгын куйгыда таякшамен араластыра отырып алюминий тотыгын 50 см³ бензолмен элюрлейдт Бензолды су моншасыньщ 60 °С артьщ емес температурасы жагдайында ротацияльщ буландыргышта кургаганша суалтады. К¥^тыД^агы октан калдыгын тутшке салады.

•    •    •    •    •    •    3

Тутштеп ер1тшд1 келем1 5 см аспауы керек.

Кейб1р ен1мдерд1 талдау кезшде шайгын ешмшен ажыраган 6ipiHini хроматографиялау кезшде улгшщ флуоресцентт1 курамб1рлштершш тольщ жэне накты ажырауы болмайды. Бул жагдайда пластинада «куэлш» келем1нде алюминий тотыгыньщ улкен тел1м1н белед1, бенз(а)пирещц бензолдыц алюминий тотыгымен жогарыда керсетшгендей элюрлейд1 жэне суалтканнан кей1нг1 калдьщты этил спиртшде ер1тед1 жэне алынган спирт шайгынын кайтадан хроматографиялайды.

Спирт шайгынын хромаю граф ияльщ белу уш1н 15 х 30 см елшемд1 пластинаны 0,3 мм калыцдьщты алюминий тотыгыньщ кабатын пайдаланады. Пластинада ен1 10 жэне 3 см ею тел1мд1 белед1. Пластинаньщ кец бел1г1не шыны кылтутжтщ кемег1мен талданатын ешмнщ спиртпк ертщцсш, тар белшше петролейл1 эфирдеп бенз(а)пирен ертщцсш («куэл1к» epiTi нд1 ci) жагады. Пластинаны ваннага бурыш астында орналастырады жэне ертщц шетш пластинаньщ жогаргы шеи не жетюзш хлороформда хроматографиялауды журпзедт Ультракулг1н сэуледе «куэлш» бойынша алюминий

5

1

2